کاجو:
بە دڵنیاییەوە هەمووتان کاجووتان خواردووە یان بە تەنیا یان لە شیرینیدا. کاجو پێکهاتەیەکی بەناوبانگە لە خواردنە جۆراوجۆرەکانی هیندستان کە چەندین تایبەتمەندی و سوودی هەیە. لەم دواییانەدا ئەم ناتانە بۆ ئامادەکردنی جێگرەوەی شیرەمەنی وەک شیر و کرێمی کاجو بەکاردەهێنرێن. کاجو نات نییە، بەڵکو تۆوێکی خۆراکییە لە شێوەی گورچیلە یان فاسۆلیا، کە لە درەختی کاجوەوە بەدەست دێت کە پێی دەوترێت بێلارد.
ئەم دارە هەمیشە سەوزە گەرمە تۆوێ کاجو بەرهەم دەهێنێت. تۆوێ کاجو ڕەسەنی بەڕازیلە و لەلایەن کۆلۆنیالیستەکانەوە هێنرایە ئەفریقا و هیندستان. ئەم ناتانە بە درێژایی ساڵ بەردەستن و ئەگەر بە باشی هەڵبگیرێن تەمەنی ڕەفەیان زۆر درێژە. کاجو دەوڵەمەندە بە ماددە خۆراکیەکان و پێکهاتەی ڕووەکی بەسوود کە یارمەتی باشترکردنی تەندروستی لەش دەدات.
دەتوانن لە بەشی تایبەتمەندی خۆراکەکان دا تایبەتمەندی جۆرە جیاوازەکانی خۆراک بخوێننەوە. لەم بابەتەدا تایبەتمەندییەکانی کاجو و بەهای خۆراکی و کاریگەرییە لاوەکییەکانی و ڕێوشوێنی خۆپارێزی پێویست دەکۆڵینەوە.
بەهای خۆراکی کاجو:
کاجو یەکێکە لە خۆراکە بەسوودەکانی سەر هەسارەکە، سەرەڕای ئەوەی کالۆری زۆر و ڕیشاڵی کەمی تێدایە. کاجو دەوڵەمەندە بەم ماددە خۆراکیانە:
- ترشە چەورییە بنەڕەتییەکان
- ڤیتامین E
- ڤیتامین K
- ڤیتامین B6
- کانزاکانی وەک کالیسیۆم، مس، پۆتاسیۆم، مەگنیسیۆم، زینک و فۆلات
- مەنگەنیز
- دژە ئۆکسێنەرەکان
- ڕیشاڵ
- پرۆتین
- کاربۆهیدرات
لێرەدا ڕاستییە خۆراکییەکان بۆ یەک ئۆنسە کاجوی خاو دەخەینەڕوو، بەپێی USDA: یەک ژەم کاجو یەک ئۆنسە، یان 28 گرامە- نزیکەی مشتێک.
- 156 کالۆری
- 12 گرام چەوری
- 9 گرام کاربۆهیدرات
- 5 گرام پرۆتین
- 2 گرام شەکر
- یەک گرام ڕیشاڵ
بەڵام ئەم ژمارانە مانای چییە؟ بڕی پرۆتین لە یەک ئۆنسە کاجو دا یەکسانە بە بڕی پرۆتینی ناو ژەمێکی گۆشت بە قەبارەی هاوشێوە. هەروەها کاجو ڕێژەی کاربۆهیدرات و شەکر کەمی تێدایە. ئەم چەوریانە چەوری “باش”ن، یان ئەو چەوریانەی کە بۆ تەندروستی دڵت و ئاستی کۆلیسترۆڵت باشن.
سوودەکانی کاجو بۆ تەندروستی:
کاجو دەوڵەمەندە بە ماددە خۆراکیەکان و دەوڵەمەندە بە چەوری تەندروست و پرۆتین و ڤیتامین و کانزا پێویستەکان. ئەم گوێزانە دەتوانن سوودی تەندروستی سەرسوڕهێنەریان هەبێت ئەگەر بە ڕێژەیەکی مامناوەند بخورێن.
1. سوودەکانی کاجو لە خۆپاراستن و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی شەکرە:
کاجو سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بۆ ڕیشاڵ. ڕیشاڵ ماددەیەکی خۆراکییە کە ڕێگری دەکات لە بەرزبوونەوەی شەکری خوێن؛ بۆیە; زیادکردنی کاجو بۆ خۆراکی ئەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەی جۆری دوویان هەیە یارمەتی کۆنترۆڵکردنی ئاستی شەکری خوێنیان دەدات. سەرەڕای سوودەکانی کاجو لە کۆنترۆڵکردنی شەکری خوێندا، بەهۆی بەرزی ڕێژەی کالۆریەکەیەوە، باشتر ناکرێت ڕۆژانە لە 3-4 کاجو زیاتر بخورێت.
2. سوودەکانی کاجو بۆ دابەزاندنی پەستانی خوێن:
کاجو دەوڵەمەندە بە چەوری تەندروست و کانزاکانی وەک مەگنیسیۆم و پۆتاسیۆم و L-arginine. کاجو یارمەتی کەمکردنەوەی پەستانی خوێنی سیستۆلیک دەدات بە فراوانکردنی خوێنبەرەکان.
3. سوودەکانی کاجو بۆ کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان:
بە پێچەوانەی باوەڕی باو، کاجو سوودێکی زۆری هەیە بۆ باشترکردنی تەندروستی دڵمان. کاجو دەوڵەمەنده بە فیتۆستیرۆل و پێکهاتەی فینۆلیک و ترشی ئۆلیک کە سوودی بۆ تەندروستی دڵ هەیە. لەنێو سوودەکانی کاجودا، بەبەراورد لەگەڵ ناتەکانی تری وەک گوێز و بادەم، دەکرێت بڵێین چەوری و کۆلیسترۆڵی کەمی تێدایە. کاجو یارمەتیدەره بۆ کەمکردنەوەی کۆلیسترۆڵی خراپ (LDL) و باشترکردنی کۆلیسترۆڵی باش (HDL) لە جەستەدا. هەروەها تایبەتمەندی دژە هەوکردنی هەیە و هەوکردنی ناوەوە کەمدەکاتەوە، ئەمەش لە بەرامبەردا ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان کەمدەکاتەوە.
4. سوودەکانی کاجو بۆ بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش:
کاجو دەوڵەمەندە بە زینک و ڤیتامینە جۆراوجۆرەکان کە جەستەت بە تەندروستی دەهێڵێتەوە. زینک بە پێکهاتەیەکی بەسوود دادەنرێت لە بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش، بوونی زۆر گرنگە بۆ پرۆسە سەرەتاییەکانی جەستە. خواردنی بەردەوام و ڕۆژانەی کاجو دەتوانێت یارمەتیت بدات بۆ بەدەستهێنانی ئەو زینکە کە پێویستت پێیەتی و هەروەها سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات.
5. سوودەکانی کاجو بۆ بەهێزکردنی ئێسک:
کاجو دەوڵەمەندە بە پرۆتین و کانزاکانی وەکو مس و کالیسیۆم کە ئێسکەکانمان بەهێزتر دەکەن. مس یارمەتی دروستکردنی جومگەکان و ئێسکەکان دەدات بە نەرم و نیان لە ڕێگەی دروستکردنی کۆلاجین. جگە لەوەش مس لەگەڵ مەگنیسیۆم کاریگەرە لە دروستبوونی ئێسکەکاندا.
6. سوودەکانی کاجو بۆ کۆنترۆڵکردنی کێش:
کاجو دەوڵەمەندە بە کالۆری و پرۆتین و ڕیشاڵ کە برسێتی سنووردار دەکات و بۆ ماوەیەکی زیاتر تێرت دەهێڵێتەوە، ئەمەش لە بەرامبەردا یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە زیادەڕۆیی لە خواردن. بەو پێیەی کاجو کالۆری زۆرە، ئەگەر بە ڕێژەیەکی مامناوەند نەخورێت، دەبێتە هۆی زیادبوونی کێش.
7. سوودەکانی کاجو لە باشترکردنی کارکردنی مێشکدا:
مێشک بە چالاکترین ئەندام لە جەستەمان دادەنرێت، کە پێویستی بە دابینکردنی بەردەوامی ترشە چەوریەکان هەیە لە ڕێگەی خۆراکەوە بۆ ئەوەی چالاک بمێنێتەوە. کاجو دەوڵەمەندە بە ماددە خۆراکیەکان کە یارمەتی بەرزکردنەوەی کارکردنی مێشکت و یادەوەری دەدات. بۆیە; خواردنی ڕۆژانەی کاجو کارکردنی مێشک باشتر دەکات.
8. سوودەکانی کاجو بۆ باشترکردنی تەندروستی پێست:
کاجو دەوڵەمەندە بە سیلینیۆم و زینک و ئاسن و دژە ئۆکسێنەر. دژە ئۆکسێنەرەکانی ناو کاجو ماددە کیمیاییە زیانبەخشەکان لادەبەن و شانەکان چاک دەکەنەوە. ئەمەش لە بەرامبەردا یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی پێست بە گەنجی و تازەیی بمێنێتەوە. هەروەها ئەو مسەیەی لە کاجودا هەیە، بەرهەمهێنانی ئیلاستین و کۆلاجین باشتر دەکات. کۆلاجین جۆرێکە لە پرۆتینی پێکهاتەیی کە بەرپرسە لە لاستیکی پێست؛ بۆیە زیادکردنی کاجو بۆ خۆراکەکەت دەبێتە هۆی باشترکردنی تەندروستی پێستت.
9. سوودەکانی کاجو بۆ باشترکردنی تەندروستی قژ:
مسی ناو کاجو جگە لە تایبەتمەندی چاککردنەوەی شانەکانی، هاوکات یارمەتیدەرە لە بەرهەمهێنانی میلانین لە قژدا. زیادکردنی بەرهەمهێنانی میلانین ڕەنگی قژ بەهێز دەکات. هەروەها ئەو ترشە چەورییە گرنگانەی لە کاجودا هەیە قژت بە بریقەدار و تەندروست دەهێڵێتەوە.
10. سوودەکانی کاجو بۆ تەندروستی چاو:
کاجو دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسێنەر وەک زیاکسانتین و لوتین کە چاوەکانت لە تیشکی سەروو بنەوشەیی دەپارێزێت. ئەمەش مەترسییەکانی تێکچوونی چاوی پەیوەندیدار بە تەمەنەوە (AMD) و ئاوی سپی چاو کەمدەکاتەوە.
11. سوودەکانی کاجو لە زیادکردنی توانای منداڵبوون لە پیاوان:
کاجو دەوڵەمەندە بە ماددەی زینک، ئەمەش ژمارەی سپێرم لە پیاواندا زیاد دەکات و ئەگەری منداڵبوونیان زیاد دەکات. هەروەها خواردنی بەردەوامی کاجو یارمەتی کۆنترۆڵکردنی کێش و ڕێگریکردن لە نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم دەدات کە ئەمەش لە بەرامبەردا توانای منداڵبوونی پیاو زیاد دەکات.
12. سوودەکانی کاجو بۆ باشترکردنی تەندروستی کۆئەندامی دەمار:
کاجو دەوڵەمەندە بە ترشە چەورییە جۆراوجۆرەکان کە یارمەتیدەرە لە دروستبوونی دەمارەکان. جگە لەوەش کاجو دەوڵەمەندە بە مەگنیسیۆم کە یارمەتی پاراستنی کارکردنی کۆئەندامی دەمار دەدات.
13. سوودەکانی کاجو لە کەمکردنەوەی ئەگەری تووشبوون بە کەمخوێنی:
کاجو سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە مس و ئاسن. کەمی مس لە لەشدا سەرچاوەی سەرەکی کەمی ئاسنە کە دەبێتە هۆی کەمخوێنی. یەکێک لە سوودەکانی خواردنی بەردەوامی کاجو بە شێوەیەکی مامناوەند ئەوەیە کە ئاستی مس لە جەستەدا زیاد دەکات و ئەگەری تووشبوون بە کەمخوێنی کەم دەکاتەوە.
ئایا کاجو هیچ کاریگەرییەکی لاوەکی هەیە؟
وەک هەر خۆراکێکی تر، زیادەڕۆیی لە خواردنی کاجو کاریگەری لاوەکی هەیە. بە تایبەتی بەهۆی بەرزی کالۆری، بەکارهێنانی زۆری دەبێتە هۆی زیادبوونی کێش. چۆن بیر ئەکەیتەوە دەربارەی ئەمە؟
