هەنگوین یەکێکە لە شیرینکەرە بەناوبانگەکان و بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردێت و چەندین سوودی تەندروستی هەیە. هەنگوین شلەیەکە کە هەنگەکان لە ڕەگی ڕووەکی دروستی دەکەن. لە هەموو جیهاندا بەهۆی شیرینی و تامەکەیەوە خۆشەویستە، لە چەندین خواردن و ڕێچکەدا بەکاردێت.
بۆن و ڕەنگ و تامی هەنگوین بەپێی جۆری ئەو گوڵەی لێی دروستکراوە دەگۆڕێت، بۆیە جۆرەکانی بێشومار بەردەستە. هەروەها کۆمەڵێک سوودی تەندروستی ئەگەری هەیە و بەشدارە لە زۆرێک لە چارەسەرەکانی ماڵەوە و چارەسەری دەرمانی بەدیل.
هەنگوینی خاو بە درێژایی مێژوو ناسراوە بە چاککردنەوەی برین و یارمەتی هەرسکردن و هێورکردنەوەی ئازاری قوڕگه.
هەنگوین چ ئاوێتەیەکی تێدایە؟
- شەکرەکان: 38% فرۆکتۆز – 31% گلوکۆز – 5% دیکسترین – 1.5 بۆ 3% سوکارۆز – تا 2.3% پرۆتین، تا 0.2% کانزاکان – 0.003 بۆ 0.2% خوێ
- ترشە ئۆرگانیکەکان: (ترشی مالیک، لاکتیک، سولفوریک، ترشی لیمۆ و تارتاریک)
- نزیکەی هەموو توخمە سروشتییە ناسراوەکان: (کرۆم، کلۆر، ئاسن، فسفۆر، مەگنیسیۆم، مەنگەنیز، فسفۆر، سیلینیۆم، سیلیکا، سۆدیۆم، زینک، کالیسیۆم، مس، گۆگرد، پۆتاسیۆم)
- ئەنزیمەکان: ئەو ماددانە کە بە ڕێژەیەکی زۆر کەم پرۆسەی میتابۆلیک بە شێوەیەکی بەرچاو خێراتر دەکەن.
- بە ڕێژەیەکی زۆر کەم لە ڤیتامینەکان: (B1, B2, B3, B5, B6, H, K, C, E, PP, Provitamin A)
- پۆلیفینۆڵەکان: پۆلیفینۆڵە سەرەکییەکان بریتین لە فلاڤۆنۆیدەکان (ئەوانی تر بریتین لە: ترشی کافیک، پرۆتۆکاتێچویک، ڤالێنیک و گالیک)
- شێ: ڕێژەی شێی ئاسایی 16 بۆ 18% دەبێت.
سوودەکانی هەنگوین بۆ تەندروستی لەش:
هەنگوین کە لە ڕووەکی جیاواز کۆدەکرێتەوە لە بۆن و تام و پێکهاتەکەیدا جیاوازە. ڕێژەی ڤیتامینەکەی زیاد دەکات لەگەڵ زیادبوونی ڕێژەی گەردیلەی تێدایە. دەرکەوتووە کە ڤیتامینەکانی ناو سەوزە و میوە و بەرهەمەکانی تر لە کاتی هەڵگرتنیدا بەردەوام کەم دەبنەوە. بێگومان ئەمە هەنگوین ناگرێتەوە، لەڕاستیدا ڤیتامین و توخمەکانی تری تێدایە بەتەواوی هەڵدەگیرێن و کەم نابن.
هەنگوین چەندین سوودی هەیە، لەوانە بەرزکردنەوەی سیستەمی بەرگری، دژە بەکتریا، چارەسەرکردنی برینی گەدە، چارەسەرکردنی کۆکە و ئازاری قورگ بە شێوەیەکی سروشتی، باشترکردنی تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان، گەنجکردنەوەی پێست و یارمەتیدانی دابەزاندنی کێش. هەروەها هەنگوین دەتوانێت یارمەتی هێورکردنەوەی قورگ ئێشە بدات بەهۆی تایبەتمەندی دژە بەکتریا و دژە هەوکردنی.
1. لە کۆنتڕۆڵکردنی کێشدا بەسوودە:
هەنگوین چەوری لەش دەسوتێنێت تەنانەت لەکاتی خەوتنیشدا، یەکێکە لە باشترین خۆراکەکان بۆ دابەزاندنی کێش. پزیشکان ڕێنمایی دەکەن پێش خەوتن کەوچکێک لەم ماددە موعجیزە ئامێزەوە بخۆن. هەروەها دەتوانیت بەیانی زوو بە گەدەی بەتاڵ لەگەڵ ئاوی گەرم بخۆیت. خواردنی یەکەم شت لە بەیانیاندا یارمەتی زیادکردنی میتابۆلیزم دەدات، ئەمەش لە بەرامبەردا یارمەتی خێراتر دابەزاندنی کێش دەدات. هەروەها باشە بۆ باشترکردنی تەندروستی گشتی.
2. سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات:
هەنگوین تایبەتمەندی دەرمانی بێشوماری هەیە کە یارمەتی چارەسەرکردنی ئازاری قورگ دەدات بە شێوەیەکی سروشتی. هەروەها دژە ئۆکسێنەرەکانی و دژە بەکتریاکانی یارمەتی بەرەنگاربوونەوەی هەوکردنەکان دەدەن کە بەهۆی ڤایرۆس و بەکتریا و قارچکەوە دروست دەبن.
بەگوتەی پزیشکان و زاناکان هەنگوینی گەنمی ڕەش زۆرترین ڕێژەی دژە ئۆکسانی تێدایە و خواردنی ڕۆژانەی دەتوانێت لە درێژخایەندا سوودی هەبێت بۆ بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش، هەر بۆیەش بە یەکێک لە باشترین خۆراکەکان ناسراوە کە سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات.
3. خۆراک دەدات بە پێست و دەموچاوت:
بەکارهێنانی هەنگوین زۆر بەسوودە بۆ پێست بەهۆی شێدارکەرەوە و خۆراکی بەخشینەوە. باشترین شێدارکەرەوەی سروشتییە بە تایبەتی بۆ پێستی وشکت و هەروەها بەکارهێنانی زۆر ئاسانە. نەک تەنها کونیلەکانی پێست دەکاتەوە بەڵکو یارمەتی شێدارکردنی پێستی وشک دەدات، هاوکات یارمەتیدەرە لە چارەسەرکردنی لێوی درزاوی زستاندا.
هەروەها زۆر کەس بۆ ڕاستکردنەوەی ڕەنگی پێست ماسەکی بەکاردەهێنن. هەروەها وەک دژە بەکتریایەکی سروشتی بەسوودە بۆ چارەسەرکردنی برین و کێشان و سووتاوی و هەوکردنی تر.
4. یادەوەریت بەهێز دەکات:
ئێمە ئەوەیەن کە دەیخۆین، بۆیە گرنگە ئەو خۆراکانە بخۆین کە یارمەتیدەرن بۆ بەرزکردنەوەی تەندروستی دەروونیمان بۆ ئەوەی تا تەمەنی پیری بەردەوام بێت. هەنگوین، شیرینکەری هەمیشەیی، چەندین سوودی تەندروستی هەیە، یەکێک لەوانە باشترکردنی بیرەوەری و تەرکیزکردنە.
هەنگوین نەک تەنها هێزی مێشک و یادەوەری زیاد دەکات، بەڵکو دەبێتە کەسێکی تەندروستتر. خواردنی ڕێگری دەکات لە فشاری میتابۆلیک و یارمەتی ئارامکردنەوەی مێشک دەدات، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ بەهێزکردنی یادەوەری لە درێژخایەندا.
دژە ئۆکسێنەرە سروشتییەکان و تایبەتمەندییە چاککەرەوەکانی یارمەتی بەهێزکردنی سیستەمی کۆلینەرژیکی مێشک و سوڕی خوێن دەدەن، هەروەها پاشەکشەی ئەو خانانە دەکەن کە دەبنە هۆی لەدەستدانی بیرەوەری.
5. چارەسەری ماڵەوە بۆ کۆکە:
هەنگوین بە یەکێک لە باشترین چارەسەرەکانی ماڵەوە ناسراوە بۆ کۆکەی وشک هەروەها کۆکەی تەڕ. لێکۆڵینەوەکان دەریانخستووە کە خواردنەوەی کەوچکێک هەنگوین دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی خورانی قوڕگ. ئەم خواردنە باشترین چارەسەری سروشتی کۆکەیە، بەتایبەت بۆ منداڵان، چونکە یارمەتی نەهێشتنی کۆکەی شەوانە دەدات و یارمەتی خەوێکی ئارام دەدات.
6. چارەسەرێکی سروشتی ماڵەوەیە بۆ قژ ڕژان:
هەنگوین یەکێکە لە باشترین چارەسەرەکانی ماڵەوە بۆ قڵیشان. نەک تەنها خۆراک دەدات بە قژی وشک بەڵکو قژێکی نەرمت پێدەبەخشێت. هەروەها دەتوانیت لەگەڵ چای سەوزدا و لاڤاندەر بەکاری بهێنیت بۆ ڕێگریکردن لە هەڵوەرینی قژ.
تەنها پێویستە 2 کەوچکی چێشت هەنگوین لەگەڵ بڕێکی یەکسان لە زەیتی ڕووەکی تێکەڵ بکەیت و بیدەیت لە قژت. ئەم ماسکە لەسەر قژ بۆ ماوەی 15 خولەک بهێڵەرەوە و دواتر بیشۆ.
7. بۆ ساڕێژکردنی برین بەکاردێت:
هەنگوین تایبەتمەندی دژە بەکتریا و دژە قارچک و دژە ئۆکسانی هەیە، هەر بۆیە بۆ چاککردنەوەی برین بەکاردێت. دوای هەر برینێکی پێست، بەکتریاکانی سەر پێستت دەژین دەتوانن برینەکە تووش بکەن. هەنگوین ئەم بەکتریایانە لەناو دەبات.
8. وەک یارمەتیدەرێکی سروشتی خەوتن کاردەکات:
کێشەت هەیە لە خەوتن؟ پێویستە هەوڵبدەیت ئەم خواردنەوەیە لە شیری گەرم و هەنگوین بخۆیتەوە تەنها پێش خەوتن. خەڵک بۆ چەندین سەدە ئەم خواردنەوەیە بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی یارمەتیان بدات لە خەوتن.
ئەم خواردنەوەیە تاڕادەیەک ئاسانە بۆ ئامادەکردن. تەنها پێویستە کەوچکێک هەنگوین بخەیتە ناو پەرداخێک شیری گەرمەوە یان یەک یان دوو کەوچک بخەیتە ناو کوپێک چای بابۆنی و بیخۆرەوە بۆ ئەوەی خەوتنت هان بدات.
9. کێشەکانی جیوب کەمدەکاتەوە:
لەگەڵ زیادبوونی پیسبوون و خۆڵبارین لەم ڕۆژانەدا، خەڵکێکی زۆر بەدەست کێشەی جیوبەوە دەناڵێنن. جیوبەکان بریتین لە بۆشایی بچووک لە کەللەسەردا کە بەڵغەم بەرهەم دەهێنێت بۆ پاراستنی کۆئەندامی هەناسەدان لە هەستیاری و هەوکردن.
کاتێک تووشی هەوکردن دەبین، ڤایرۆسەکان جیوبەکان دەگرن و هەوا و بەڵغەم دەگرن کە دەبێتە هۆی ناڕەحەتی. لە لایەکی ترەوە هەنگوین دژە بەکتریایەکی سروشتییە کە یارمەتیدەرە بۆ نەهێشتنی هەوکردن و کەمکردنەوەی هەوکردن. هەروەها قوڕگ ئارام دەکاتەوە و کۆکە کەم دەکاتەوە و سیستەمی بەرگری لەش بەرز دەکاتەوە، لە ئەنجامدا هێرشی جیوب کەمتر دەبێتەوە.
10. یارمەتی نەخۆشی پووک دەدات:
تایبەتمەندی دژە بەکتریا و چاککەرەوەی هەنگوین یارمەتیدەرە بۆ چارەسەرکردن و چاکبوونەوەی برینەکان. نەخۆشیەکانی ددان و پووک وەکو هەوکردنی پووک و خوێنبەربوون و پلاکی بە بەکارهێنانی بەردەوامی ئەم خواردنە تا ڕادەیەکی زۆر چارەسەر دەکرێن.
هەنگوین ناسراوە بە دەردانی هایدرۆجین پەرۆکسایدی دژە بەکتریا کە وەک دژە میکرۆب کاردەکات و ڕێگری لە گەشەی بەکتریا دەکات. شارەزایان پێشنیاری بەکارهێنانی هەنگوینی کاڵ دەکەن کە لەگەڵ ئاودا تێکەڵ کراوە بۆ ئەوەی وەکو دەم شۆردن بەکاری بهێنرێت.
هەروەها دانانی ڕاستەوخۆ لەسەر پووکی تووشبوو، ڕزگاربوونێکی دەستبەجێ لە ئازار و هەوکردن و نەخۆشیەکانی تری دەوری ددان دەدات.
11. وەک خواردنەوەیەکی وزەبەخشی سروشتی:
هەنگوین بە سەرچاوەیەکی گەورەی وزەی سروشتی ناسراوە چونکە شەکری سروشتی بێ پرۆسێسکراوی ناوی ڕاستەوخۆ دەچێتە ناو خوێنەوە، کە لە بەرامبەردا دەتوانێت وزەیەکی خێرات پێبدات. ئەم زیادکردنە خێرایە سەرسوڕهێنەرە بۆ ڕاهێنانەکان، بەتایبەتی ڕاهێنانە درێژخایەنەکانی بەرگەگرتن.
12. ڕێگری لە ئەکزیما دەکات و یارمەتی کۆنترۆڵکردنی دەدات:
ئەکزیما حاڵەتێکی پێستە کە دەبێتە هۆی سووربوونەوە و خوران و توێکڵی پێست کە دەبێتە هۆی ناڕەحەتی. بەزۆری منداڵانی بچووک و گەنجان تووشی ئەکزیما دەبن کە دەتوانرێت بە هەنگوین چارەسەر بکرێت. تووشبووان دەتوانن تێکەڵەیەک لە هەنگوینی کاڵ و زەیتی زەیتونی سارد دروست بکەن و بیخەنە سەر پێست بۆ ئەوەی لەو کێشەیە ڕزگاریان بێت.
ئەم خواردنە وەک پاککەرەوەیەکی سروشتی کاردەکات بە لابردنی پیسی و نەرمکردنی پێست. هەروەها دەتوانرێت بۆ قڵیشاندنی پێست بەکاربهێنرێت بۆ لابردنی خانە مردووەکان. بەکارهێنانی بەردەوامی ڕێگری دەکات لە ڕوودان یان دووبارەبوونەوەی ئەکزیما.
13. بۆ زیادکردنی ئارەزووی سێکسی:
لەو کەسانەی کە ئارەزووی سێکسیان کەمە، هەنگوین وەک بەرزکەرەوەی ئارەزووی سێکسی سروشتی دادەنرێت و خواردنی بەردەوامی هێزی سێکسی بەهێز دەکات. توێژەران دەڵێن ئەم خواردنە یارمەتیدەرە بۆ بەرهەمهێنانی زیاتری هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن لە پیاوان و ئیسترۆجین لە ئافرەتاندا.
هەروەها دەتوانێت مرۆڤ زیاتر وروژێنێت لە کاتی جووتبووندا، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر کەس سوود لە سوودەکانی ئەو جۆرە دەرمانە وەرناگرن کە بە ئاسانی دەستیان پێدەگات بۆ چارەسەرکردنی کەمی ئارەزووی سێکسی.
هیپۆکراتیس، پزیشکێکی یۆنانی، بە نەخۆشەکانی گوتووە هەنگوین بخۆن بۆ زیادکردنی ئارەزووی سێکسی. ڤایکینگەکانیش پێیان وابوو ئەم خواردنە توانای منداڵبوون زیاد دەکات.
14. یارمەتیدەرە بۆ نەهێشتنی گەڕانەوەی ترشی گەدە:
هەنگوین وەک دەرمانێک بۆ گەڕانەوەی ترشەڵۆک بۆ ناو سورێنچک (GERD) ناسراوە و گەڕانەوەی ترش و دڵەکزێ ناهێڵێت. باشترین جۆری بۆ چارەسەری گەڕانەوەی گەدە بریتییە لە هەنگوینی کاتیرا یان گوڵە کێوی. لەوانەیە بەڵگەی زۆر نەبێت بۆ پشتگیری لەم بابەتە، بەڵام هەندێک دەڵێن ئەم خواردنە دەتوانێت هەوکردنی (H. pylori) لە گەدەدا باشتر بکات کە هەندێک جار دەبێتە هۆی دروستبوونی برینی گەدە.
ئەوەی دوای خواردنی ئەم خواردنە ڕوودەدات ئەوەیە کە هەنگوین دیواری سورێنچک دادەپۆشێت و بەم شێوەیە یارمەتی چاکبوونەوەی هەوکردن یان زیانگەیاندن بە مێری یان سورێنچک دەدات؛ ئەمەش لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی نیشانەکانی (GERD).
هەندێک دەڵێن ئەم خواردنە یارمەتی هەرسکردنی ئاسانیش دەدات بەهۆی هەبوونی ئەنزیمێکی تایبەت کە کۆئەندامی هەرس بەهێز دەکات. ئەگەر تووشی گەڕانەوەی ترشەڵۆک بوویت، پێش هەر ژەمێکی سەرەکی کەوچکێک هەنگوین بخۆ و هەروەها، کەوچکێک لە ئاوی گەرمدا بتوێنەوە و پێش خەوتن بیخۆ.
15. بۆ چارەسەری هەوکردنی قارچک:
هەوکردنی قارچکی لە نێو خانماندا زۆر باوە و دەتوانێت ببێتە ئازارێکی بێکۆتایی بۆیان. هۆکاری جۆراوجۆر هەیە کە ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی خانمان تووشی ئەو جۆرە هەوکردنانە ببن، لەوانە خوێنبەربوونی سوڕی مانگانە، خواردنی دژە زیندەیی، هەستیاری بە جۆرێکی دیاریکراوی سابون، خراپی پاکوخاوێنی و هتد.
نیشانەکانی ئەم جۆرە هەوکردنانە لەوانەیە لە خورانی زێیەوە بگۆڕێت بۆ دەردانی سپی و بۆن ناخۆش لە زێیەوە. کاتێک سروشتی ترشی زێ لە هاوسەنگی دەرچووە، کاندیدا ئەلبیکانس لە ژینگەیەکی لەو جۆرەدا گەشە دەکات و ئەمەش دەبێتە هۆی هەوکردنی قارچک لەو ناوچانە.
ئەمڕۆ زۆرێک لە خانمان دەزانن کە بەکارهێنانی جۆرەکانی لاکتۆباسیلۆس ئەسیدۆفیلۆس یارمەتیدەرە بۆ ئەم کێشەیە، بەڵام زۆرێکیان ئاگاداری ئەوە نین کە هەنگوینیش ڕەنگە زۆر بەسوود بێت بۆ ئەم کێشەیە.
فلاڤۆنۆیدەکانی ناو ئەم خواردنە ڕێگری لە کاندیدا ئەلبیکانس دەکەن لە زۆربەی ئەو خانمانەی کە هەنگوین وەک چارەسەری ماڵەوە بەکاردەهێنن. بۆ ئەم مەبەستە دەتوانیت ئەم خواردنە لەگەڵ ماستی کەم چەوری تێکەڵ بکەیت و ئەم تێکەڵەیە لە دەوروبەری ناوچەی زێی خۆت بەکاربهێنیت لە ڕۆژێکدا جارێک یان دووجار بۆ ئەوەی کاریگەرییەکەی لەسەر هەوکردنی قارچک ببینیت.
ناوچەی زێی خۆت بە باشی پاک بکەرەوە و پاشان ئەم تێکەڵەیە لە دەوری ئەم شوێنە بەکاربهێنە و دوای 10 خولەک ئەو شوێنە بشۆ. دەتوانیت ڕۆژانە دووجار ئەم کارە بکەیت، جارێک بەیانیان و جارێکیش شەوانە پێش خەوتن. بەهۆی هێزی دژە بەکتریا بەرزی هەنگوینی مانوکا و کەنەر و گوڵە کێوی، ئەگەر دەستت بەم جۆرانە بگات، ئەوا باشترین بژاردە دەبن بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە.
