ترشیات لەگەڵ جۆرە جیاوازەکانی سەوزە بەزۆری لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا خواردنی سەرەکی مێزی نیوەڕۆ و ئێوارەیە. بەڵام چۆن ترشیاتێکی بە تام دروست بکەین؟ بۆ دروستکردنی جۆرە جیاوازەکانی ئەم ترشیە، پێویستت بە میوە یان سەوزەی جیاواز و بەهارات هەیە، هەروەها بەپێی تام و میزاجی خۆت ئازادیت لە بەکارهێنانی چەندین پێکهاتەی جۆراوجۆر. لەم بابەتەدا فێری دروستکردنی جۆرە جیاوازەکانی ترشیاتی ماڵەوە بە تام و بێ قاڵب و درێژخایەنتان دەکەین.
دروستکردنی ترشیات لە ماڵەوە:
بەپێی شێوازی ئامادەکردنی، دەتوانرێت دەستبەجێ یان لە ماوەی ڕۆژێکدا ترشیات دروست بکرێت، یان بەلایەنی کەمەوە 2 هەفتەی پێدەچێت بۆ ئامادەکردن، یان لە هەندێک حاڵەتدا وەکو سیر ترشی چەند مانگێک تا ئامادە دەبێت بۆ پێشکەشکردن. پێکهاتەی سەرەکی ئەم خواردنە بەزۆری سرکە، هەرچەندە هەندێک جار ئاوی هەناریش بۆ دروستکردنی بەکاردەهێنرێت، بەهارات وەک، خوێ، بیبەری ڕەش، بیبەری سوور، تەماتە، زەیتی زەیتون، سەوزەی وشککراوە، بەهاراتی تێکەڵاو و هتد.
1. ترشیاتی بیبەر:
یەکێکە لە باشترین جۆرەکانی ترشیاتی هاوین و زستان لە جیهاندا کە دەتوانیت لە هەموو وەرزەکاندا بە بیبەری سەوز و سوور دروستی بکەیت و لەگەڵ خواردن یان لەگەڵ ساندویچ بیخۆیت. دەتوانن ئەم بیبەرە گەرمە ترشییە بە شێوازی جیاواز ئامادە بکەن. شێواز و ڕێچکەی دروستکردنی جۆرە جیاوازەکانی ترشی بیبەری گەرم و شیرینی زۆر ئاسانە. دەتوانیت بە خێرایی و دەستبەجێ ئەم خواردنە بە تامه بخۆیت.
بۆ دروستکردنی پێویستە بیبەرەکە بە باشی بشۆیت و لەسەرپارچە قوماشێک بڵاوی بکەیتەوە تا وشک دەبێتەوە. پاشان، تەختەیەک و چەقۆیەکی تیژ ئامادە بکە. بیبەرەکان ببڕە و بیکە بە ئەڵقەیەک کە زۆر تەنک و ئەستوور نەبێت. پاشان، سرکە و سیری تازە و بیبەری ڕەش و خوێ و شەکر تێکەڵ بکە. مەنجەڵەکە لەسەر ئاگرێکی کەم لەسەر بڵێسەی غازەکە دابنێ و با پێکهاتەکان بۆ ماوەی 2 خولەک بکوڵێت.
2. ترشیاتی گوڵ کەلەرم:
یەکێکە لە ترشیاتە بەناوبانگەکان کە دەتوانرێت بە سادەیی یان تێکەڵاوی دروست بکرێت. جۆرە جیاوازەکانی ترشی تێکەڵ بە بەکارهێنانی شێوازێکی هاوشێوە بەڵام بە پێکهاتەی جیاواز ئامادە دەکرێت. دەتوانیت سەوزەی جیاواز لەناو ترشی کەلەرمەکەدا بەکاربهێنیت یان بەپێی سەلیقەی خۆت لەڕێچکەکە دەریانبهێنیت. دەتوانیت ئەم خواردنە بە تامە بە شێوەیەکی یەک ڕۆژە و دەستبەجێ دروست بکەیت یان بە شێوەیەکی ڕێکوپێک کە 2 هەفتەی پێدەچێت تا پێدەگات.
بۆ دروستکردنی ترشیاتی گوڵ کەلەرم سەرەتا گوڵ کەلەرمەکە بە وریاییەوە بشۆ و بیخە ناو سەبەتەیەکەوە بۆ ئەوەی ئاوی زیادە دەربچێت. گوڵی کەلەرم جیا بکەرەوە ئەگەر پارچەکان زۆر گەورە بوون، بە چەقۆ گوڵەکانی ورد بکە و بخەرە ناو قاپێک یان مەنجەڵێکی گەورەوە.
گێزەرەکە بشۆ و بیخە ناو سەبەتەیەکەوە بۆ ئەوەی ئاوی زیادە دەربچێت. پاشان، گێزەرەکەش بە هەمان شێوە ورد بکە. کاشمه بشۆ و دوای وشکبوونەوەی بیکە بە پارچەی 1-2 سم. گێزەر و کاشمەکە بخەرە ناو گوڵ کەلەرمە وردکراوەکەوە. پاشان سەوزەکان بشۆ کە بریتین لە نەعنا و مەعدەنوس و تەراگۆن و گشنیژ و کەمێک شێوت بیخە ناو سەبەتەیەکەوە تا وشک دەبێتەوە. هەموو پێکهاتەکان ورد بکە و بیخەرە ناو قاپەکە. سرکه بەهاراتەکان لەسەر پێکهاتەکان بپرژێنە و بە باشی تێکەڵیان بکە.
3. ترشیاتی پیازی سپی و سوور:
یەکێکە لە ترشیاتە بەتام و گشتگیرەکان بۆ هەموو وەرزەکان، کە دروستکردنیشی زۆر ئاسانە. دەتوانرێت بە پیازی وەنەوشەیی و سپی دروست بکرێت، تەنانەت پیازی زەردیش. بەزۆری لە ڕێچکەی چێشت لێناندا پیازی بچووک بەکاردەهێنرێت بۆ دروستکردنی. بەڵام دەتوانیت بە پیازی وردکراویش ترشی پیاز دروست بکەیت.
بۆ دروستکردنی ئەم ترشیه سەرەتا توێکڵی پیازەکە لێبکەرەوە و بیشۆ و بەتەواوی وشکی بکەرەوە. پیازەکە بە هیچ شێوەیەک نابێت ئاوی تێدابێت. پیازەکە بخەرە ناو پەرداخێکەوە لەگەڵ سیری تازە و پاشان سرکە و بەهاراتە دڵخوازەکانتی تێبکە.
4. ترشیات کەلەرمی سوور(کەلەرمی وەنەوشەیی):
ئەم ترشی بەتام و ڕەنگاوڕەنگە کە دەتوانرێت لەگەڵ نزیکەی هەموو خواردنەکاندا بخورێت بە شێوەی چێشتخانە ئەوەندە سادە و خێرایە کە دەتوانیت تەنها چەند کاتژمێرێک دوای ئامادەکردنی بەکاری بهێنیت. زۆر کەس ئەم ترشیاتە بەبێ هیچ بەهاراتێکی زیادە دروست دەکەن، هەندێکی تر بە هەنار یان تەماتە تامی دەکەن.
بۆ دروستکردنی ترشیات کەلەرمی سوور یان وەنەوشەیی، سەرەتا کەلەرمەکە بە وردی ورد بکە بە بەکارهێنانی ئامێری خۆراک یان چەقۆ. پەرداخێکی شووشەیی یەک لیتری بۆ ئامادە بکە. کەلەرمەکە بخەرە ناو قاپێکی گەورەوە و پاشان بڕی پێویستی خوێی لەسەر بپرژێنە. بە دەستەکانت کەمێک کەلەرمەکە هەڵبگێڕەوە بۆ ئەوەی هەمووی بە خوێ داپۆشرێت.
مەنجەڵێکی بچووک ئامادە بکە و ئاو و خوێ و سرکەی سپی تێکەڵ بکە. پێکهاتەکان لەسەر غازەکە دابنێ بۆ ئەوەی گەرمیان بکاتەوە. پاشان بەشێک لە تێکەڵەکە بڕێژە ناو پەرداخەکەی ترشیەکە. تۆوی خەردەل و گەڵاکانی بەیبوون و بیبەری ڕەش بخەرە ناو ئەم تێکەڵەیە.
بۆ ئەوەی ترشیاته کەلەرمی سوورەکەت بەتامتر و خێراتر ئامادەبکەیت، دەتوانیت هەموو پێکهاتەکان بەیەکەوە کۆبکەیتەوە و تێکەڵەکە بۆ ماوەی 2 خولەک بکوڵێنیت، پاشان بیڕێژیتە ناو پەرداخەکەی دڵخوازی خۆتەوە. ئەمەش ڕێگە دەدات ترشیەکەت ڕاستەوخۆ دوای ساردبوونەوەی بخورێت.
5. ترشیاتی لێتە بەیانجان ڕەشە:
ئەم خواردنە هەوادارێکی زۆری هەیە، هەروەک ترشیاتی «لێتە تێکەڵاو» و بەزۆری پێکهاتە سەرەکییەکەی بەیانجان ڕەشەیە، کە بە شێوەی کبابی یان کوڵاو لە ترشیاتدا بەکاردەهێنرێت. لەم ترشیەدا پێویستە پێکهاتەکان بە یەکسانی ورد بکرێت. بەپێی جۆری ئامادەکردنی ئەم ترشیە دەتوانن لەهەمان ڕۆژدا یان دوای چەند هەفتەیەک ئەم خواردنە پێشکەش بکەن.
بۆ دروستکردنی ئەم لێتەیه بە بەیانجان ڕەشەی کبابی سەرەتا بەیانجان ڕەشەکە بشۆ و توێکڵەکەی لێبکەرەوە و بیکە بە کوب. گێزەر و بیبەر و باینجانی وردکراو لەگەڵ یەک پەرداخ ئاو و یەک پەرداخ سرکە و خوێ بخەرە ناو مەنجەڵێکەوە و لەسەر ئاگرێکی کەم بیکوڵێنە تا نەرم دەبن.
کاتێک بەیانجان ڕەشەەکە نەرم بوو، بە دەستەکان فشاری بخەرە سەری بۆ ئەوەی ئاوەکەی دەربهێنیت. پاشان، پێویستە بەیانجان ڕەشە کوڵاوەکان یان کبابیەکان بخەیتە ناو ئامێری خۆراک یان وردکەری گۆشت و لەگەڵ گێزەر و سیر و بیبەری سەوزدا پورەیان بکەیت. ئەگەر حەزت لە ترشیاتی بەیانجان ڕەشەی کەمێک درشتترە، ئەوا پێکهاتەکان بکە بە پارچەی بچووک لەبری ئەوەی وردی بکەیت. سەوزە و خوێ و بەهاراتەکان بخەرە ناو پێکهاتەکانی ترەوە و تێکەڵیان بکە. سرکە و ئاوەکە بە شێوەیەکی کۆنترۆڵکراو و وردە وردە تێبکە تا پێکهاتەکان وەک ماست یەکدەنگییان دەبێت.
6. ترشیاتی سیر:
بەهار و هاوین وەرزی سیری تازە و گەورە و تامدارە. ترشیاتی سیر بە پێکهاتەی جۆراوجۆر دروست دەکرێت، لە سرکەی سپی و سرکەی سوورەوە تا دەگاتە شەکر و هەویرەی هەنار و ئاوی ترێ. لە نێوانیاندا ترشی سیر کە تەمەنی حەوت ساڵە هەوادارێکی زۆری هەیە. بەڵام ئایا دەزانی کە بەڕاستی پێویست ناکات 7 ساڵ چاوەڕێ بکەیت بۆ ئەوەی سیر ترشی حەوت ساڵان دروست بکەیت؟ هەروەها دەتوانیت لە ماوەی 40 ڕۆژدا سیر ترشی حەوت ساڵان ئامادە بکەیت.
بۆ دروستکردنی ئەم خواردنە لە ماوەی 40 ڕۆژدا بە سرکەی خورما و سرکەی بەڵسامیک، پێویستە سەرەتا توێکڵەکانی سیرەکە پاک بکەیتەوە و بە باشی بشۆیت. دڵنیابە دوای شۆردن با سیرەکە وشک ببنەوە بۆ ئەوەی ترشیاتەکە قاڵب نەبێت.
کاتێک سیرەکە وشک بووەوە، بیخە ناو مەنجەڵێکەوە، سرکەی خورما و سرکەی بەڵسامیکەکە بخەرە ناو سیرەکەوە. بڵێسەی غازەکە دابگیرسێنە و با تێکەڵەی سیر و سرکە لەسەر ئاگرێکی مامناوەند بکوڵێت. لەکاتی کوڵاندنی سیر و سرکە ئاگاداربە سیرەکە ورد نەکەیت یان زۆر بیکوڵێنە، چونکە تایبەتمەندی سیرەکە لەدەست دەچێت لەگەڵ زیادەڕۆیی لە کوڵاندن و وردکردنی. لە ناوەڕاستی کوڵانەکەدا سۆسی سۆیای تێبکە و با بۆ ماوەی 15 خولەک بکوڵێت. دوای ئەم ماوەیە بڵێسەی غازەکە بکوژێنەرەوە و با تێکەڵەی سیر ترشیەکە سارد بێتەوە.
7. ترشیاتی فاسۆلیا سەوز:
ترشیاتێکی سادە و بەتامە کە لە ماڵەوە دروست دەکرێت و لەگەڵ چەندین خواردن پێشکەش دەکرێت یان وەک خواردنی لاوەکی بۆ چەندین خواردنی ڕۆژئاوایی بەکاردێت. بۆ دروستکردنی ترشیاتێکی خێرا لە فاسۆلیا سەوز، گرنگ نییە کام شێواز پەیڕەو دەکەیت؛ لە هەر حاڵەتێکدا سەرەتا دەبێت فاسۆلیاکان لە ئاودا بکوڵێنیت.
پاشان بیخە ناو سەبەتەیەکەوە بۆ ئەوەی ئاوی زیادە دەربهێنیت. سەر و بنی فاسۆلیاکە ببڕە و بیکە بە قەبارەی مامناوەند. لقە ڕەق و گەڵا زەردەکانی تەراگۆن و تامدار دەربهێنە و ئەم سەوزە تازەیانە بە وریاییەوە بشۆ. هەروەها تەراگۆنی شۆردراو و تامدارەکە بخەرە ناو سەبەتەکەوە بۆ ئەوەی ئاوی زیادە دەربهێنیت و بە تەواوی وشک ببنەوە. قەدی ئەم سەوزانە ببڕە بۆ پارچەی قەبارەی مامناوەند. توێکڵی سیرەکە بکە و بیشۆ. پاشان، سیرەکە لەسەر قوماشێکی پەتۆی پاک بڵاوبکەرەوە تا وشک دەبێتەوە.
بیبەری گەرمیش بەهەمان شێوە بشۆ و بیخە سەر قوماشەکە بۆ ئەوەی ئاوی زیادە بەتەواوی لاببرێ. پاشان، هەر بیبەرێک بۆ دوو نیوە ببڕە بۆ ئەوەی تامەکەی بەهۆی ناوەڕۆکی ترشیەکەوە هەڵبمژرێت. پەرداخەکە بۆ هەڵگرتنی ترشیەکە بە ئاوی کوڵاو تەعقیم بکە و دوای وشکبوونەوەی، هەموو ئەم پێکهاتانە لەگەڵ تێکەڵەیەک لە سرکە و خوێ و ئاو تێکەڵ بکە و بیڕێژە ناوی.
8. ترشیاتی خەیار:
وەک لە ناوەکەیەوە دیارە خەیار پێکهاتەی سەرەکی ئەم ترشیاتەیە، هەروەها دەتوانرێت سەوزە و گیای تریش لە ئامادەکردنیدا بەکاربهێنرێت. و ئەگەر بە باشی هەڵبگیرێت، دەتوانیت بە درێژایی ساڵ چێژ لە تامە تایبەتەکەی وەربگریت. بۆ ئامادەکردنی سەرەتا خەیارەکان بشۆ و لقەکانی دەربهێنە. پاشان پارچە خەیارەکە بەتەواوی بە خاولییەکی پاک وشک بکەرەوە بۆ ئەوەی شێی تێدا نەبێت. هەروەها دەتوانیت خەیارەکان ورد بکەیت بۆ ئەڵقە. پاشان سیرەکە توێکڵەکەی لێبکەرەوە و بیخە لای خۆت.
بیبەرە گەرمەکان بشۆ و بە تەواوی وشکی بکەرەوە و ئەگەر ویستت وردی بکە. هەروەها دەتوانیت لەناو ترشیەکەدا وەک خۆیان بەکاریان بهێنیت. پەرداخێکی وشک و خاوێن ئامادە بکە کە گونجاو بێت. پاشان پارچە خەیارە وردکراوەکان لەگەڵ سیر و بیبەری تازە لەگەڵ تێکەڵەیەک لە سرکە و خوێ و ئاو تێکەڵ بکە. هەندێک گیای بۆنخۆشی وشککراوە، وەکو تەراگۆنی وشککراوە، بەسەر پێکهاتەکاندا بپرژێنە.
9. ترشیاتی گەنمەشامی بچووک:
یەکێکە لە جۆرەکانی ترشیاتی هاوینە بەتام و بەناوبانگ کە تامێکی کریسپی و بەتامی هەیە و بۆ ڕازاندنەوەی خواردن بەکاردێت. بۆ ئامادەکردنی گەنمەشامی بچووک دەتوانیت لەگەڵ سەوزە بۆنخۆشەکانی تر تێکەڵ بکەیت یان تەنها بە زیادکردنی کەمێک سیر و بیبەر و سرکە ئامادەی بکەیت.
بۆ ئامادەکردنی، پێویستە گەنمەشامی بچووک لەناو پەرداخێکی تەعقیمکراو و پاکدا ڕێکبخەیت. بۆ ئەمەش پێویستە پەرداخێکی وشک و تەواو پاک بەکاربهێنیت. پەرداخێکی 500 مل بۆ ئامادەکردنی ئەم بڕە ترشی گونجاوە.
دوای ئەوەی گەنمەشامی بچووکت ڕشتە ناو پەرداخەکەوە، پێویستە بیبەر بە تەنکی پارچە پارچە بکەیت و بیخەیتە ناو گەنمەشامیەکەوە. پاشان سرکە و خوێ و شەکرەکە لەگەڵ یەک کوپ ئاو تێکەڵ بکە. پاشان ئەم پەرداخە بخەرە ناو مەنجەڵێک و لەسەر ئاگرێکی مامناوەند دایبنێ تا دەکوڵێت.
10. ترشیاتی فرە میوە:
یەکێکە لەو ترشیاتە میوەیانەی کە زۆر بە تامە. لەم خواردنەدا ئەزموونی تامە جیاوازەکانی میوەی هاوین یان پاییز و تەنانەت میوەی وشککراویش دەکەیت. هەروەها دەتوانیت لە ئامادەکردنی ترشیاتی فره میوەدا سرکە یان هەویرەی هەنار وەک بەهارات بەکاربهێنیت.
بۆ ئامادەکردنی ترشی فره میوە سەرەتا هەموو میوەکان بە باشی بشۆ و بە قوماشێکی پەتۆی پاک وشکیان بکەرەوە. نابێت میوەکان هیچ شێیەکیان هەبێت. دەتوانیت میوەکان لە ژینگە و لەسەر قوماشێکی پەتۆ بە ماوەیەکی یەک کاتژمێر بەجێبهێڵیت بۆ ئەوەی شێیان لێبکرێت.
دواتر هەموو میوەکان ورد بکە. دەتوانیت هەندێک میوەی وەک هەرمی و سێو و کیوی بە پێستیان ورد بکەیت یان توێکڵیان لێبکەیتەوە. ناوەکی میوە بەردەکان دەربهێنە و بیخە ناو دەفرێکەوە. هەنارەکە توێکڵەکەی لێبکەرەوە و تۆوی بکە. ترێی ڕەش یان سپی تۆو بکە. پرتەقاڵەکان توێکڵ بکە و هەر پرتەقاڵێک ورد بکە. هەموو میوەکان بە هەمان شێوە ئامادە بکە و بە نەرمی تێکەڵیان بکە بۆ ئەوەی ورد نەبن.
تێکەڵەی میوەکە بڕێژە ناو پەرداخێکی پاک و وشک و تەعقیمکراو. لەناو قاپێکدا سرکەکە لەگەڵ خوێ و شەکر تێکەڵ بکە و بۆ ماوەیەکی کورت گەرمی بکەرەوە تا خوێ و دانەوێڵەی شەکرەکە دەتوێتەوە. پاشان ئاگرەکە بکوژێنەرەوە و چاوەڕێی ساردبوونەوەی سرکەکە بکە. سرکەکە بەسەر میوەکاندا بڕێژە، تەنها ئەوەندەیە کە دایانپۆشێت. پەرداخەکانی ترشیات بە توندی دابخە. دەتوانیت دوای 24 کاتژمێر ترشیاتەکە پێشکەش بکەیت، بەڵام تا زیاتر چاوەڕێ بکەیت تامەکەی باشتر دەبێت.
