هەنگوین:
هەنگوین یەکێکە لە شیرینکەرە بەناوبانگەکان و بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردێت و چەندین سوودی تەندروستی هەیە. هەنگوین شلەیەکە کە هەنگەکان لە ڕەگی ڕووەکی دروستی دەکەن. لە هەموو جیهاندا بەهۆی شیرینی و تامەکەیەوە خۆشەویستە، لە چەندین خواردن و ڕێچکەدا بەکاردێت.
بۆن و ڕەنگ و تامی هەنگوین بەپێی جۆری ئەو گوڵەی لێی دروستکراوە دەگۆڕێت، بۆیە جۆرەکانی بێشومار بەردەستە. هەنگوین کۆمەڵێک سوودی تەندروستی ئەگەری هەیە و بەشدارە لە زۆرێک لە چارەسەرەکانی ماڵەوە و چارەسەری دەرمانی بەدیل.
هەنگوینی خاو بە درێژایی مێژوو ناسراوە بە چاککردنەوەی برین و یارمەتی هەرسکردن و هێورکردنەوەی ئازاری قوڕگ.
هەنگوین چ ئاوێتەیەکی تێدایە؟
- شەکرەکان: 38% فرۆکتۆز – 31% گلوکۆز – 5% دیکسترین – 1.5 بۆ 3% سوکارۆز – تا 2.3% پرۆتین، تا 0.2% کانزاکان – 0.003 بۆ 0.2% خوێ
- ترشە ئۆرگانیکەکان: (ترشی مالیک، لاکتیک، سولفوریک، ترشی لیمۆ و تارتاریک)
- نزیکەی هەموو توخمە سروشتییە ناسراوەکان: (کرۆم، کلۆر، ئاسن، فسفۆر، مەگنیسیۆم، مەنگەنیز، فسفۆر، سیلینیۆم، سیلیکا، سۆدیۆم، زینک، کالیسیۆم، مس، گۆگرد، پۆتاسیۆم)
- ئەنزیمەکان: ئەو ماددانە کە بە ڕێژەیەکی زۆر کەم پرۆسەی میتابۆلیک بە شێوەیەکی بەرچاو خێراتر دەکەن.
- بە ڕێژەیەکی زۆر کەم لە ڤیتامینەکان: (B1, B2, B3, B5, B6, H, K, C, E, PP, Provitamin A)
- پۆلیفینۆڵەکان: پۆلیفینۆڵە سەرەکییەکان بریتین لە فلاڤۆنۆیدەکان (ئەوانی تر بریتین لە: ترشی کافیک، پرۆتۆکاتێچویک، ڤالێنیک و گالیک)
- شێ: ڕێژەی شێی ئاسایی 16 بۆ 18% دەبێت.
هەنگوین کە لە ڕووەکی جیاواز کۆدەکرێتەوە لە بۆن و تام و پێکهاتەکەیدا جیاوازە. ڕێژەی ڤیتامینەکەی زیاد دەکات لەگەڵ زیادبوونی ڕێژەی گەردیلەی تێدایە.
دەرکەوتووە کە ڤیتامینەکانی ناو سەوزە و میوە و بەرهەمەکانی تر لە کاتی هەڵگرتنیدا بەردەوام کەم دەبنەوە. بێگومان ئەمە هەنگوین ناگرێتەوە، لەڕاستیدا ڤیتامین و توخمەکانی تری تێدایە بەتەواوی هەڵدەگیرێن و کەم نابن.
لەم بابەتەدا 15 تایبەتمەندی هەنگوین بۆ تەندروستی لەش دەکۆڵینەوە . هەروەها بابەتمان هەیە دەربارەی سوودە تەندروستییە ناوازەکانی سیر ، سێو و هەنار کە بانگهێشتتان دەکەین بۆ خوێندنەوە.
سوودەکانی هەنگوین بۆ تەندروستی لەش:
1. هەنگوین لە کۆنتڕۆڵکردنی کێشدا بەسوودە
ئایا دەزانی کە دەتوانیت هەنگوین بەکاربهێنیت بۆ کۆنترۆڵکردنی کێش؟ هەنگوین چەوری لەش دەسوتێنێت تەنانەت لەکاتی خەوتنیشدا، یەکێکە لە باشترین خۆراکەکان بۆ دابەزاندنی کێش. پزیشکان ڕێنمایی دەکەن پێش خەوتن کەوچکێک هەنگوین بخۆن.
هەروەها دەتوانیت بەیانی زوو بە گەدەی بەتاڵ بڕێک هەنگوین لەگەڵ ئاوی گەرم بخۆیت. خواردنی یەکەم شت لە بەیانیاندا یارمەتی زیادکردنی میتابۆلیزم دەدات، ئەمەش لە بەرامبەردا یارمەتی خێراتر دابەزاندنی کێش دەدات. هەروەها هەنگوین باشە بۆ باشترکردنی تەندروستی گشتی.
2. هەنگوین سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات
هەنگوین تایبەتمەندی دەرمانی بێشوماری هەیە کە یارمەتی چارەسەرکردنی ئازاری قورگ دەدات بە شێوەیەکی سروشتی. هەروەها دژە ئۆکسێنەرەکانی و دژە بەکتریاکانی یارمەتی بەرەنگاربوونەوەی هەوکردنەکان دەدەن کە بەهۆی ڤایرۆس و بەکتریا و قارچکەوە دروست دەبن.
بەگوتەی پزیشکان و زاناکان هەنگوینی گەنمی ڕەش زۆرترین ڕێژەی دژە ئۆکسانی تێدایە و خواردنی ڕۆژانەی دەتوانێت لە درێژخایەندا سوودی هەبێت بۆ بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش، هەر بۆیەش هەنگوین بە یەکێک لە باشترین خۆراکەکان ناسراوە کە سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات.
3- هەنگوین خۆراک دەدات بە پێست و دەموچاوت
بەکارهێنانی هەنگوین زۆر بەسوودە بۆ پێست بەهۆی شێدارکەرەوە و خۆراکی بەخشینەوە. هەنگوین باشترین شێدارکەرەوەی سروشتییە بە تایبەتی بۆ پێستی وشکت و هەروەها بەکارهێنانی زۆر ئاسانە.
هەنگوینی کاڵ نەک تەنها کونیلەکانی پێست دەکاتەوە بەڵکو یارمەتی شێدارکردنی پێستی وشک دەدات، هاوکات یارمەتیدەرە لە چارەسەرکردنی لێوی درزاوی زستاندا.
هەروەها زۆر کەس بۆ ڕاستکردنەوەی ڕەنگی پێست ماسکی هەنگوین بەکاردەهێنن. هەروەها وەک دژە بەکتریایەکی سروشتی بەسوودە بۆ چارەسەرکردنی برین و کێشان و بڕین و سووتاوی و هەوکردنی تر.
4-هەنگوین یادەوەریت بەهێز دەکات
ئێمە ئەوەیە کە دەیخۆین، بۆیە گرنگە ئەو خۆراکانە بخۆین کە یارمەتیدەرن بۆ بەرزکردنەوەی تەندروستی دەروونیمان بۆ ئەوەی تا تەمەنی پیری بەردەوام بێت. هەنگوین، شیرینکەری هەمیشەیی، چەندین سوودی تەندروستی هەیە، یەکێک لەوانە باشترکردنی یادەوەری و تەرکیزکردنە.
هەنگوین نەک تەنها هێزی مێشک و یادەوەری زیاد دەکات، بەڵکو دەبێتە کەسێکی تەندروستتر. خواردنی هەنگوین ڕێگری دەکات لە فشاری میتابۆلیک و یارمەتی ئارامکردنەوەی مێشک دەدات، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ بەهێزکردنی یادەوەری لە درێژخایەندا.
دژە ئۆکسێنەرە سروشتییەکان و تایبەتمەندییە چاککەرەوەکانی ناو هەنگوین یارمەتی بەهێزکردنی سیستەمی کۆلینەرژیکی مێشک و سوڕی خوێن دەدەن، هەروەها پاشەکشەی ئەو خانانە دەکەن کە دەبنە هۆی لەدەستدانی بیرەوەری.
5. هەنگوین چارەسەری ماڵەوە بۆ کۆکە
هەنگوین بە یەکێک لە باشترین چارەسەرەکانی ماڵەوە ناسراوە بۆ کۆکەی وشک هەروەها کۆکەی تەڕ. هەروەها لێکۆڵینەوەکان دەریانخستووە کە خواردنەوەی کەوچکێک هەنگوین دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی خورانی قوڕگ.
هەنگوین باشترین چارەسەری سروشتی کۆکەیە، بەتایبەت بۆ منداڵان، چونکە یارمەتی نەهێشتنی کۆکەی شەوانە دەدات و یارمەتی خەوێکی ئارام دەدات.
٦- هەنگوین چارەسەرێکی سروشتی ماڵەوەیە بۆ قژ ڕژان
ئایا دەزانی هەنگوین چەندە سوودی هەیە بۆ قژ؟ هەنگوین یەکێکە لە باشترین چارەسەرەکانی ماڵەوە بۆ قڵیشان. نەک تەنها خۆراک دەدات بە قژی وشک بەڵکو قژێکی نەرمت پێدەبەخشێت.
هەروەها دەتوانیت لەگەڵ چای سەوزدا هەنگوین و لاڤاندەر بەکاربهێنیت بۆ ڕێگریکردن لە هەڵوەرینی قژ.
تەنها پێویستە 2 کەوچکی چێشت هەنگوین لەگەڵ بڕێکی یەکسان لە زەیتی ڕووەکی تێکەڵ بکەیت و بیدەیت لە قژت. ئەم ماسکە قژە بۆ ماوەی 15 خولەک بهێڵەرەوە و دواتر بیشۆ.
7. هەنگوین بۆ ساڕێژکردنی برین بەکاردێت
هەنگوین تایبەتمەندی دژە بەکتریا و دژە قارچک و دژە ئۆکسانی هەیە، هەر بۆیە هەنگوین بۆ چاککردنەوەی برین بەکاردێت. دوای هەر برینێکی پێست، بەکتریاکانی سەر پێستت دەژین دەتوانن برینەکە تووش بکەن. هەنگوین ئەم بەکتریایانە لەناو دەبات.
8- هەنگوین وەک یارمەتیدەرێکی سروشتی خەوتن کاردەکات
کێشەت هەیە لە خەوتن؟ پێویستە هەوڵبدەیت ئەم خواردنەوەیە لە شیری گەرم و هەنگوین بخۆیتەوە تەنها پێش خەوتن. خەڵک بۆ چەندین سەدە ئەم خواردنەوەیە بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی یارمەتیان بدات لە خەوتن.
ئەم خواردنەوەیە تاڕادەیەک ئاسانە بۆ ئامادەکردن. تەنها پێویستە کەوچکێک هەنگوین بخەیتە ناو پەرداخێک شیری گەرمەوە یان یەک یان دوو کەوچک هەنگوین بخەیتە ناو کوپێک چای بابۆنی و بیخۆرەوە بۆ ئەوەی خەوتنت هان بدات.
9- هەنگوین کێشەکانی جیوب کەمدەکاتەوە
لەگەڵ زیادبوونی پیسبوون و خۆڵبارین لەم ڕۆژانەدا، خەڵکێکی زۆر بەدەست کێشەی جیوبەوە دەناڵێنن. جیوبەکان بریتین لە بۆشایی بچووک لە کەللەسەردا کە بەڵغەم بەرهەم دەهێنێت بۆ پاراستنی کۆئەندامی هەناسەدان لە هەستیاری و هەوکردن.
کاتێک تووشی هەوکردن دەبین، ڤایرۆسەکان جیوبەکان دەگرن و هەوا و بەڵغەم دەگرن کە دەبێتە هۆی ناڕەحەتی. لە لایەکی ترەوە هەنگوین دژە بەکتریا و دژە بەکتریایەکی سروشتییە کە یارمەتیدەرە بۆ نەهێشتنی هەوکردن و کەمکردنەوەی هەوکردن.
هەروەها هەنگوین قوڕگ ئارام دەکاتەوە و کۆکە کەم دەکاتەوە و سیستەمی بەرگری لەش بەرز دەکاتەوە، لە ئەنجامدا هێرشی جیوب کەمتر دەبێتەوە.
10- هەنگوین یارمەتی نەخۆشی پووک دەدات
تایبەتمەندی دژە بەکتریا و چاککەرەوەی هەنگوین یارمەتیدەرە بۆ چارەسەرکردن و چاکبوونەوەی برینەکان. نەخۆشیەکانی ددان و پووک وەکو هەوکردنی پووک و خوێنبەربوون و پلاکی بە بەکارهێنانی بەردەوامی هەنگوین تا ڕادەیەکی زۆر چارەسەر دەکرێن.
هەنگوین ناسراوە بە دەردانی هایدرۆجین پەرۆکسایدی دژە بەکتریا کە وەک دژە میکرۆب کاردەکات و ڕێگری لە گەشەی بەکتریا دەکات. شارەزایان پێشنیاری بەکارهێنانی هەنگوینی کاڵ دەکەن کە لەگەڵ ئاودا تێکەڵ کراوە بۆ ئەوەی وەکو دەم شۆردن بەکاری بهێنرێت.
هەروەها دانانی هەنگوین ڕاستەوخۆ لەسەر پووکی تووشبوو، ڕزگاربوونێکی دەستبەجێ لە ئازار و هەوکردن و نەخۆشیەکانی تری دەوری ددان دەدات.
11. هەنگوین وەک خواردنەوەیەکی وزەبەخشی سروشتی
هەنگوین بە سەرچاوەیەکی گەورەی وزەی سروشتی ناسراوە چونکە شەکری سروشتی بێ پرۆسێسکراوی ناوی ڕاستەوخۆ دەچێتە ناو خوێنەوە، کە لە بەرامبەردا دەتوانێت وزەیەکی خێرات پێبدات.
ئەم زیادکردنە خێرایە سەرسوڕهێنەرە بۆ ڕاهێنانەکان، بەتایبەتی ڕاهێنانە درێژخایەنەکانی بەرگەگرتن.
12. هەنگوین ڕێگری لە ئەکزیما دەکات و یارمەتی کۆنترۆڵکردنی دەدات
ئەکزیما حاڵەتێکی پێستە کە دەبێتە هۆی سووربوونەوە و خوران و توێکڵی پێست کە دەبێتە هۆی ناڕەحەتی. بەزۆری منداڵانی بچووک و گەنجان تووشی ئەکزیما دەبن کە دەتوانرێت بە هەنگوین چارەسەر بکرێت.
تووشبووان دەتوانن تێکەڵەیەک لە هەنگوینی کاڵ و زەیتی زەیتونی سارد دروست بکەن و بیخەنە سەر پێست بۆ ئەوەی لەو کێشەیە ڕزگاریان بێت.
هەنگوین وەک پاککەرەوەیەکی سروشتی کاردەکات بە لابردنی پیسی و نەرمکردنی پێست.
هەروەها دەتوانرێت بۆ قڵیشاندنی پێست بەکاربهێنرێت بۆ لابردنی خانە مردووەکان. بەکارهێنانی بەردەوامی هەنگوین ڕێگری دەکات لە ڕوودان یان دووبارەبوونەوەی ئەکزیما.
13. هەنگوین بۆ زیادکردنی ئارەزووی سێکسی
لەو کەسانەی کە ئارەزووی سێکسیان کەمە، هەنگوین وەک بەرزکەرەوەی ئارەزووی سێکسی سروشتی دادەنرێت و خواردنی بەردەوامی هێزی سێکسی بەهێز دەکات.
توێژەران دەڵێن هەنگوین یارمەتیدەرە بۆ بەرهەمهێنانی زیاتری هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن لە پیاوان و ئیسترۆجین لە ئافرەتاندا.
هەروەها هەنگوین دەتوانێت مرۆڤ زیاتر وروژێنێت لە کاتی جووتبووندا، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر کەس سوود لە سوودەکانی ئەو جۆرە دەرمانە وەرناگرن کە بە ئاسانی دەستیان پێدەگات بۆ چارەسەرکردنی کەمی ئارەزووی سێکسی.
ڤایکینگەکان پێیان وابوو هەنگوین توانای منداڵبوون زیاد دەکات. هیپۆکراتیس، پزیشکێکی یۆنانی، بە نەخۆشەکانی گوتووە هەنگوین بخۆن بۆ زیادکردنی ئارەزووی سێکسی.
14- هەنگوین یارمەتیدەرە بۆ نەهێشتنی گەڕانەوەی ترشی گەدە
هەنگوین وەک دەرمانێک بۆ گەڕانەوەی ترشەڵۆک بۆ ناو سورێنچک (GERD) ناسراوە و گەڕانەوەی ترش و دڵەکزێ ناهێڵێت. باشترین جۆری هەنگوین بۆ چارەسەری گەڕانەوەی گەدە بریتییە لە هەنگوینی کاتیرا یان هەنگوینی گوڵە کێوی.
لەوانەیە بەڵگەی زۆر نەبێت بۆ پشتگیری لەم بابەتە، بەڵام هەندێک دەڵێن هەنگوین دەتوانێت هەوکردنی (H. pylori) لە گەدەدا باشتر بکات کە هەندێک جار دەبێتە هۆی دروستبوونی برینی گەدە.
ئەوەی دوای خواردنی هەنگوین ڕوودەدات ئەوەیە کە هەنگوین دیواری سورێنچک دادەپۆشێت و بەم شێوەیە یارمەتی چاکبوونەوەی هەوکردن یان زیانگەیاندن بە مێری یان سورێنچک دەدات؛ ئەمەش لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی نیشانەکانی (GERD).
هەندێک دەڵێن هەنگوین یارمەتی هەرسکردنی ئاسانیش دەدات بەهۆی هەبوونی ئەنزیمێکی تایبەت کە کۆئەندامی هەرس بەهێز دەکات.
ئەگەر تووشی گەڕانەوەی ترشەڵۆک بوویت، پێش هەر ژەمێکی سەرەکی کەوچکێک هەنگوین بخۆ و هەروەها، کەوچکێک هەنگوین لە ئاوی گەرمدا بتوێنەوە و پێش خەوتن بیخۆ.
15. هەنگوین بۆ چارەسەری هەوکردنی قارچک
هەوکردنی قارچکی لە نێو خانماندا زۆر باوە و دەتوانێت ببێتە ئازارێکی بێکۆتایی بۆیان. هۆکاری جۆراوجۆر هەیە کە ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی خانمان تووشی ئەو جۆرە هەوکردنانە ببن، لەوانە خوێنبەربوونی سوڕی مانگانە، خواردنی دژە زیندەیی، هەستیاری بە جۆرێکی دیاریکراوی سابون، خراپی پاکوخاوێنی و هتد.
نیشانەکانی ئەم جۆرە هەوکردنانە لەوانەیە لە خورانی زێیەوە بگۆڕێت بۆ دەردانی سپی و بۆن ناخۆش لە زێیەوە. کاتێک سروشتی ترشی زێ لە هاوسەنگی دەرچووە، کاندیدا ئەلبیکانس لە ژینگەیەکی لەو جۆرەدا گەشە دەکات و ئەمەش دەبێتە هۆی دەبێتە هۆی هەوکردنی قارچک لەو ناوچانە.
ئەمڕۆ زۆرێک لە خانمان دەزانن کە بەکارهێنانی جۆرەکانی لاکتۆباسیلۆس ئەسیدۆفیلۆس یارمەتیدەرە بۆ ئەم کێشەیە، بەڵام زۆرێکیان ئاگاداری ئەوە نین کە هەنگوینیش ڕەنگە زۆر بەسوود بێت بۆ ئەم کێشەیە.
فلاڤۆنۆیدەکانی ناو هەنگوین ڕێگری لە کاندیدا ئەلبیکانس دەکەن لە زۆربەی ئەو خانمانەی کە هەنگوین وەک چارەسەری ماڵەوە بەکاردەهێنن.
بۆ ئەم مەبەستە دەتوانیت هەنگوین لەگەڵ ماستی کەم چەوری تێکەڵ بکەیت و ئەم تێکەڵەیە لە دەوروبەری ناوچەی زێی خۆت بەکاربهێنیت لە ڕۆژێکدا جارێک یان دووجار بۆ ئەوەی کاریگەرییەکەی لەسەر هەوکردنی قارچک ببینیت.
ڕێژەی دروستی تێکەڵکردنی ئەم دوو پێکهاتەیە بریتییە لە 2 کەوچکی چێشت هەنگوینی کاڵ و بێ پرۆسێسکراو و کەوچکێک ماستی کەم چەوری.
ئەگەر ناتەوێت هەنگوین لەگەڵ ماست تێکەڵ بکەیت، ئەوا دەتوانیت تەنها هەنگوینی کاڵ بەکاربهێنیت. ناوچەی زێی خۆت بە باشی پاک بکەرەوە و پاشان ئەم تێکەڵەیە لە دەوری ئەم شوێنە بەکاربهێنە و دوای 10 خولەک ئەو شوێنە بشۆ.
دەتوانیت ڕۆژانە دووجار ئەم کارە بکەیت، جارێک بەیانیان و جارێکیش شەوانە پێش خەوتن. بەهۆی هێزی دژە بەکتریا بەرزی هەنگوینی مانوکا و هەنگوینی کەنەر و هەنگوینی گوڵە کێوی، ئەگەر دەستت بەم جۆرە هەنگوینانە بگات، ئەوا باشترین بژاردە دەبن بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە.
