پێناسەی دووگیانی:

دووگیانی قۆناغێکی هەستیار و شیرینە لە ژیانی ئافرەتدا کە پێویستی بە چاودێرییەکی زۆر دەبێت؛ چاودێری لە کاتی دووگیانیدا پێویستە چونکە تەندروستی جەستەیی و دەروونی منداڵ لەم ماوەیەدا دروست دەبێت. لە نێوان 5 بۆ 20%ی دووگیانی لەوانەیە پەیوەندی بە ئاڵۆزییەوە هەبێت، بۆیە پێویستە هەموو ئافرەتێک پێش دووگیانی بە وردی هەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت، بێگومان زۆربەی دووگیانیەکان بێ پلانن، بۆیە هەر کە دووگیانی دەستنیشان کرا، پێویستە پشکنینی یەکەمی دووگیانی و سەردانی پزیشک بەخێرایی ئەنجام بدرێت.

لە کاتی دووگیانیدا، پەیوەندی بە پزیشک بە شێوەیەکی ڕێک و پەیوەندیدار گرنگە:

• تا 32 هەفتەی دووگیانی: هەموو مانگێک جارێک سەردانی پزیشک.

• لە نێوان 32 تا 36 هەفتە: هەر دوو هەفتە جارێک.

• لە نێوان 36 تا 40 هەفتە: هەفتەی جارێک.

بە ڕەچاوکردنی هەریەکێک لەم نیشانانە گومانی دووگیانی بکە:

1. دواکەوتنی سوڕی مانگانە:

ئەگەر سوڕی مانگانەت بە ڕێز و ڕێکوپێک بووە، بەڵام ئێستا چەند ڕۆژە دواکەوتووە، ئەمە دەتوانێت یەکێک بێت لە نیشانەکانی دووگیانی. بە تایبەتی ئەگەر هەرگیز ئەم جۆرە دواکەوتنە نەبوو لە پێشدا.

 گۆڕانکارییە جەستەییەکان:

• فشار: بەرزبونی فشاری خوێن بە توندی.

• دابەزاندن یان زیادبوونی کێش: بە تەواوی بێ هۆکار.

• هەبوونی نەخۆشییە درێژخایەنەکان: وەک نەخۆشیی شەکر، تیروید، یان نەخۆشیی دڵ کە دەتوانن لە دووگیانی کاریگەری هەبەن.

ئەگەر هەر یەکێک لەم نیشانانەت هەبوو، باشترین کار ئەوەیە سەردانی پزیشک بکەی بۆ پشکنینی دووگیانی. پشکنینی زوو، هاوکارییەکی گەورە دەکات لە پاراستنی تەندروستی خۆت و منداڵەکەت.

2. ڕشانەوە:

لە 50%ی ئافرەتانی دووگیاندا ڕوودەدات و زۆرجار توندترین دۆخی ڕشانەوە لە بەیانیدا ڕوودەدات.

3. گۆڕینی شێوەی مەمکەکان:

مەمکان دەتوانن قەبارەیان زیادبکەن، قەسەو ڕەق بکرێن، یان هەست بە هەستوەرەیی لە ناویدا پەیدا ببێ.

4. هەستکردن بە جوڵەی کۆرپەلە لە سکدا:

دوای هەفتەی 16هەم، دەتوانیت جوڵەی منداڵەکەت هەست بکەیت لە ناو سکدا.ئەم جوڵانە دەبێت بە وردی چاودێری بکرێت، بەتایبەتی ئەگەر پەیوەندیت لەگەڵ پزیشکە.

5.هەستکردن بە ماندوێتی و زۆر میزکردن:

ماندوو بوون بێ هۆکار، خواردن بە زۆری، هەستکردن بە بێزاربوون و زۆر میزکردن دەکرێت بەهۆی گۆڕانکاریی هۆرمۆنەکان.

6. قەبارەی سک:

لەگەڵ گەشەکردنی کۆرپەلەدا، سکی دایکەکە دەست دەکات بە گەورەبوون.

لە هەر سەردانێکی دووگیانیدا ئەم شتانەی خوارەوە پشکنینیان بۆ دەکرێت:

زیادبوونی کێش – پەستانی خوێن – قەبارەی منداڵدان و توانای ژیانی کۆرپەلە (کە بە فیتۆسکۆپ یان سۆنیساید ئەنجام دەدرێت)

بڕی زیادبوونی کێشی دووگیانی نزیکەی 10-12 کیلۆیە، کە پێویستە لە ئافرەتانی قەڵەودا کەمتر بێت (6-9 کیلۆ).

ئەگەر هەریەکێک لەم نیشانانەت بینی، دەستبەجێ پزیشکەکەت ئاگادار بکەرەوە:

• دەردانی زێ
• پەڵە پەڵە یان خوێنبەربوون
• ئاوسانی دەست و دەموچاو یان ئاوسانی توندی قاچ
• سەرئێشەی زۆر و کاڵبوونەوەی بینین
• ئازار لە بەشی سەرەوە و لای ڕاستی سک (ناوچەی سەری گەدە)
• تا یان لەرز
• ڕشانەوەیەکی توند
• هەستکردن بە سووتانەوە لە کاتی میزکردندا
• کەمبوونەوەی جوڵەی کۆرپەلە

خۆراک لە کاتی دووگیانیدا:

• پێویستە خۆراکی ئافرەتی دووگیان جۆراوجۆر بێت و کالۆری زۆری تێدابێت.
• زۆر گرنگە سەوزەی وەک کەلەرم و کاهوو و برۆکلی و میوەی وەک سێو و پرتەقاڵ و قەیسی و هتد بخورێت.
• باشتر وایە زۆرتر و بە ڕێژەیەکی کەم خواردن بخورێت.
• بڕی زیادبوونی بەکارهێنانی کالۆری 300 کیلۆ کالۆری زیاترە لە حاڵەتی دووگیان نەبوو، ژنێک کە پێش دووگیانی پێویستی بە 2300کیلۆ کالۆری هەبێت، لە کاتی دووگیانی پێویستی دەبێت بە 2600 کیلۆ کالۆری لە ڕۆژێکدا.
• پێویستی ڕۆژانەی ئاسن لە کاتی دووگیانیدا 30 میلیگرامە لە ڕۆژێکدا، هەروەها خواردنی دەبێت لە مانگی چوارەمی دووگیانیەوە دەست پێبکات کە کاتی خوێندروستکردنی کۆرپەلەیە.

تەواوکەری خۆراکی پێویست لە کاتی دووگیانیدا:

1. تەواوکەری ئاسن:

لە کاتی دووگیانیدا، پێویستی جەستە بە ئاسن نزیکەی دوو جار زیاتر دەبێت لە حاڵەتی ئاسایی. ئەم زیادبوونە گرنگە بۆ:

• گەشە و دروستبوونی خوێنی منداڵ

• ڕێگری لە کەمخوێنی و کێشەیە دەروونییەکانی دایک

چۆن تەواوکەری ئاسن بە شێوەی دروست بخۆین؟

• لە کۆتایی مانگی ٤هەمەوە تا ٣ مانگ دوای لەدایکبوون، ڕۆژانە یەک حەب فیرۆسولفات (150mg) بخۆ.

• ئەگەر ئافرەتی دووگیان کەمخوێنی توندی هەبوو، پزیشک ڕەوشتی جیاواز (4–5mg بۆ هەر کیلۆگرام) بۆ دەنووسێت.

• دوای چارەسەرکردن، بەردەوامی ژەمەکە بۆ ٢–٣ مانگ گرنگە بۆ گەڕاندنەوەی یەدەگی ئاسن.

تێبینییە گرنگەکان:

• زیادکردنی تەنها هیمۆگلۆبین کافی نییە؛ دڵنیابە کە فێریتینی سیرۆمیش بە ستاندارد گەیشتووە.

• دوای چارەسەرکردن، بە ژەمی خۆپارێزی (یەک حەب لە ڕۆژێکدا) تا ٣ مانگ دوای منداڵبوون بەردەوام بەخۆ.

خواردنی حەبی ئاسن لەوانەیە ببێتە هۆی کاریگەری لاوەکی وەک سکچوون، ئازاری گەدە یان قەبزی، هەر بۆیە باشترە دوای ژەمەکان حەبی ئاسن بخورێت بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییە لاوەکییەکانی. باشترین کات بۆ خواردنی تەواوکەری ئاسن شەوانە پێش خەوتنه. دوای چەند ڕۆژێک، بەزۆری ئەم کاریگەرییە لاوەکییانە بە تەواوی چارەسەر دەبن. واباشە لە خواردنی شیر و بەرهەمە شیرەمەنیەکان و چا و قاوە و حەبی ئاسن لە یەک کاتدا دوور بکەویتەوە چونکە کالیسیۆم لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان و تانین لە چا و قاوەدا ڕێگری لە هەڵمژینی ئاسن دەکەن.

2. تەواوکەری فرە ڤیتامین (سادە یان کانزایی):

لە کاتی دووگیانیدا پێویستی بە ڤیتامین و کانزاکان زیاتر دەبێت، هەروەها دەبێت دڵنیابێت لەوەی کە خۆراکی ڕۆژانە تا ڕادەیەکی زۆر ئەو ماددە خۆراکیانەی کە ئافرەتی دووگیان پێویستی پێیەتی دابین دەکات، بەتایبەتی لەو بارودۆخانەدا کە پێکهاتەی خۆراکی ژنی دووگیان هاوسەنگی و جۆراوجۆری پێویستی هەبێت یان ژنە دووگیانەکە یەدەگی جەستەی پێویستی نییە بەهۆی دووبارەبوونەوەی دووگیانی و بەتایبەتی لەگەڵ ماوەیەکی کورتدا، باشترە تەواوکەری ڤیتامینەکانی زۆر بخوات.

3. تەواوکەری ترشی فۆلیک:(folic acid):

ترشی فۆلیک یەکێکە لە ڤیتامینە گرنگەکان بۆ کاتی دووگیانی. ئەم ڤیتامینە نقشی سەرەکی هەیە لە ڕێگریکردن لە کەموکوڕی زگماکی بۆری دەماری منداڵ.

کاتێکی باش بۆ دەستپێکردن:

• سێ مانگ پێش دووگیانی
• یان لانی کەم: یەک مانگ پێش دووگیانی
• ئەگەر ناتەوێت بڕیار بە دووگیانی بدەیت، بەڵام ئەگەری هەیە، پێویستە ڕۆژانە 400 مایکرۆگرام فۆلیک ئەسید بخۆیت.

سەرچاوەکانی ترشی فۆلیک:

• سەوزەی تۆخ (وەک سپێناخ)

• میوەی لیمۆ

• نان و خواردنی فۆرتیفکراو

• زەڵاتە و سەوزەی تازە

تێبینی: لە کۆتایی مانگی چوارەمی دووگیانیەوە، کاتێک تەواوکەری مالتیڤیتامین و حەبی فێرفۆلیک (تێکەڵەیەک لە ئاسن و ترشی فۆلیک) دەخورێت، چونکە ئەم تەواوکەرە یان حەبی فێرفۆلیک 400 مایکرۆگرام ترشی فۆلیک لەخۆدەگرێت، بەکارهێنانی حەبی فۆلیک ئەسید پێویستە بوەستێنرێت.

پاکوخاوێنی لە کاتی دووگیانیدا:

1. ئافرەتی دووگیان پێویستە جلوبەرگی شل و ئاسوودە لەبەر بکات و نابێت پێڵاوی پاژنە بەرز لەبەر بکات.

2. هەفتەی دوو بۆ سێ جار بچیتە حەمام و هەوڵبدە کەمتر لەناو حەمام دابنیشیت. لە سێ مانگی کۆتایی دووگیانیدا نابێت بانیۆ بەکاربهێنیت بەهۆی ئەگەری کەوتنە خوارەوە.

3. ئەگەر کارێکی ئۆفیست هەبوو کە چالاکییەکی کەم بوو، دەتوانیت تا کۆتایی دووگیانی کاربکەیت، بەڵام ئەو کارانەی چالاکی جەستەیی زۆریان تێدایە پێویستە سنووردار بکرێن و پێویستە ڕۆژانە چەند جارێک پشوو بدەیت.

4. سەفەری کورتخایەن کێشە نییە، بەڵام باشتر وایە دووربکەویتەوە لە سەفەری دوور و درێژ بەتایبەتی لە کۆتایی دووگیانیدا و هەر یەک یان دوو سەعات جارێک پیاسەیەک بکەیت.

5. سێکس نەکردن لە کۆتا مانگی دووگیانی (چوار هەفتەی کۆتایی).

6. دەتوانیت وەرزشی سووک یان مامناوەند ئەنجام بدەیت، بەڵام وەرزشی قورس و چڕ قەدەغەیە.

7. لەکاتی دووگیانیدا ئەگەر دەردراوێکی زۆر لە زێدا دەرچوو ئەوا دەتوانیت دوشەی زێ بەکاربهێنیت، بەڵام نابێت بە سرنج ئەم کارە بکەیت چونکە مەترسی ئیمبۆلیزمی هەوا و مردن هەیە.

8. خانمانی جگەرەکێشی خۆشەویست !!!! تکایە لە کاتی دووگیانیدا لەگەڵ کۆرپەکەتدا میهرەبان بن و ئەگەر بتوانین جگەرە مەکێشن!! لەبەرئەوەی جگەرەکێشان ڕێڕەوی خوێنی منداڵدان کەمدەکاتەوە، دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی کێشی لەدایک بوون و خراپ فۆرمی کۆرپە.

9. ئەگەر پێشینەی کوتانی کزۆڵەت نەبوو، پێویستە دوو ژەمی پێکوتەی گەورەساڵانی تێکەڵاو (دەردە-کزۆڵە) بە یەک مانگ لەیەکتر جیابکەیتەوە و ساڵێک دواتر بیرخستنەوەیەک وەربگریت.

کێشە باوەکان لە کاتی دووگیانیدا:

1. سکچوون و ڕشانەوە:

بەزۆری لە سێ مانگی یەکەمی دووگیانیدا دەبینرێت و زۆرترین توند دەبێت لە بەیانیاندا. بەرزبوونەوەی ئاستی هۆرمۆنی دووگیانی (hcg) و فشاری دەروونی لە گرنگترین هۆکارەکانی توندییەکەین.

گیراوەکانی کەمکردنەوەی سکچوون و ڕشانەوە:

1. بەیانیان و پێش ئەوەی لە جێگاکە هەڵبستین بڕێکی کەم بسکیت یان نانی وشک بخۆ.

2. هەوڵبدە زیاتر بەر هەوای کراوە بکەوێت و ئەگەر دەکرێت هەموو ڕۆژێک بۆ ماوەیەک لە هەوای کراوەدا بڕۆن.

3. بڕۆ بۆ ماڵی خزم و ئازیزانت و دوور بکەوەرەوە لە قسەکردن و سەفەرکردن لەگەڵ ئەو کەس و خزمانەی کە کێشەت لەگەڵیان هەیە (ئەگەر بتوانرێت تا کۆتایی سێ مانگی یەکەم).

4. خواردنی دەرەوە و گەشتە کورت و خۆشەکان یارمەتیدەرە.

5. بەکارهێنانی ئەمپولی B6 بەسوودە، هەروەها لە حاڵەتە سەختەکاندا بەکارهێنانی سنوورداری حەب و ئەمپۆلی میتۆکلۆپرامید وەک دوا هێڵی چارەسەر دەبێتە هۆی چاکبوونەوە.

2. ئازاری پشت:

هۆکارەکەی بریتییە لە گۆڕانی شێوەی لەش و گەورەبوونی سک و لە ئەنجامدا زیادبوونی لۆردۆسی کەمەر، شلبوونەوەی بەستەرەکانی حەوز و گرژبوونی ماسولکەکان هۆکاری دیکەن.

دەتوانیت ئەم ڕێگایانە بەکاربهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار:

• پشوودان
• گەرمکردنەوەی پێگە
• بەکارهێنانی دەرمانی ئازارشکێن
• باندی سکی پزیشکی

3. وەرینی خوێنبەرەکان:

لە کاتی دووگیانیدا  و لەگەڵ زیادبوونی کێشدا خراپتر دەبێت.

چارەسەر لە کاتی دووگیانیدا:

• پشوودانی بەردەوام لە ڕۆژدا
• بەرز ڕاگرتنی قاچەکان لە ڕۆژدا چەند جارێک
• بەکارهێنانی جۆرابەی تایبەت بۆ وەرینی خوێنبەرەکان
• لەو حاڵەتانەی کە پێویستی بە نەشتەرگەری خوێنهێنەری وەرینی هەیە، پێویستە ئەم نەشتەرگەرییە دوابخرێت بۆ دوای منداڵبوون.

4. ئیمۆرۆید:

لەگەڵ دووگیانیدا خراپتر دەبێت.

چارەسەری ئیمۆرۆید لە کاتی دووگیانیدا:

• بەکارهێنانی دەرمانی سڕکەری ناوچەیی
• دانیشتن لەناو ئاوی گەرمدا 3-4 جار لە ڕۆژێکدا بۆ ماوەی 10 خولەک
• بەکارهێنانی دەرمانی شلکەرەوەی گیایی (وەک سێنالین-سیلاکس)
• نەخواردنی ئەو خۆراکانەی کافاینیان تێدایە وەک چا، خواردنەوە گازییەکان، و قاوە

5. لێکۆریا (زیادبوونی دەردراوەکانی زێ):

زیاتر دەگەڕێتەوە بۆ گۆڕانی هۆرمۆنەکان لە کاتی دووگیانیدا، ئەگەر دەردراوەکانت تووشکەر بوون، پێویستە سەردانی پزیشک بکەیت، ئەگەرنا دوچکردنی زێ بە سرکەی شلکراو دەتوانێت نیشانەکانی کەم بکاتەوە .

6. دڵەکزێ:

یەکێک لە گلەیی هەرە باوەکان لە کاتی دووگیانیدا ئەوەیە کە لەگەڵ گەورەبوونی منداڵدان، گەدە دەکەوێتە ژێر فشارەوە و بەشێک لە ناوەڕۆکی گەدە پاڵدەنرێتەوە بۆ ناو سورێنچک. ئەو ڕووداوە بە ناوی ڕیفلاکس ئاسید (Acid reflux) ناسراوە و هەستێکی بێزارکەرە وەک سووتانی دڵ.

چارەسەری کەمکردنەوەی دڵەکزێ:

• زیادکردنی ژەمەکان لەگەڵ کەمکردنەوەی بڕی خواردن لە هەر ژەمێکدا
• دوورکەوتنەوە لە چەمانەوەی یان پاڵکەوتن بە تەختی
• دانانی دوو بالیف لە ژێر سەر لە کاتی پاڵکەوتن
• خواردنی دەرمانی دژە ترشی زارەکی وەک ئەلەمنیۆم یان مەگنیسیۆم هایدرۆکساید.

پێویستە لە کاتی دووگیانیدا چ پشکنینێک بکەین؟

لە یەکەم سەرداندا پێویستە داوای پشکنینی تەواوەتی ژمارەی خوێن (CBC و diff)، گروپی خوێن، Rh، VDRL، تایتەری دژەتەنی ڕوبێلا، شەکری خوێنی بەڕۆژووبوون (FBS)، پاپ سمیر، HBS Ag و UA&UC (شیکاری و کشتوکاڵی میز) بکرێت. باشتر وایە لە نێوان 24-36 هەفتەدا دووبارە ئەم پشکنینانە دووبارە بکرێتەوە.

پێویستە دوو جار سۆنەر بکرێت: یەکەم جار لە نێوان 8-18 هەفتەی دووگیانی و دووەم جار لە نێوان 24-36 هەفتە.

منداڵبوونی سروشتی:

دووگیانی و دواجار منداڵبوون کاتێکی سەختە بەڵام زۆر شیرینە بۆ هەموو خێزانەکان کە هاوکات هەستیارییەکی زۆری هەیە. وەک دەزانن منداڵبوون بە دوو شێوە ئەنجام دەدرێت، سروشتی و قەستەرە. زۆربەی خەڵک پێیان وایە لەدایکبوونی سروشتی هەمیشە باشترە و کەمتر مەترسیدارە لە لەدایکبوونی قەستەرە کە ئەمەش هەڵە نییە. لە ڕاستیدا ئەگەر دایکەکە بارودۆخی لەباری هەبوو باشترە بە شێوەیەکی سروشتی منداڵی ببێت و تەنها لە بارودۆخی نائاساییدایە کە نەشتەرگەری قەستەرە پێشنیار دەکرێت.

لەمانەی خوارەوەدا دەمانەوێت باس لە پرۆسەی لەدایکبوونی سروشتی و ئەو شێوازانە بکەین کە ئازارەکانی کەم دەکەنەوە، بۆیە تا کۆتایی لەگەڵمان بمێنەرەوە.

پرۆسەی منداڵبوونی سروشتی دەتوانرێت بەسەر 3 قۆناغدا دابەش بکرێت:

قۆناغی یەکەم:

لەم قۆناغەدا ئازارەکانی دایکەکە وردە وردە دەست پێدەکات و بەردەوام دەبێت تا ملی ڕەحم بە تەواوی دەگەڕێتەوە. قۆناغی یەکەم بەزۆری درێژترین قۆناغە لە منداڵبووندا.

ئەم قۆناغە خۆی 3 قۆناغی جیاوازی هەیە: 

ئازارە سەرەتاییەکان:

یەکەم ئازارەکانی دایک لەم قۆناغەدا هەستیان پێدەکرێت، کە بەهۆی تەنکبوونەوەی ملی ڕەحمەوە ڕوودەدات. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ملی ڕەحم بە هێواشی دەکرێتەوە، دەتوانرێت بڵێین ئەو ئازارەی کە لەم قۆناغەدا ڕوودەدات زۆر زیاتر بەرگەی دەگرێت لە قۆناغەکانی تر.

شتەکان بۆ ئەنجامدان:

لەو ماوەیەدا کە ئەم قۆناغە دەست پێدەکات، ئارام بگرن و بزانن پێویست بە چوونە نەخۆشخانە و ناوەندە پزیشکییەکان ناکات. بۆ ئەوەی زیاتر ئارام بیت، دەتوانیت بە ئەنجامدانی چالاکیەک خۆت سەرقاڵ بکەیت. وزەت لەدەست مەدە و هەوڵبدە لە کاتی گرژبوونەوەدا خۆت بپارێزیت بە خواردنەوەی بڕێکی زۆر ئاو و خواردنی ژەمە بچووکەکان. ئەگەر ئەم قۆناغە لە شەودا بەسەرتدا هات باشترە پشوو بدەیت و هەوڵبدەیت بخەویت. ئەگەر توانای خەوتنت نەبوو، دەتوانیت چالاکییەکان ئەنجام بدەیت کە مۆڕاڵت پێدەبەخشێت.

پێویستە بزانیت کە ئەم ئازارە سەرەتاییە بەزۆری 8 بۆ 12 کاتژمێر دەخایەنێت. بەزۆری گرژبوون بە شێوەیەکی ناڕێک و سووک ڕوودەدات، کە وردە وردە زیاد دەکات. ئەو گرژبوونانەی کە ڕوودەدەن دەبێتە هۆی ئازاری پشت و گرژبوونی ماسولکەکانی سک و هەستکردن بە ڕەقبوون و فشار لە ناوچەی حەوزدا. منداڵدان تا 3 سم دەکرێتەوە و ئەگەری پچڕانی کیسە ئاوەکە هەیە.

ئازاری چالاک:

کاتێک ملی ڕەحم دەگاتە 4 بۆ 7 سم، ئازارە چالاکەکان دەست پێدەکات. کردنەوەی ملی ڕەحم تا 6 سم دەبێتە هۆی زیادبوونی ئازارەکە و زیادبوونی گرژبوونەکان و لە ئەنجامدا هەستکردن بە گەرما لە ئافرەتانیشدا زیاد دەکات.

شتەکان بۆ ئەنجامدان:

لەم قۆناغەدا پێویستە بچنە نەخۆشخانە و ناوەندە پزیشکییەکان بۆ منداڵبوون. چونکە گرژبوونەکان لەم قۆناغەدا درێژتر و بەهێزتر دەبن و مەودایان کورتتر دەبێت. باشتر وایە لەم قۆناغەدا دۆخی خۆت بگۆڕیت. ئەگەر دەتوانی پیاسەیەک بکە و حەمام بکە. زۆر ئاو بخۆرەوە.

قۆناغی ئینتقالی:

زۆرترین ئازار لەم قۆناغەدا ڕوودەدات و ملی ڕەحم لە 8 بۆ 10 سم دەکرێتەوە. ماوەی ئازاری دایکەکە لە نێوان 20 بۆ 90 خولەکدایە، لەو ماوەیەدا کۆرپەلە فشار دەخاتە سەر ڕیخۆڵەی دایکەکە. دەکرێ بڵێین لەم قۆناغەدا دایک ئامادەیە بۆ منداڵبوون.

قۆناغی دووەم:

قۆناغی دووەم دەتوانرێت بە قۆناغێک هەژمار بکرێت کە کۆرپەلە لە سکی دایکدا دەردەچێت. ملی ڕەحم بە تەواوی کراوە دەبێت و پزیشک داوای لە دایکەکە دەکات کە پاڵ بە کۆرپەکەوە بنێت و بەزۆر لە سکی دایکی دەربهێنێت. بەمەش سەری منداڵەکە دێتە خوارەوە و دەخرێتە ناو دەرچەی منداڵدان. پزیشک بە بەکارهێنانی مژینی خوێن و چڵمی منداڵدان لە لوتی کۆرپەکە دەردەهێنێت و لە کۆتاییدا باقی جەستەی لە جەستەی دایکەکە دەردەهێنێت.

لەم قۆناغەدا پێویستە بزانیت کە:

• هەست بە فشارێکی زۆر دەکەیت لە لای ڕاستی ڕیخۆڵەکانت.
• ئەگەری کەمێک میزکردن و پیساییکردن هەیە.
• گرژبوونی منداڵدان لە نێوان 45 بۆ 90 خولەکدا ڕوودەدات و ئەگەری پشوودان هەیە بۆ ماوەی 3 بۆ 5 خولەک لە نێوان هەر یەکێکیاندا.
• بە شێوەیەکی بنەڕەتی، لەم قۆناغەدا، دایک مەیلی پاڵنانی و ناچارکردنی هەیە.
• لەوانەیە هەست بە هەستکردن بە سووتانی جەستە بکەیت.

ئاستی سێیەم:

قۆناغی کۆتایی پەیوەندی بە دەرچوونی کۆرپە و منداڵدانەوە هەیە. دوای لەدایک بوونی منداڵ، ئاواڵ منداڵ یان وێڵاش لە دیواری منداڵدان جیا دەبێتەوە و لە ڕێگەی زێیەوە دێتە دەرەوە. ئەو کاتەی کە ڕەنگە ئاواڵ منداڵەکە لە جەستە دەربچێت لە نێوان 5 بۆ 30 خولەکدا دەگۆڕێت.

دوای منداڵبوون لەوانەیە هەست بە لەرزین بکەیت، ئەمەش شتێکی ئاساییە و هیچ شتێک نییە کە نیگەرانی بکەیت. ئەو گرژبوونانەی کە دوای منداڵبوون ڕوودەدەن ئاماژەن بۆ ئەوەی کە ئاواڵ منداڵ لە دیواری منداڵدان جیا دەبێتەوە. لە کۆتاییدا پێویستە بۆ چەند کاتژمێرێک چاودێری بکرێت بۆ ئەوەی دڵنیا بیت لەوەی کە خوێنی زۆرت لێ نایەت و منداڵدان زیاتر گرژ دەبێت.

ئەو دایکانەی بۆ یەکەمجار دووگیانن و بە شێوەیەکی سروشتی منداڵیان دەبێت، لەوانەیە 12 بۆ 16 کاتژمێری پێبچێت تا پرۆسەی منداڵبوونیان تەواو بێت. بەڵام بۆ ئەو دایکانەی کە دووەم جارە ئەم کاتە دەتوانرێت کەم بکرێتەوە بۆ 5-6 کاتژمێر. لەڕاستیدا بەپێی کردنەوەی ملی ڕەحم، پزیشک مەزەندە دەکات کە چەند کات دەخایەنێت بۆ تەواوکردنی منداڵبوونەکە.

نەشتەرگەری قەستەرە:

نەشتەرگەری قەستەرە جۆرێکە لە منداڵبوون بە نەشتەرگەری کە تێیدا سک و منداڵدانی دایک دەکرێتەوە. هەرچەندە زۆرێک لە خانمان پێشوەختە دەزانن کە بە هۆکاری جیاواز نەشتەرگەری قەستەرەیان بۆ دەکرێت، بەڵام ڕەنگە هەندێک بۆیان دەرکەوێت کە پلانەکە پێویستی بە گۆڕانکاری هەیە هەروەک چۆن پلانیان هەیە بۆ منداڵبوون لە ڕێگەی زێیەوە.

لە کاتی منداڵبووندا، پزیشکی منداڵبوون لەوانەیە بڕیار بدات کە پێویستە دەستبەجێ نەشتەرگەری قەستەرە ئەنجام بدرێت. ئەم گۆڕانکارییە لەناکاو لەوانەیە ڕووبدات ئەگەر تەندروستی دایک یان منداڵەکە لە مەترسیدا بێت و منداڵبوون لە ڕێگەی زێیەوە زۆر مەترسیدار بێت.

جۆرەکانی نەشتەرگەری قەستەرە:

1. نەشتەرگەری قەستەرە پلان بۆ داڕێژراو:

ئەگەر پێشوەختە بزانیت کە منداڵەکەت لە ڕێگەی قەستەرە لەدایک دەبێت، ئەوا بەروارەکەی دەزانیت و ڕەنگە تەنانەت نەچیتە بەشی منداڵبوون. پێش ڕێکارەکە خوێنبەرێک دەکێشرێت بۆ وەرگرتنی دەرمان و شلەمەنی. هەروەها دەتوانرێت کاتێتەر (بۆرییەکی تەنک) دابنرێت بۆ ئەوەی میزڵدان لە کاتی نەشتەرگەریدا بە بەتاڵی بمێنێتەوە.

زۆربەی ئەو ژنانەی کە نەشتەرگەری قەستەرەیان بۆ دانراوە، بە بێهۆشکردنی ئێپیدوراڵ یان بلۆکی بڕبڕەی پشت بێهۆش دەکرێن. ئەم ڕێکارە لە کەمەرەوە بۆ خوارەوە شوێنەکە بێهۆش دەکات، بۆیە هەست بە هیچ ئازارێک ناکرێت. ئەم جۆرە سڕبوونە ڕێگەت پێدەدات بەئاگا بمێنیتەوە و ئاگاداری ئەوە بیت کە چی ڕوودەدات. لەوانەیە پزیشک پێشنیاری بێهۆشکردنی گشتی بکات، کە دەبێتە هۆی خەوتن، بەڵام ئەمە بە دەگمەن لە زۆربەی نەشتەرگەرییە پلان بۆ داڕێژراوەکانی قەستەرەدا ڕوودەدات.

پزیشکی ئافرەتان دراپێک دەخاتە سەر کەمەرت، بۆیە ناتوانیت بزانیت لە کاتی نەشتەرگەریدا چی ڕوودەدات. بڕینێک لە سکدا دەکەن، پاشان بڕینێکی تر لە منداڵدان. لەبەر بێهێزی هەستیان پێ ناکەیت. بەڵام لەوانەیە هەست بکەیت کە پزیشکەکان بەشی ناوەڕاستت دەکێشن یان دەیچەوسێننەوە لەکاتی دەرهێنانی کۆرپەکە لە سکی دایکیدا. لەوانەیە هەست بە هیچ شتێک نەکەیت، یان هەست بە فشار بکەیت، بەڵام نابێت هەست بە ئازار بکەیت.

پێویستە دوای لەدایکبوونی منداڵەکەت ببینیت و بیبیستت. پێویستە پزیشک ڕێگەت پێبدات دوای نەشتەرگەری قەستەرە دەستی پێبگریت. ئەگەر پلانت هەیە شیری دایک بدەیت، لەوانەیە بتوانیت ئەم کارە بکەیت. بەڵام هەموو دایکێک ناتوانێت ڕاستەوخۆ دوای نەشتەرگەری قەستەرە کۆرپەکەی بگرێت.

هەندێکجار ئەو منداڵانەی بە نەشتەرگەری قەستەرە لەدایک دەبن، هەناسەدانیان گرفت دەبێت و پێویستیان بە هاوکاری پزیشک هەیە. لەم جۆرە حاڵەتانەدا، دوای ئەوەی پزیشک پشتڕاستی دەکاتەوە کە کۆرپەکە تەندروست و جێگیرە، دەتوانیت دەستی پێبگریت. دوای لەدایکبوونی منداڵەکە، پزیشک منداڵدانەکە لادەبات و بڕینەکە دەدوورێت. تەواوی ڕێکارەکە تەنها نزیکەی 45 خولەک بۆ کاتژمێرێک دەخایەنێت.

2. نەشتەرگەری قەستەرەی فریاگوزاری:

لە قەستەرەی فریاگوزاریدا، هەندێک شت جیاواز دەبن، وەک خێرایی و بەپەلەی نەشتەرگەرییەکە. پزیشک دەتوانێت منداڵەکەت لەدایک بکات دوای2 خولەک لە بڕینی بڕین لە منداڵدان. (ئەم پرۆسەیە ڕەنگە 10 یان 15 خولەک بخایەنێت بە بەراورد بە نەشتەرگەری قەستەرە کە بەرنامە بۆ داڕێژراوە).

لەوانەیە پێویست بێت بە خێرایی کار بکات، ئەگەر کۆرپەکە کێشەی هەناسەدانی هەبوو یان لێدانی دڵی جێگیر نەبوو، پزیشکەکان بڕیار دەدەن منداڵەکە بە خێرایی لە سکی دایکی دەربهێنن و بۆ نەخۆشخانە، لەوێ دەتوانن یارمەتی پزیشکی سەرەتایی بەکاربهێنن بۆ جێگیرکردنی گواستنەوە.

لە نەشتەرگەری قەستەرەی فریاگوزاریدا، پزیشکی بێهۆشکەر لەوانەیە دەرمانێک بدات بۆ ئەوەی بە خێرایی بێهۆشکردن لە ڕێگەی ئێپیدوراڵەوە بەکاربهێنیت، بۆیە دەتوانیت لە کاتی نەشتەرگەریدا بەئاگا بیت. ئەگەرنا لەوانەیە لەژێر بێهۆشکردنی گشتیدا بخەویت.

هەست بە هیچ ئازار و فشارێک ناکەیت، لە کاتی لەدایکبوونی منداڵەکەتدا نابینیت یان گوێت لێنابێت، یان ڕاستەوخۆ دوای لەدایکبوونی منداڵەکەت دەگریت. بەڵام لەگەڵ کۆتایی هاتنی بێهۆشکردنەکە، دەتوانیت بیبینیت و بیگریت و شیری پێ بدەیت.

بۆچی نەشتەرگەری قەستەرە دەکرێت؟

لەوانەیە بڕیار بدەیت نەشتەرگەری قەستەرە بکەیت بەهۆی هەندێک کێشەی تەندروستی کە پەیوەندییان بە خۆتەوە یان کۆرپەکەتەوە هەیە:

• ئەگەر پێشتر نەشتەرگەری قەستەرەت بۆ کراوە، لەوانەیە نەتوانیت لە ڕێگەی منداڵبوونی زێیەوە منداڵی داهاتوو لەدایک بکەیت.
• دایکان دەتوانن هەوکردنی وەک ئایدز و هێرسیس چالاک بۆ منداڵەکە بگوازنەوە لە کاتی منداڵبوون لە ڕێگەی زێیەوە.
• ئەگەر هەندێک حاڵەتت هەبوو، وەک شەکرە یان بەرزی پەستانی خوێن، ڕەنگە نەشتەرگەری قەستەرە ڕێگەیەکی سەلامەتتر بێت.
• ئەگەری ئەوە هەیە کە ملی ڕەحم لەلایەن منداڵدانەوە بلۆک بێت.
• چەندین جار لەدایکبوون دەتوانێت پێویستی بە نەشتەرگەری قەستەرە هەبێت.
• لەوانەیە منداڵەکە زۆر گەورە بێت بۆ منداڵبوون لە ڕێگەی زێیەوە یان لەوانەیە لە دۆخێکی هەڵەدا بێت.
• لەوانەیە منداڵەکە کەموکوڕی لەدایک بوون هەبێت کە بۆی سەلامەتترە نەشتەرگەری قەستەرە ئەنجام بدرێت.
• ڕەنگە منداڵبوون لە ڕێگەی زێوە دەست پێبکات، بەڵام ئەگەر کێشە دروست بوو دەتوانرێت بگۆڕدرێت بۆ نەشتەرگەری قەستەرە.
• ڕەنگە پرۆسەی کار پێش نەکەوێت.
• لەوانەیە پزیشک هەست بە نیشانەکانی ناڕەحەتی بکات لە منداڵەکەدا، وەک لێدانی دڵی ناڕێک.
• لەوانەیە پەڕۆی ناوک بە دەوری کۆرپەکەدا بپێچێتەوە، یان پێش ئەوەی منداڵەکە بچێتە ناو کەناڵی لەدایکبوونەوە بچێتە ناویەوە.
• لەوانەیە ئاواڵ منداڵ لە منداڵدان جیا ببێتەوە.