ئیلۆن ماسک لەدایکبووی 28ی حوزەیرانی 1971 لە شاری پریتۆریای باشووری ئەفریقایە، خاوەنکارێکی ئەمریکییە و لەدایکبووی ئەفریقای باشوورە و هاوبەشی دامەزراندنی کۆمپانیای پارەدانی ئەلیکترۆنی پەیپاڵ بووە و کۆمپانیای سپەیس ئێکسی پێکهێناوە کە کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنەری ئۆتۆمبێلی هەڵدانی ئۆتۆمبێل و کەشتییە ئاسمانییە. هەروەها یەکێک بووە لە یەکەم وەبەرهێنەرە گرنگەکان و هەروەها بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئۆتۆمبێلی کارەبایی تێسلا بووە. جگە لەوەش، ماسک لە ساڵی 2022 دا تویتەر (دواتر X)ی کڕی.
سەرەتای ژیانی ئیلۆن ماسک:
ئیلۆن ماسک لە باوکێکی خەڵکی ئەفریقای باشوور (ئێرۆل ماسک، ئەندازیار) و دایکێکی کەنەدی(می ماسک، پسپۆڕی خۆراک و مۆدێل ) لەدایک بووە. برایەکی بچووکی هەیە بە ناوی کیمبۆڵ ماسک (لەدایکبووی 1972) و خوشکێکی بچووکی هەیە بە ناوی تۆسکا ماسک (لەدایکبووی 1974). ئیلۆن ماسک تەمەنی منداڵی لە باشووری ئەفریقا بەسەر بردووە. ماسک تەمەنی 10 ساڵ بوو کاتێک دایک و باوکی جیابوونەوە، ئیلۆن زۆربەی کاتەکانی لەگەڵ باوکی لە باشووری ئەفریقا بەسەر دەبرد.
ئەو توانای سەرەتایی خۆی بۆ کۆمپیوتەر و کارگێڕی نیشان دا. لە تەمەنی 12 ساڵیدا یارییەکی ڤیدیۆیی دروست دەکات و بە گۆڤارێکی کۆمپیوتەری فرۆشتووە. لە ساڵی 1988 دوای بەدەستهێنانی پاسپۆرتی کەنەدی، ماسک ئەفریقای باشووری بەجێهێشت، چونکە نەیدەویست لە ڕێگەی وەرگرتنی سەربازییەوە پشتیوانی ئاپارتاید بکات و بەهۆی ئەوەی بەدوای دەرفەتی ئابووری زیاتردا دەگەڕا لە ئەمریکا.
پەیوەندی و منداڵەکانی ئیلۆن ماسک:
ئیلۆن ماسک خاوەنی 10 منداڵە کە لە ژیاندا ماون. هاوسەری یەکەمی خۆی ناسی، کە نووسەری کەنەدی جەستن ویلسۆن بوو، لەکاتێکدا لە زانکۆی کوینز لە ئۆنتاریۆی کەنەدا دەخوێند. لە ساڵی 2000 هاوسەرگیریان کردووە. لە ساڵی 2002 یەکەم منداڵیان بەهۆی نەخۆشی مردنی لەناکاوی کۆرپە لە تەمەنی 10 هەفتەیدا گیانی لەدەستدا. دوای مردنی، ئەو دوو هاوسەرە IVF یان بەکارهێنا بۆ درێژەدان بە خێزانەکەیان.
لە ساڵی 2004 دووانەیان بووە و دواتر لە ساڵی 2006 سێ منداڵیان بووە. ئەو دوو هاوسەرە لە ساڵی 2008 جیابوونەتەوە و سەرپەرشتی هاوبەشیان هەبووە. لە ساڵی 2022دا، دوانە گەورەکە بە فەرمی ناوی خۆی گۆڕی بۆ ئەوەی ناسنامەی ڕەگەزی خۆی وەک ژنێکی ترانس ڕەنگ بداتەوە، ویڵسن وەک ناوی کۆتایی بەکارهێنا، چونکە چیتر نەیدەویست پەیوەندی بە ماسکەوە هەبێت.
لە ساڵی 2008 ئیلۆن ماسک ئاشنا بە ئەکتەری ئینگلیزی تالوڵا ڕایلی کەوت. دوای دوو ساڵ لە کاتدراڵی دۆرنۆک لە سکۆتلەندا هاوسەرگیریان کرد. لە ساڵی 2012 ئەو دوو هاوسەرە جیابوونەوە پێش ئەوەی ساڵی دواتر هاوسەرگیری بکەنەوە. دوای ئەوەی لە ساڵی 2014 بۆ ماوەیەکی کورت داوای جیابوونەوەی کرد، ماسک لە ساڵی 2016دا دووەم جیابوونەوەی لە ڕایلی کۆتایی پێهێنا.
لە ساڵی 2018 موزیکژەنی کەنەدی ئیلۆن ماسک و گریمز ڕایانگەیاند کە پەیوەندی خۆشەویستیان هەیە، گریمس لە مانگی ئایاری ساڵی 2020 کوڕێکی لەدایک بووە. بە گوێرەی ئیلۆن ماسک و گریمس ناوی “X Æ A-12” ( / ɛ k s æ ʃ eɪ ˈ t w ɛ l v / ) بووە، بەڵام ئەم ناوە یاسای کالیفۆرنیای پێشێل کردووە چونکە پیتەکانی تێدابوو کە لە ئەلفوبێدا نەبوون. are نەک ئینگلیزی مۆدێرن و دواتر گۆڕدرا بۆ “X Æ A-Xii”. ئەمەش بووە هۆی سەرلێشێواوی زیاتر، بەو پێیەی Æ پیت نییە لە ئەلفوبێی ئینگلیزی مۆدێرن. لە کۆتاییدا منداڵەکە ناوی X AE A-XII Musk بوو، ناوی یەکەمی “X” و ناوی ناوەڕاست “AE A-XII” و ناوی کۆتایی “Musk” بوو.
لە مانگی کانوونی دووەمی ساڵی 2021، گریمس و ماسک پێشوازییان لە منداڵی دووەمیان کرد، کچێکیان بە ناوی ئێکسا دارک سایدریال ماسک (نازناوی “Y”)، کە لە ڕێگەی منداڵبوونی جێگرەوە لەدایک بووە. سەرەڕای دووگیانییەکەی، ماسک ئەو هەواڵانەی پشتڕاستکردەوە کە باس لەوە دەکەن ئەو دوو هاوسەرە لە مانگی ئەیلولی 2021دا “نیوە جیابوونەوە” دەبن. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی تایم لە مانگی کانوونی دووەمی 2021، باسی لەوە کرد کە سینگڵە.
لە مانگی ئازاری 2022 گریمس سەبارەت بە پەیوەندییەکەی لەگەڵ ماسک وتی “پێدەچێت من ئەو بە خۆشەویستەکەم بزانم، بەڵام ئێمە زۆر شل و شلەین”. لە کۆتایی ئەو مانگەدا گریمس لە تویتێکدا ئاماژەی بەوەدا کە ئەو و ماسک جارێکی دیکە جیابوونەتەوە. لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2023دا بڵاوکرایەوە کە ئەو دوو هاوسەرە پێشوازییان لە منداڵی سێیەم کردووە کە کوڕێکە بەناوی تەکنۆ میکانیکۆس “تاو” ماسک. لە مانگی ئۆکتۆبەری 2023، گریمس سکاڵای لەسەر ماسک تۆمارکرد بەهۆی مافی دایک و باوکایەتی و سەرپەرشتیکردنی کوڕە گەورەکەیان.
لە مانگی تەمموزی 2022، ماڵپەڕی ئینسایدەر بەڵگەنامەکانی دادگای بڵاوکردەوە و ئاشکرایکرد کە ماسک لە مانگی نۆڤەمبەری 2021دا لەگەڵ شیڤۆن زیلیس، بەڕێوەبەری ئۆپەراسیۆن و پڕۆژە تایبەتەکانی کۆمپانیای نیورالینک، باوکی دوانە بووە.
پەیپاڵ و سپەیس ئێکس:
ئیلۆن ماسک لە زانکۆی کوین لە شاری کینگستۆن لە ئۆنتاریۆ خوێندوویەتی و لە ساڵی 1992 گواستراوەتەوە بۆ زانکۆی پێنسیلڤانیا لە فیلادلفیا و لە ساڵی 1997 بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە فیزیا و ئابووری وەرگرتووە. لە زانکۆی ستانفۆرد لە کالیفۆرنیا ناوی خۆی لە ماستەر لە فیزیا تۆمار کرد، بەڵام وازی لە خوێندن هێنا. دوای تەنها دوو ڕۆژ، چونکە هەستی دەکرد ئینتەرنێت توانایەکی زۆر زیاتری هەیە بۆ گۆڕینی کۆمەڵگا لە کارکردن لە فیزیادا.
لە ساڵی 1995 کۆمپانیای Zip2 ی دامەزراند کە نەخشە و بەڕێوەبەرایەتی بازرگانی بۆ ڕۆژنامە ئۆنلاینەکان دابین دەکرد. لە ساڵی 1999 کۆمپانیای Zip2 لەلایەن کۆمپانیای کۆمپیتەر دروستکەری کۆمپاکەوە بە بڕی 307 ملیۆن دۆلار کڕدرا و دواتر ماسک کۆمپانیای X.com ی دامەزراند کە کۆمپانیایەکی خزمەتگوزاری دارایی ئۆنلاینە و دواتر بوو بە پەیپاڵ کە تایبەتە بە گواستنەوەی پارە بە شێوەی ئۆنلاین. خانەی زیادکردنی ئۆنلاین ئیبەی لە ساڵی 2002 بە بڕی یەک ملیار و نیو دۆلار پەیپاڵی کڕی.
ئیلۆن ماسک لە مێژە قەناعەتی بەوە هەیە کە بۆ ئەوەی ژیان بمێنێتەوە، مرۆڤایەتی دەبێت ببێتە جۆرێکی فرە هەسارەیی. بەڵام بە تێچووی گەورەی موشەکهاوێژەکە ناڕازی بوو. لە ساڵی 2002 کۆمپانیای تەکنەلۆژیای گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسمان (SpaceX) دامەزراند بۆ دروستکردنی موشەکێکی گونجاوتر. دوو موشەکی یەکەمی بریتی بوون لە فالکۆن 1 (یەکەمجار لە ساڵی 2006 هەڵدرا) و فالکۆن 9ی گەورەتر (بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2010 هەڵدرا) کە تێچووی زۆر کەمتر بوو لە موشەکەکانی ڕکابەری. موشەکی سێیەم بە ناوی فالکۆن هێڤی (بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2018 هەڵدرا)، بە شێوەیەک دیزاین کرابوو کە کێشی 117 هەزار پاوند (53 هەزار کیلۆگرام) بگوازێتەوە بۆ خولگە، کە نزیکەی دوو هێندە زیاترە لە گەورەترین ڕکابەرەکەی کە فڕۆکەی دێڵتا IV Heavy ی کۆمپانیای بۆینگە، لە سێیەم تێچوونەکە.
کۆمپانیای سپەیس ئێکس جێنشینی فڕۆکەکانی فالکۆن 9 و فالکۆن هێڤی ناساندووە: سیستەمی Super Heavy-Starship. قۆناغی یەکەمی زۆر قورس دەتوانێت 100,000 کیلۆگرام (220,000 پاوەند) بگەیەنێتە خولگەی خوارەوەی زەوی. باری سوودبەخشەکەی دەبێتە کەشتیی ئەستێرەیی کە کەشتییەکی ئاسمانی بۆ گواستنەوەی خێرا لە نێوان شارەکانی سەر زەوی و دامەزراندنی بنکە لەسەر مانگ و مەریخ دیزاین کراوە. هەروەها کۆمپانیای سپەیس ئێکس پەرەی بە کەشتی ئاسمانی دراگۆن داوە کە ئامێرەکان دەگوازێتەوە بۆ وێستگەی بۆشایی ئاسمانی نێودەوڵەتی (ISS).
دراگۆن دەتوانێت حەوت کەشتیوانی هەڵبگرێت و گەشتێکی تیمی هەبوو کە لە ساڵی 2020دا کەشتیوانان دۆگ هێرلی و ڕۆبەرت بێنکنیان گواستەوە بۆ وێستگەی ئاسمانی نێودەوڵەتی. یەکەم گەشتە تاقیکارییەکانی سیستەمی Super Heavy-Starship لە ساڵی 2020 دەستیپێکرد. جگە لەوەی بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای سپەیس ئێکس بووە. هەروەها ماسک دیزاینەری سەرەکی موشەکەکانی فالکۆن و دراگۆن و ستارشیپ بووە. کۆمپانیای سپەیس ئێکس گرێبەستێکی پێبەخشرا بۆ دروستکردنی ئامێری نیشتنەوە بۆ ئاسمانیوانەکان بۆ گەڕانەوە بۆ سەر مانگ تا ساڵی 2025 لە چوارچێوەی پرۆگرامی ئاسمانی ئارتمیس ناسا.
تێسلا:
ئیلۆن ماسک لە مێژە گرنگی بە ئەگەرەکانی ئۆتۆمبێلی کارەبایی دەدات و لە ساڵی 2004 بووە یەکێک لە سەرمایەدارە سەرەکییەکانی ئەم ئۆتۆمبێلە، کۆمپانیای تێسلا مۆتۆرز (دواتر ناوی گۆڕدرا بۆ تێسلا) کە کۆمپانیایەکی ئۆتۆمبێلی کارەباییە و لەلایەن خاوەنکارەکانی مارتن ئیبەرهارد و مارک تارپینینگەوە دامەزراوە.
لە ساڵی 2006 کۆمپانیای تێسلا یەکەم ئۆتۆمبێلی خۆی بەناوی ڕۆدستەر ناساند کە دەتوانێت بە یەک بارگاویکردنەوە 245 میل (394 کیلۆمەتر) ببڕێت. بە پێچەوانەی زۆربەی ئۆتۆمبێلە کارەباییەکانی پێشوو کە ماسک پێیوابوو بێزارکەر و ناسەرنجڕاکێشن، ئەمە ئۆتۆمبێلێکی وەرزشی بوو کە دەتوانێت لە ماوەی کەمتر لە چوار چرکەدا لە 0 بۆ 60 میل لە کاتژمێرێکدا بڕوات. لە ساڵی 2010دا IPOی کۆمپانیاکە نزیکەی 226 ملیۆن دۆلار بووە. دوای دوو ساڵ تێسلا ئۆتۆمبێلی جۆری Model S sidan ی ناساند، کە لەلایەن ڕەخنەگرانی ئۆتۆمبێلەوە ستایشی لێکرا بەهۆی کارایی و دیزاینەکەیەوە. کۆمپانیاکە ستایشی زیاتری بەدەستهێنا بەهۆی ئۆتۆمبێلە لوکسەکەی مۆدێل X SUV کە لە ساڵی 2015 هاتە بازاڕەوە.
لە ساڵی 2013دا، بە ناڕازیبوون لە تێچووی پێشبینیکراو (68 ملیار دۆلار) بۆ سیستەمێکی شەمەندەفەری خێرا لە کالیفۆرنیا، ماسک پێشنیاری سیستەمێکی بەدیلێکی خێراتری کرد. لە نێوان لۆس ئەنجلۆس و سانفرانسیسکۆ لە ماوەی 35 خولەکدا بە خێرایی 760 میل (1220 کیلۆمەتر) لە کاتژمێرێکدا دەڕوات، کە نزیکە لە خێرایی دەنگ. ماسک ئیدیعای کردووە کە تێچووی هایپەرلۆپ تەنها 6 ملیار دۆلار دەبێت و بەهۆی ئەوەی پۆدەکان بە تێکڕا هەر دوو خولەک جارێک دەڕۆن، سیستەمەکە دەتوانێت ئەو شەش ملیۆن کەسە لەخۆبگرێت کە ساڵانە بەو ڕێگایەدا گەشت دەکەن. بەڵام ڕایگەیاند کە لە نێوان بەڕێوەبردنی سپەیس ئێکس و تێسلادا، ناتوانێت کات بۆ پەرەپێدانی هایپەرلۆپ تەرخان بکات.
X (پێشتر تویتەر):
ئیلۆن ماسک لە ساڵی 2009 پەیوەندی بە خزمەتگوزاری سۆشیال میدیای تویتەرەوە کردووە و بووە یەکێک لە ئەکاونتە بەناوبانگەکانی ماڵپەڕەکە بە ناوی @elonmusk و تا ساڵی 2022 زیاتر لە 85 ملیۆن فۆڵۆوەری هەیە. لە ساڵی 2018 زنجیرەیەک تویتێکی بڵاوکردەوە سەبارەت بە کردنی کۆمپانیاکە بە تایبەتی بە 420 دۆلار بۆ هەر پشکێک، ئاماژەی بەوەشکرد کە “پارەی کردووە”. (بەهای 420 دۆلارەکە وەک ئاماژەیەکی گاڵتەجاڕانە بوو بۆ 20ی نیسان، کە ڕۆژێکە لەلایەن هەوادارانی حەشیشەوە ئاهەنگ دەگێڕن).
مانگی دواتر، کۆمیسیۆنی ئاڵوگۆڕی دراو و دراوی ئەمریکا (SEC) سکاڵای لەسەر ئیلۆن ماسک تۆمارکرد بەهۆی ساختەکاری لە پارەپاسەوانەکان و ئیدیعای کرد ئەو تویتانە “درۆ و چەواشەکارانە”. دوای ماوەیەکی کەم، دەستەی کارگێڕی تێسلا پێشنیاری یەکلاییکردنەوەی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی ئەمریکای ڕەتکردەوە، بەپێی زانیارییەکان بەهۆی ئەوەی ئیلۆن ماسک هەڕەشەی دەستلەکارکێشانەوەی کردووە. بەڵام ئەم هەواڵە وایکرد پشکەکانی تێسلا بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزین و لە کۆتاییدا گرێبەستێکی توندتر قبوڵکرا. لە خولەکانیدا بریتی بوو لە دەستلەکارکێشانەوەی ماسک لە پۆستی سەرۆک بۆ ماوەی سێ ساڵ، هەرچەندە ڕێگەی پێدرا بەردەوام بێت لە پۆستی بەڕێوەبەری جێبەجێکار. بڕیار بوو تویتەکانی لەلایەن پارێزەرانی تێسلا پشتڕاست بکرێتەوە و تێسلا و ئیلۆن ماسک بە بڕی 20 ملیۆن دۆلار غەرامە کران.
ئیلۆن ماسک ڕەخنەی لە پابەندبوونی تویتەر گرت بە بنەماکانی ئازادی قسەکردن سەبارەت بە سیاسەتەکانی چاودێریکردنی ناوەڕۆکەکەی. لە سەرەتای مانگی نیسانی 2022، فایلەکانی تویتەر لەگەڵ SEC دەرکەوت کە ئیلۆن ماسک زیاتر لە 9%ی کۆمپانیاکە کڕیوە. دوای ماوەیەکی کەم، تویتەر ڕایگەیاند کە ئیلۆن ماسک دەچێتە ناو دەستەی کارگێڕی کۆمپانیاکە، بەڵام ماسک بڕیاری نەخێری دا و 44 ملیار دۆلاری بۆ تەواوی کۆمپانیاکە پێشکەش کرد بە نرخی 54.20 دۆلار بۆ هەر پشکێک. دەستەی بەڕێوەبەری تویتەر ئەو گرێبەستەیان قبوڵ کرد، کە دەبوو ئەو ببێتە خاوەنی تاکە کۆمپانیاکە.
ئیلۆن ماسک ڕایگەیاندووە کە پلانەکانی بۆ کۆمپانیاکە بریتین لە “بەرزکردنەوەی بەرهەمەکە بە تایبەتمەندی نوێ، کردنەوەی ئەلگۆریتمەکان بۆ زیادکردنی متمانە، شکستپێهێنانی بۆتەکانی سپام و ڕەسەنایەتی هەموو مرۆڤەکان”. لە مانگی تەمموزی 2022، ماسک ڕایگەیاند کە ئۆفەرەکەی دەکشێتەوە و ڕایگەیاند کە تویتەر زانیاری پێویستی سەبارەت بە ئەکاونتەکانی بۆتەکان نەداوە و کۆمپانیاکە “چەند بڕگەیەکی” ڕێکەوتنی کڕینی پێشێل کردووە.
برێت تایلۆر سەرۆکی تویتەر وەڵامی دایەوە و وتی کۆمپانیاکە “پابەندە بە داخستنی گرێبەستەکە بە پشتبەستن بەو نرخ و مەرجانەی لەگەڵ بەڕێز ئیلۆن ماسک ڕێککەوتوون”. تویتەر سکاڵای لەسەر ماسک تۆمار کرد بۆ ئەوەی ناچاری بکات کۆمپانیاکە بکڕێت. لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2022 خاوەن پشکەکانی تویتەر دەنگیان دا بۆ قبوڵکردنی پێشنیارەکەی ئیلۆن ماسک. لە بەرامبەر شەڕێکی یاساییدا، ئیلۆن ماسک لە کۆتاییدا گرێبەستەکەی بردە پێشەوە، کە لە مانگی تشرینی یەکەمدا تەواو بوو.
لە یەکەم کارەکانی ماسک وەک خاوەنی تویتەر بریتی بوو لە دەرکردنی نیوەی کۆمپانیاکە و ڕێگەدان بە بەکارهێنەران بۆ کڕینی ٨ دۆلار لە مانگێکدا ڕەزامەندی بلو مارک، کە پێشتر لەلایەن تویتەرەوە بە ژمارەیەکی بەرچاو درابوو. جگە لەوەش دەزگای چاودێری ناوەڕۆکی تویتەر هەڵوەشاندەوە و زۆرێک لە ئەکاونتەکانی قەدەغەکراوی گەڕاندەوە، بەتایبەتی ئەکاونتی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، کە دوای هێرشەکەی سەر کۆنگرێسی ئەمریکا لە 6ی 1ی 2021 ڕاگیرا. داهاتی ڕیکلامەکان بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە، چونکە زۆرێک لە کۆمپانیاکان ڕیکلامەکانیان لە پلاتفۆرمەکە ڕاکێشا. ماسک لە مانگی تەمموزی 2023 ناوی کۆمپانیاکە لە تویتەرەوە گۆڕی بۆ ئێکس. (تویتەکان لەگەڵ ئەم گۆڕانکارییەدا بوون بە پۆست.)
