شووتی یەکێکە لە میوە بەسوودەکان بۆ چاککردنەوەی لەش. زۆر کەس خەیاڵ دەکەن شووتی تەنها میوەیەکی شەربەتی و شیرینە کە لە وەرزی هاویندا ڕێگری دەکات لە تووشبوون بە گەرما، بێ ئاگا لەوەی کە سوودە تەندروستییەکانی شووتی لە دەرەوەی خەیاڵدایە. ئەم میوەیە بە تامە جۆرەها مادەی خۆراکی تێدایە لەوانە پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم و ڤیتامینەکانی A و C. هەروەها ڕێژەی کالۆری تاڕادەیەک کەمی هەیە، تەنها 46 کالۆری لە هەر کوپێکدا (152 گرام) هەیە، ئەمەش وایکردووە بۆ ڕێجیمەکانی دابەزاندنی کێش گونجاو بێت.
سوودەکانی شووتی:
سوودە تەندروستییەکانی شووتی هەموو شتێک دەگرێتەوە لە مێشکەوە تا خانەکانی ناو پێیەکان. ئەم میوە فێنک و بەتامە نەک هەر دەتوانێت بە شێداری بهێڵێتەوە، بەڵکو یارمەتی چاککردنەوەی خانەکان دەدات، بەرگری لەش بەرز دەکاتەوە، هەروەها پاڵپشتی تەندروستی دڵ و هەرس دەکات. لەم بابەتەدا، ئێمە بەدواداچوون بۆ سوودە سەرسوڕهێنەرەکانی شووتی و ڕۆڵی لە خۆراکی تەندروستدا دەکەین بۆ ئەوەی بزانین بۆچی ئەم میوە سادەیە دەتوانێت ببێتە هەڵبژاردەیەکی زیرەک لە خۆراکی ڕۆژانەتدا.
1. سیستەمی دەمار و ماسولکەیی بەهێز دەکات:
شووتی سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە پۆتاسیۆم، یەکێکە لە ئەلکترۆلایتە سروشتییەکانی لەش کە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ڕێکخستنی کارکردنی دەمار و ماسولکەکان. پۆتاسیۆم یارمەتی کۆنترۆڵکردنی گرژبوونی ماسولکەکان دەدات و کارکردنی خانەکانی دەمار باشتر دەکات، هەر بۆیە خواردنی ئەم میوەیە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پاراستنی تەندروستی و کارایی سیستەمی دەمار و ماسولکەی لەش.
2. بەهێزکردنی ماسولکەکانی دڵ:
شووتی ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە تەندروستی دڵدا و دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی مەترسی جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشک، بەتایبەتی کاتێک لەگەڵ خۆراکی هاوسەنگ تێکەڵ دەکرێت کە پەستانی خوێن و کۆلیسترۆڵ دادەبەزێنێت. ئەم میوەیە دەوڵەمەندە بە چەند ماددەیەکی خۆراکی کە کارکردنی دڵ باشتر دەکات:
- لایکۆپین: هۆکاری ڕەنگی سووری ناو ئەم میوەیە کە پاڵپشتی تەندروستی دڵ دەکات بە دابەزاندنی کۆلیسترۆڵ و باشترکردنی سوڕی خوێن و دابەزاندنی پەستانی خوێن، هەروەها ڕێگری دەکات لە زیانەکانی ئۆکسجین کە بەهۆی خراپی میتابۆلیزمەوە دروست دەبێت.
- سیترولین: ترشە ئەمینییەکە کە یارمەتی کۆنترۆڵکردنی پەستانی خوێن دەدات بە فراوانکردنی خوێنبەرەکان، تەنانەت لە تەمەنی پیریدا.
- ڤیتامین و کانزاکان: بریتین لە مەگنیسیۆم و ڤیتامین C و B6 و A کە پێکەوە تەندروستی ماسولکەکانی دڵ و کارکردنی کۆئەندامی سووڕی خوێن مسۆگەر دەکەن.
بەم شێوەیە خواردنی بەردەوامی ئەم میوەیە دەتوانێت پاڵپشتییەکی سروشتی و بەتام بێت بۆ دڵ.
3. بەسوودە بۆ خانمانی دووگیان:
ڤیتامین B6 و ڤیتامین C و ڤیتامین A و بڕێکی زۆر لە پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم لە شووتیدا هەموویان ڤیتامین و کانزای پێویستن لە کاتی دووگیانی دا. مەگنیسیۆمی پێویست لە لەشدا ڕێگری دەکات لە گرژبوونی ماسولکەکان لە مانگی سێیەم و گرژبوونی پێشوەختە لە کاتی دووگیانیدا.
جگە لەوەش ئەم میوەیە زۆر ڕێگری لە دڵەکزێ دەکات کە دەبێتە هۆی سکچوون. بە ڕێژەی 92% ئاو و ماددە تواوەکانی زۆر کاریگەرە بۆ کوژاندنەوەی تینوێتی ئافرەتانی دووگیان.
4. تەواوکەرێکی ناوازە و شێدارکەرەوەیەکی بەهێزە بۆ پێست:
شووتی نەک هەر تامێکی شیرین و بۆنێکی خۆشی هەیە، بەڵکو سوودێکی زۆری هەیە بۆ تەندروستی ئافرەتان. ئەم میوەیە سیترولینی تێدایە کە ترشێکی ئەمینی گرنگە و خوێنبەرەکان فراوان دەکات و سوڕی خوێن باشتر دەکات. باشتربوونی سوڕی خوێن یارمەتی کەمکردنەوەی فشار و دڵەڕاوکێ دەدات و وزە و زیندوویی زیاد دەکات.
خانمان دەتوانن وزەی لەدەستچوو پڕبکەنەوە و جەستە بە شێداری بهێڵنەوە بە خواردنەوەی پەرداخێک ئاوی ئەم میوەیە دوای وەرزشکردن بەبێ ئەوەی کالۆری زۆر بەکاربهێنن. بەهۆی تایبەتمەندییە بەهێزەکانی شێدارکەرەوە، ڕێگری لە وشکبوونەوەی پێست دەکات و یارمەتی کەمکردنەوەی چرچ و لۆچی دەدات. جگە لەوەش یارمەتیدەرە بۆ دووبارە دروستکردنەوە و گەنجکردنەوەی پێست لەڕێگەی هاندانی بەرهەمهێنانی کۆلاجین.
هەروەها لەگەڵ خواردنی ئەم میوەیە هەرسکردن ئاسانتر دەبێت، چونکە ڕیشاڵی تێدایە. لێکۆڵینەوەکان دەریانخستووە کە خواردنی دەبێتە هۆی ڕێگری لە ئەستووربوونی دیواری خوێنبەرەکان و باشترکردنی تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان لە ئافرەتان دوای وەستانی سوڕی مانگانە و کەسانی کێشی زیادە بەهۆی دژە ئۆکسانە بەهێزەکانی.
5. دژە هەوکردنە و بەسوودە بۆ گەشەی منداڵ:
شووتی، وەک میوەیەکی شەربەتی و بەتام، چەندین سوودی هەیە بۆ تەندروستی منداڵەکانتان. لەم بەشەدا بە کورتی باس لەم سوودانه دەکەین:
- میوەیەکی کاریگەرە بۆ باشترکردنی کارکردنی کۆئەندامی هەناسەدان و ڕێگریکردن لە نەخۆشی تەنگەنەفەسی.
- باشترکردنی سوڕی خوێن و دابینکردنی ئۆکسجین بۆ ئەندامەکانی لەش.
- هەرسکردنی ئاسانی خۆراک و پاراستنی جوڵەی ڕیخۆڵە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک.
- شێدارکەرەوەیەکی بەهێزە بۆ ڕێگریکردن لە جەڵتەی گەرما.
- ڕێگری دەکات لە ئازاری ماسولکەکان (بەتایبەت لە کاتی گەشەکردندا).
- پاراستنی تەندروستی پێست.
- میوەی دژە هەوکردن.
6. بێتا کارۆتین زیاتر و دژە ئۆکسێنەرێکی زۆر بەهێز:
شووتی سوور سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە ماددەی لایکۆپین، هەمان دژە ئۆکسانی بەهێزی دژە پیربوونە کە ڕەنگی سووری بە تەماتە دەبەخشێت. شووتی زەرد لایکۆپینی تێدا نییە، بەڵام لەبری ئەوە شیرینتر و بۆنخۆشترە. و پێستێکی ئەستوورتری هەیە، وە جێگای سەرنجە بزانین پێش شووتی سوور چێنراوە، بەڵام بەهۆی کەمی لیکۆپینەوە بەو شێوەیە بەناوبانگ نییە. بەڵام لە ڕووی بەهای خۆراکییەوە، بەبێ لایکۆپینیش هێشتا لە ڕیزبەندی باشی میوەکانی تردایە. لە یەک کوپدا 46 کالۆری تێدایە.
ئەم میوەیە، لەگەڵ ڤیتامین A و C، سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات و هەروەها تەندروستی پێست بەهێز دەکات. وەک وتمان لایکۆپینی تێدا نییە، بەڵام بێتا کارۆتینی زیاتر تێدایە. ئەم دژە ئۆکسێنەرە بەهێزە لەش لە شێرپەنجەی درێژخایەن و نەخۆشیەکانی چاو دەپارێزێت. شووتی زەرد نەک هەر تامێکی بەهێزتری هەیە لە شووتی سوور، بەڵکو میوەیەکی ناوازەیە لە پاککردنەوەی ژەهراویکردنی لەش و ڕێگریکردن لە ئاوسانی سک.
7. لابردنی هەوکردنی سییەکان، پاککەرەوەی جگەر:
دەبێ زۆر جار بیستبێتت کە دەڵێن شووتی بخۆ تا جگەرەکەت هەست بە خۆشی بکات. ئەم میوەیە سروشتێکی سارد و شێداری هەیە و میوەیەکی ناوازەیە بۆ کەمکردنەوەی گەرمی جگەر. سەرەڕای دژە ئۆکسێنەرە بەهێزەکانی، یارمەتی جگەر دەدات لە هەرسکردنی پڕۆتینەکاندا و وا دەکات ئەو ئامۆنیایەی لە ئەنجامی میتابۆلیزمی پڕۆتینەکانەوە دروست دەبێت بە ئاسانی دەربچێت.
خواردنی ئەم میوەیە زۆر پێشنیار دەکرێت بۆ ئەو کەسانەی بەدەست نەخۆشی تەنگەنەفەسیەوە دەناڵێنن. نەخۆشییەکانی سییەکان وەک شێرپەنجە و تەنانەت هەناسە تەنگی. هەروەها له پاککردنەوەی ژەهر زۆر بەسوودە بۆ ئەوانەی بەدەست نەخۆشیەکانی جگەرەوە دەناڵێنن.
بوونی هەندێک لە دژە ئۆکسێنەرەکان وەک ڤیتامین سی دەتوانێت مەترسی تووشبوون بە تەنگەنەفەسی کەم بکاتەوە. خۆراکی تەندروست لەگەڵ ئەو خۆراکانەی کە پڕن لە ڤیتامین سی، دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی لەسەر کۆئەندامی هەناسەدانی لەش هەبێت.
8. میوەیەکی بەناوبانگە بۆ لەشجوانی:
ئەگەر تۆ لەنێو ئەو کەسانەدایت کە هەمیشە بەدوای خواردنێکی تەندروست و بەتام و کەم کالۆریدا دەگەڕێیت بۆ لەشجوانی، ئەوا شووتی میوەی دڵخوازی تۆیە. لەسەدا نەوەدی ئاوە و لە هەر 100 گرامێکدا نزیکەی 30 گرام کالۆری تێدایە.
سەرەڕای هەموو ئەو کانزا و ڤیتامینانەی کە لەش پێویستی پێیەتی، ئەم میوەیە مادەیەکی تایبەتی چەوری سووتێنەری هەیە کە پێی دەوترێت ئارجینین، ئەمەش وا دەکات هەموو ئەو کەسانەی بەدوای لەشجوانیدا دەگەڕێن خواردنی ئەم میوەیە لە خۆراکەکانیاندا بگرێتەوە. ئاوەکی وەک خواردنەوەیەکی ڕێجیم زۆر کاریگەرە و دەتوانێت لەگەڵت بێت لە پرۆسەی لەشجوانیدا لەگەڵ تامە خۆشەکەیدا.
9. میزهەڵگر و ژەهر پاککەرەوەی زۆر بەهێزە بۆ گورچیلە:
شووتی میزهەڵگرێکی سروشتییە و بە پێچەوانەی کحول و کافاین، یارمەتیدەرە بۆ زیادکردنی میزکردن بەبێ ئەوەی فشار بخاتە سەر گورچیلە. لەڕاستیدا پاڵپشتی ئەم میوەیە بۆ گورچیلە لە کارەکەیەوە دەست پێدەکات لە جگەردا، یارمەتی جگەر دەدات بۆ دەرهێنانی ئامۆنیا (ماددەی پاشماوەی هەرسکردنی پڕۆتین) بەباشی، ئەم کردارە نابێتە هۆی هیچ فشارێک لەسەر گورچیلە و شلەی زیادە لە جەستە دەردەچێت. ئەم کردارە لەلایەن لیکۆپینی دژە ئۆکسێنەری بەهێز و ناسراوەوە ئەنجام دەدرێت.
10. بەهێزکردنی هێزی سێکسی پیاوان:
بەداخەوە لەم ڕۆژانەدا زۆرێک لە پیاوان تووشی شێرپەنجەی پرۆستات دەبن و نیگەرانی لەم بابەتە وایکردووە خەڵک بیر لە خۆپاراستن لەم نەخۆشییە بکەنەوە. شووتی یەکێکە لەو خۆراکانەی پیاوان لە شێرپەنجەی پرۆستات دەپارێزێت. لایکۆپین دژە ئۆکسێنەرێکی گشتگیرە. ئەم دژە ئۆکسێنەرە ئەوەندە بەهێزە تەنانەت زۆرێک لە پزیشکان پێشنیاری بەکارهێنانی وەک تەواوکەری خۆراک دەکەن.
بەڵام بە خواردنی پەرداخێک ئاوی شووتی یان قاشەک لە ڕۆژێکدا، دەتوانیت ئەم ماددە بەنرخە بە شێوەیەکی ئۆرگانیک لە جەستەدا دابین بکەیت. شووتی سوور و تەماتە دەوڵەمەندن بە ماددەی لایکۆپین، پیاوان دەتوانن پاڵپشتی تەندروستی خۆیان بکەن بە خواردنی ئەم میوەیە.
ئەنجام:
شووتی میوەیەکی هاوینەیە کە دەوڵەمەندە بە ئاو و ئەلکترۆلایتەکانی وەک مەگنیسیۆم و پۆتاسیۆم، کە یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی جەستە بە تەواوی شێدار بمێنێتەوە. ئەم میوەیە بە زیاتر لە 92% ئاو و کەمی کالۆری، نەک تەنها وزە و ماددە خۆراکییە پێویستەکان دابین دەکات، بەڵکو بژاردەیەکی ئایدیاڵە بۆ ڕۆژانی گەرمی هاوین، کە دەتوانیت چێژ لە تامە شیرین و فێنکەکەی وەربگریت بەبێ ئەوەی نیگەران بیت لە زیادبوونی کێش.
