سوودەکانی گۆشتی ماسی:
یەکێک لە تەندروستترین و دەوڵەمەندترین جۆرەکانی خۆراک گۆشتی ماسییە کە لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا بەناوبانگە. بەهای خۆراکی ماسی بە هەموو جۆرەکانیەوە زۆر بەرزە، بۆیە پسپۆڕانی بواری خۆراک و تەندروستی ڕێنمایی دەدەن کە هەموو کەسێک لە هەر تەمەنێکدا بێت لانی کەم هەفتەی دووجار لە خۆراکیاندا ماسی بخۆن. ڤیتامین و کانزا و زەیتی ماسی و پێکهاتە جۆراوجۆرەکانی کاریگەر لەسەر تەندروستی و خۆپاراستن لە نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان دەتوانرێت لە ماسیدا بدۆزرێتەوە.
گرنگترین سوودی گۆشتی ماسی بەراورد بە جۆرەکانی تری گۆشتی سپی بریتییە لە ڕێژەیەکی زۆر کەمی چەوری و کۆلیسترۆڵ. بۆیە جگە لەو کاریگەرییە ئەرێنییەی کە لەسەر تەندروستی مرۆڤەکان هەیەتی، ڕێگری دەکات لە ڕوودانی نەخۆشی جۆراوجۆر لە هەموو گروپە تەمەنییەکان. لەم بەشەی تایبەتمەندی خۆراکەکان دا گرنگترین تایبەتمەندییەکانی ماسی دەناسێنین و بە ئاماژەدان بە هۆکاری زانستی دەڵێین بۆچی دەبێت ماسی بخۆین؟
بۆچی ماسی بخۆین؟
- دابینکردنی ترشی چەوری ئۆمیگا3 بۆ لەش
- یارمەتی دابەزاندنی کێش و سوتاندنی چەوری دەدات
- بۆ تەندروستی پێست و قژ کاریگەرە
- کارکردنی دڵ و خوێنبەرەکان باشتر دەکات
- کۆنتڕۆڵکەر و کەمکەرەوەی پەستانی خوێن
- خۆپاراستن لە نەخۆشی ئەلزەهایمەر و بیرچوونەوە
- کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە شێرپەنجە
- یارمەتیدەرە بۆ چارەسەرکردنی جگەری چەور
- کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی بەرگری خۆکار
- خۆپاراستن لە نەخۆشییەکانی ئێسک و جومگەکان
- خۆپاراستن لە نەخۆشی تەنگەنەفەسی لە منداڵاندا
- کەمکردنەوە و کۆنترۆڵکردنی نیشانەکانی PMS
1. گۆشتی ماسی، دابینکردنی ترشی چەوری ئۆمیگا 3 بۆ لەش:
ئۆمیگا3 یەکێکە لە ترشە چەورییە گرنگەکان بۆ مرۆڤ کە جەستە ناتوانێت دروستی بکات. بۆیە پێویستە لە سەرچاوەکانی دەرەوەی جەستە و لە ڕێگەی خۆراکی هاوسەنگەوە دابین بکرێت. ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا3 کاریگەری زۆر گرنگیان لەسەر تەندروستی مرۆڤ هەیە، کە بە شێوەیەکی زۆر لە ماسیدا هەیە. دوو ترشە چەورییەکەی EPA و DHA لە زەیتی ماسی و تەواوکەرە پەیوەندیدارەکاندا هەیە، کە پێویستن بۆ میتابۆلیزمی لەش و خۆپاراستن لە زۆرێک لە نەخۆشیەکان.
ترشی چەوری EPA:
EPA ڕۆڵێکی کاریگەری هەیە لە کەمکردنەوەی هەوکردن لە جەستەدا کە سەرچاوە و بزوێنەری زۆرێک لە نەخۆشیەکانە. هەروەها نیشانەکانی خەمۆکی کەم دەکاتەوە. بوونی ترشی چەوری ئۆمیگا 3 لە لەشدا دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی گەرمی لە کاتی وەستانی سوڕی مانگانە لە خانماندا. دەتوانیت بەرزترین جۆری ترشی چەوری ئۆمیگا 3 لە هەموو جۆرە ماسییەکدا بدۆزیتەوە، بەتایبەتی ماسی سەلەمون و کاڕپ و کینگفیش و کرێش.
ترشی چەوری DHA:
DHA یەکێکە لە جۆرەکانی ترشە چەوری ئۆمیگا ٣ کە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە تەندروستی چاو و پێستدا. بۆیە دەتوانرێت سوودی لێوەربگیرێت بۆ بەهێزکردنی بینین لە مرۆڤەکاندا. هەروەها ئەم ترشە چەورییە کە لە زەیتی ماسیدا هەیە، ڕۆڵێکی کاریگەر دەگێڕێت لە باشترکردنی کارکردنی مێشکی منداڵ و گەورەکان. کەواتە، ئەگەر DHA بە بڕی پێویست لە جەستەی کەسانی بەساڵاچوودا دابین نەکرێت، لەوانەیە تێکچوونی مێشک و تێکچوونی فێربوون یان نەخۆشی ئەلزەهایمەر ببینین. سوودەکانی تری ئەم ترشە چەورییە گرنگە بۆ جەستەی مرۆڤ بریتین لە:
- کۆنتڕۆڵکردنی هەوکردنی جومگەکان
- ڕێکخستنی خوێن مەین و گرژبوونی خوێنبەرەکان
- کەمکردنەوە و چارەسەرکردنی بەرزی پەستانی خوێن
- کەمکردنەوەی نیشانەکانی هەوکردنی جومگەکانی ڕۆماتیزم
- یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی ناڕێکی لێدانی دڵ
- کەمکردنەوەی هەوکردنی ماسولە و شانەکان
- کۆنتڕۆڵکردنی نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم
- کۆنتڕۆڵکردنی هەندێک لە شێرپەنجە
- دابەزاندنی ئاستی ترایگلیسیرید
- کەمبوونەوەی کۆلیسترۆڵی خراپ یان LDL
- یارمەتی تەندروستی دڵ دەدات
خۆشبەختانە ترشی چەوری ئۆمیگا 3 بە ڕێژەیەکی زۆر لە ماسییە چەورەکاندا هەیە، کە دەتوانیت بە ئاسانی بڕی پێویست بۆ تەندروستی جەستەت دابین بکەیت بە خستنەڕووی ماسی لە هەفتەیەکدا دووجار لە خۆراکەکەتدا.
سەرچاوەی سەرەکی ڤیتامین D:
گرنگی دابینکردنی ڤیتامین D لە لەشدا دەگەڕێتەوە بۆ پاراستنی تەندروستی ئێسک و ددانەکان و ڕێگریکردن لە پووکانەوەی ئێسک. هەروەها ئەم ڤیتامینە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش و کۆئەندامی دەمار و کارکردنی مێشک. لێکۆڵینەوەکانی زانایان سەلماندوویانە کە بوونی ڤیتامین دی لە لەشدا بە ڕێژەی پێویست یارمەتیدەرە بۆ ڕێکخستنی ئاستی ئەنسۆلین لە خوێندا و ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە چارەسەرکردنی نەخۆشی شەکرەدا.
جگە لەوەش خواردنی گۆشتی ماسی دەبێتە هۆی ڕێگریکردن لە ڕوودانی شێرپەنجەی جۆراوجۆر و باشترکردنی کارکردنی کۆئەندامی هەناسەدان و دڵ و خوێنبەرەکان. هەموو تایبەتمەندییەکانی زەیتی ماسی لە ئەگەری خواردنی بەردەوام بە شێوەیەکی سروشتی یان لە ڕێگەی تەواوکەرەکانەوە بۆ جەستە دابین دەکرێت.
لە نێوان تایبەتمەندییە بەنرخەکانی تری زەیتی ماسیدا دەتوانین ئاماژە بە باشتربوونی تێکچوونە دەروونییەکانی وەک خەمۆکی، شیزۆفرینیا، نەخۆشی دوو جەمسەری و هتد بکەین. هەروەها بۆ کۆنتڕۆڵکردن و دابەزاندنی کێش، دەتوانرێت زەیتی ماسی بە باشترین شێوە بەکاربهێنرێت. چونکە زۆر کاریگەر دەبێت لە مامەڵەکردن لەگەڵ دابەزینی چەوری ورگ و یارمەتیدەر دەبێت بۆ هاوسەنگکردنی دەردانی هۆرمۆنەکان.
2. گۆشتی ماسی بۆ لاوازکردن و سووتاندنی چەوریەکان:
بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە زۆربەی جۆرەکانی ماسی پرۆتینی بەرزیان هەیە، کالۆری کەمتریان هەیە لە چاو جۆرەکانی تری گۆشت و چەوری بەسوودیان تێدایە، زۆر گونجاون بۆ خۆراکی لاوازکردن. گۆشتی ماسی سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە هەموو جۆرە ڤیتامین و کانزایەکی پێویستی لەش، بە خواردنی تەنها 100 گرام لێی لە هەر ژەمێکدا، دەتوانیت هەموو ئەو ماددە خۆراکیانە دابین بکەیت کە جەستەت پێویستی پێیەتی.
ترشە چەوری ئۆمیگا3 لە ماسیدا یارمەتی کەمکردنەوەی چەوری ورگ دەدات و میتابۆلیزمی لەش زیاد دەکات. لەڕاستیدا بەهۆی کەمبوونەوەی چەورییە زیانبەخشەکانی وەک ترایگلیسیرید و کۆلیسترۆڵی خراپ لە جەستەدا، ڕێژەی چەوری بەسوود و تەندروست زیادی کردووە، هەروەها میتابۆلیزمی لەش بە شێوەیەکی سروشتی تەنانەت لە کاتی پشوودان و خەوتنیشدا زیاد دەکات.
3. گۆشتی ماسی بۆ تەندروستی پێست و قژ:
بەهۆی بوونی ئۆمیگا 3، ڤیتامین D و E بەڕێژەیەکی زۆر لە هەموو جۆرەکانی ماسیدا، لەوانەش 200 گرام ماسی لە خۆراکی هەفتانەی مرۆڤەکاندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ پاراستنی تازەیی و زیندوویی و گەنجی پێست. هەروەها خواردنی ماسی یارمەتی کۆنترۆڵکردنی زیپکە دەدات و نەرمی و زیاد دەکات و دەرکەوتنی پێست باشتر دەکات. زەیتی ناو ماسی دەبێتە هۆی خێراکردنی پرۆسەی ئارامکردنەوەی پێست و یارمەتی لابردنی هەوکردن و پاککردنەوەی پێست دەدات.
4. گۆشتی ماسی بۆ یارمەتیدانی دڵ و خوێنبەرەکان:
بەهۆی دەوڵەمەندی ئۆمیگا3 کە لە گۆشتی ماسیدا هەیە، لەگەڵ ڤیتامین E، دڵنیای دەدات لە باشی کارکردنی دڵ و نەرمییەکی دروستی خوێنبەرەکان لەگەڵ کەمترین مەترسی مەینبوونی خوێن لە خوێنبەرەکان و سستبوونی دڵ لەو کەسانەی کە بەردەوام ماسی دەخەنە ناو خۆراکەکانیانەوە. هەروەها خواردنی ماسی یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی چالاکییەکانی دڵ و ڕێگریکردن لە سستبوونی دڵ لە مرۆڤەکاندا بە کەمکردنەوەی ڕێژەی کۆلیسترۆڵی خراپی خوێن و چەورییەکانی دەوروبەری دڵ کە بە ترایگلیسیرید ناسراون. هەروەها بە شێوەیەکی کاریگەر مەترسی جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشک لە هەموو تەمەنێکدا کەمدەکاتەوە.
5. گۆشتی ماسی بۆ کۆنتڕۆڵکردن و کەمکردنەوەی بەرزی پەستانی خوێن:
ئەو کەسانەی بەدەست بەرزی پەستانی خوێنەوە دەناڵێنن دەتوانن کۆنتڕۆڵی بکەن بە خواردنی بەردەوامی ماسی لە خۆراکەکانیاندا. بەگوێرەی لێکۆڵینەوەکانی زانایان، خواردنی ماسی دەتوانێت کاریگەر بێت لە کەمکردنەوەی پەستانی خوێن بەهۆی زۆری چڕیی ترشی چەوری ئۆمیگا 3.
6. گۆشتی ماسی بۆ خۆپاراستن لە نەخۆشی ئەلزەهایمەر و لەبیرچوونەوە:
بە بەکارهێنانی تایبەتمەندییە ئەفسوناوییەکانی خواردنی ماسی، دەتوانرێت باشتربوونی مێشک و کۆئەندامی دەمار خێراتر بکرێت. خواردنی ماسی، لەبەرئەوەی دەوڵەمەندە بە ترشی چەوری ئۆمیگا3، مەترسی تووشبوون بە جەڵتەی مێشک زۆر کەمدەکاتەوە. هەروەها بە بەهێزکردنی قۆڵۆنی خۆڵەمێشی مێشک، ڕێگری دەکات لە تووشبوون بە نەخۆشی ئەلزەهایمەر و بیرچوونەوە لە کەسانی بەساڵاچوودا. خواردنی ماسی لە منداڵان و گەنجاندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ زیادکردنی تەرکیزکردنی مرۆڤ.
7. گۆشتی ماسی بۆ کەمکردنەوەی ئەگەری تووشبوون بە شێرپەنجە:
بەپێی لێکۆڵینەوەکانی پسپۆڕان و زانایانی ئەمریکی، یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی تووشبوون بە شێرپەنجە بریتییە لە ڕادیکاڵی ئازاد لە سەرچاوە خۆراکییەکان و پیسبوونی هەوا و هتد. خواردنی ماسی، لەبەرئەوەی دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسێنەر، یارمەتیدەرە بۆ خۆپاراستن لە شێرپەنجەی قورگ و دەم، پەنکریاس، ریخۆڵە گەورە و هتد، هەروەها یارمەتیدەرە لە چارەسەرکردنی جۆرەکانی تری شێرپەنجە.
8. گۆشتی ماسی بۆ یارمەتیدەرە بۆ چارەسەرکردنی جگەری چەور:
باشتربوونی نەخۆشیەکانی جگەر، کە لەڕێگەی خواردنی ئۆمیگا3 ئەگەری هەیە، یەکێکە لە هۆکارە گرنگەکانی خواردنی ماسی لە کەسانی پێگەیشتوودا. چونکە بە یارمەتی زەیتی ماسی ڕێژەی چەوری زیانبەخش لە خوێندا کەمدەبێتەوە وەک کۆلیسترۆڵی خراپ و ترایگلیسیرید کە ئەمەش زۆر بەسوودە و کاریگەرە لە باشترکردنی نەخۆشی چەوری جگەر و ڕێکخستنی ئەنزیمەکانی جگەر.
9. گۆشتی ماسی بۆ کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییە بەرگرییە خۆکارەکان:
زۆرێک لە نەخۆشییە بەرگرییە خۆکارەکان لەسەر بنەمای لاوازی سیستەمی بەرگری لەش ڕوودەدەن، کە هەروەها جۆری جۆراوجۆریان هەیە. بۆ نموونە شەکرەی جۆری یەکەم، ئێم ئێس، نەخۆشی شۆگرێن، سەدەف، نەخۆشی سیلیاک، ڕۆماتیزم، هەوکردنی بۆرییەکانی خوێن، لوپوس و کەمخوێنی هەندێک جۆری نەخۆشی بەرگری خۆکارن. بەهۆی ئەوەی دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسێنەرە سروشتییەکان و یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی سیستەمی بەرگری لەش، خواردنی ماسی یارمەتیدەرە بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییە بەرگرییە خۆکارەکان و کەمکردنەوەی نیشانەکانی پەیوەندیدار.
10. گۆشتی ماسی بۆ خۆپاراستن لە نەخۆشییەکانی ئێسک و جومگە:
یەکێک لە نەخۆشییە باوەکانی جومگەکان بریتییە لە هەوکردنی جومگەکانی ڕۆماتیزم، کە دەتوانرێت یارمەتی بدرێت بۆ باشترکردنی نیشانەکانی بە خواردنی بەردەوامی ماسی. خواردنی ماسی بەشێوەیەکی بەرچاو کاریگەرە لە کەمکردنەوەی ئاوسانی و ئازار کە بەهۆی ئەم نەخۆشییەوە دروست دەبێت و یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی هەوکردنی جومگەکان. جگە لەوەش بەهۆی بوونی بڕێکی زۆر ڤیتامین دی لە زەیتی ماسیدا، نەخۆشییەکانی ئێسک وەکو ڕیکێت و جومگەی نەرم و ئێسک و پووکانەوەی ئێسک ڕێگری لێدەکرێت.
11. گۆشتی ماسی بۆ خۆپاراستن لە نەخۆشی تەنگەنەفەسی لە منداڵدا:
هۆکاری سەرەکی تووشبوون بە تەنگەنەفەسی بریتییە لە ڕوودانی هەوکردنی توند لە کۆئەندامی هەناسەدان، کە لەم دواییانەدا بە شێوەیەکی بێ وێنە بووەتە باو. پیسبوونی هەوا، شێوازی ژیانی نەگونجاو، فشاری دەروونی و هتد دەتوانین لە هۆکارەکاندا ئاماژەیان پێبکرێت. بە خواردنی ماسی بەهۆی تایبەتمەندی دژە هەوکردنی ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا3 کە تێیدایە، دەکرێت ڕێگری لە تووشبوون بە تەنگەنەفەسی لە منداڵاندا بکرێت.
12. گۆشتی ماسی بۆ کەمکردنەوە و کۆنترۆڵکردنی نیشانەکانی PMS:
نیشانەکانی PMS یان نیشانەکانی پێش سوڕی مانگانە، کە پێی دەوترێت نەخۆشی بێزاری پێش سوڕی مانگانە، بریتییە لە دڵەڕاوکێ و خەمۆکی، توڕەیی، ترس، بیرکردنەوەی خۆکوژی، گرنگینەدان بە چالاکییەکانی ڕۆژانە، کەمخەوی، زیادەڕۆیی لە خواردن، ئاوسانی سک و هتد. بە زیادکردنی خواردنی ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا3 بە بەکارهێنانی خواردنە دەریاییەکان و ماسی، دەتوانرێت بە شێوەیەکی بەرچاو ڕێگری بکرێت لە دەستوەردانی نیشانەکانی پێش سوڕی مانگانەی ئافرەتان لە ژیانی ڕۆژانەیاندا.
ئەنجام :
سوودی گۆشتی ماسی بەراورد بە جۆرەکانی تری گۆشتی سپی و سوور، کەمی ڕێژەی چەوری تێر تێیدایە. بە خواردنی دوو ژەم ماسی لە هەفتەیەکدا، دەتوانیت هەموو ماددە خۆراکیەکانی ئەم خۆراکە دەریاییە تەندروستە بەدەست بهێنیت. هەروەها هەموو پێداویستیەکانی ڕۆژانەی جەستە بە ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا3 بۆ تەندروستی و خۆپاراستن لە نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان دابین دەکات.
