هەموومان کەم تا زۆر ئاشنای توفانی بیرکردنەوە ین(Brain-storming). تەکنیکێکی باوی چارەسەرکردنی کێشەکانە و تەمەنی دەیان ساڵە و یەکێکە لە یەکەم ئامرازەکان کە لە ڕاهێنانی چارەسەرکردنی کێشەکاندا باسکراوە. هەرچەندە ناتوانرێت سەرچاوەی وردی ئەم شێوازە دیاری بکرێت، بەڵام بەزۆری یەکەم بەکارهێنانی فەرمی ئەم زاراوەیە دەگەڕێتەوە بۆ ئەلێکس ئۆسبۆرن (Alex Osborn) ، کە دەوترێت پێناسەی توفانی بیرکردنەوە ی دابینکردووە.
توفانی بیرکردنەوە چییە؟
ئەگەر کێشەیەکت هەیە کە پێویستە چارەسەری بکەیت یان دەتەوێت دەست بە پڕۆژەیەکی نوێ بکەیت، بیرۆکەکردن باشترین ڕێگایە بۆ ئەوەی بە خێرایی بەرەو پێشەوە بچیت. بە خێرا دروستکردنی بیرۆکە و گەڕان بەدوایاندا، بە شێوەیەکی کاراتر بەرەو چارەسەرێک یان بەرهەمێک دەڕۆیت. ئەگەر هەست دەکەیت کێشەت هەیە لە چارەسەرکردنی کێشەیەک یان بەدوای بیرۆکەیەکی داهێنەرانەدا دەگەڕێیت، ئەوا توفانی بیرکردنەوە دەتوانێت یارمەتیت بدات بۆ دۆزینەوەی چارەسەری ئەگەری.
توفانی بیرکردنەوە تەکنیکێکی داهێنەری گروپییە کە تیمەکان بەکاریدەهێنن بۆ هێنانە ئارای بیرۆکە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان. لە بارودۆخی کۆنترۆڵکراو و ژینگەیەکی بیرکردنەوەی ئازاددا، تیمەکان لە چارەسەرکردنی کێشەکان و درووستکردنی بیرۆکە نزیک دەبنەوە بە بەکارهێنانی پرسیارەکانی وەک “چۆن دەکرێت کە…” کۆمەڵێک بیرۆکەی بەرفراوان دروست دەکەن و بەیەکەوە دەبەستنەوە بۆ دۆزینەوەی چارەسەری پۆتانسێل.
لە ڕاستیدا وزەی گروپەکە یارمەتی هەر تاکێک دەدات و ئەوەش لە بەرامبەردا خۆراک دەدات بە ئەوانی تر. جگە لە دروستکردنی بیرۆکە، توفانی بیرکردنەوە دەتوانێت یارمەتیت بدات بیرۆکەی پەیوەندیدار و پەیوەندی نزیک بەیەکەوە ببەستیتەوە بۆ ئەوەی کۆیەکی یەکگرتوو پێکبهێنیت.
چوارچێوەی گشتی توفانی بیرکردنەوە:
هەرچەندە پێدەچێت دانیشتنەکانی توفانی بیرکردنەوە هیچ سنوورێکیان نەبێت، لە ڕاستیدا بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامێکی باشتر، پێشنیار دەکرێت ئەم هەشت یاسایەی خوارەوە جێبەجێ بکرێت و کەسێک وەک بەڕێوەبەری دانیشتنەکە مامەڵە بکات.
1. سنوورێکی کات دابنێ:
بەپێی ئاڵۆزی کێشەکە 15 بۆ 60 خولەک ئاساییە.
2. بە کێشەیەکی سادە دەست پێ بکە:
سەرنجی ئەندامان پێویستە لەسەر ئەم پرسیارە بێت و زۆر لە باسەکە لا نەدات.
3. دوور بکەوەرەوە لە حوکمدان یان ڕەخنەگرتن:
هیچ کەسێک لە کۆبوونەوەکەدا نابێت کاردانەوەی نەرێنی هەبێت بەرامبەر بە بیرۆکەکان، چ بە شێوەی زارەکی یان لە ڕێگەی زمانی جەستەییەوە.
4. هاندانی بیرۆکەی سەیر و سەرقاڵکەر:
دەروازەکانی لافاوەکان بە کراوەیی بهێڵەرەوە بۆ ئەوەی هەمووان هەست بە ئاسوودەیی بکەن لە دەربڕینی بیرۆکەکانی (بە مەرجێک لەسەر بابەت بن).
5. پەیڕەوی لە بڕی بکە:
لەبیرت بێت “چەندایەتی کوالیتی بەرهەم دەهێنێت”. پرۆسەی سکرینکردن و ڕیزکردن دواتر ئەنجام دەدرێت.
6. پەروەردەکردنی بیرۆکەی ئەوانی تر:
پرۆسەیەکی پەیوەندییە کە تێیدا ئەندامان بیرۆکەی یەکتر فراوانتر دەکەن و دەگەنە تێڕوانینێکی نوێ. بۆ نزیککردنەوەی بیرۆکەکان لە چارەسەرکردنی کێشەیەک، بڵێ “و” نەک هەمووان بێهیوا بکەیت بە وتنی “بەڵام”.
7. بە بینین بمێنەرەوە:
دیاگرام و هەنگاوەکانی نووسین لەسەر بۆردەکە بیرۆکەکان بە ژیان دەهێنن و یارمەتی کەسانی دیکە دەدەن کە بابەتەکە بە شێوازی جیاواز ببینن.
8. یەک گفتوگۆ لە یەک کاتدا:
پابەندبوون بەم پرەنسیپە بۆ گەیشتن بە ئەنجامە کۆنکرێتییەکان زۆر گرنگە و ڕێزگرتن لە بۆچوونی هەمووان نیشان دەدات.
شێوازەکانی ئەنجامدانی توفانی بیرکردنەوە:
1. نەخشەسازی زەین:
نەخشەسازی مێشک ئامرازێکی بینراوە بۆ بەرزکردنەوەی پرۆسەی توفانی بیرکردنەوە . لە ڕاستیدا تۆ وێنەیەک لە پەیوەندییەکانی نێوان بیرۆکەکان دەکێشیت. سەرەتا بە نووسینی ئامانجەکەت یان چالێنجەکەت دەست پێ بکە و داوا لە بەشداربووان بکە بیر لە بابەتەکانی پەیوەندیدار بکەنەوە. چین بە چین، ناوەڕۆک زیاد بکە بۆ نەخشەکەت تا بتوانیت بە شێوەیەکی بینراو بزانیت کە چۆن بۆ نموونە کێشەیەک لە سیستەمی مۆبایلدا بەشداری کردووە لە کێشەکانی داهاتی چارەک.
2. توفانی بیرکردنەوە پێچەوانە:
توفانی بیرکردنەوە ئاسایی داوا لە بەشداربووان دەکات کێشەکان چارەسەر بکەن. توفانی بیرکردنەوە پێچەوانە داوا لە بەشداربووان دەکات ڕێگەی نایاب پێشکەش بکە بۆ دروستکردنی کێشەیەک. لە کێشەکە دەست پێ بکە و بپرسە “چۆن دەتوانین ئەمە دروست بکەین؟” کاتێک لیستی ڕێگا نایابەکانت هەبوو بۆ دروستکردنی کێشە، ئامادەیت دەست بکەیت بە جێبەجێکردن و چارەسەرکردنیان!
3. ئەو شوێنە بەتاڵانە پڕبکەرەوە:
سەرەتا بە باسکردنی ئەوەی کە لە کوێیت دەست پێ بکە. پاشان لێدوانێک بنووسە دەربارەی ئەوەی کە دەتەوێت لە کوێ بیت. چۆن دەتوانیت ئەو بۆشاییە پڕبکەیتەوە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکەت؟ بەشداربووانت بە کۆمەڵێک وەڵامی بەرفراوان لە گشتیەوە تا تایبەت وەڵام دەدەنەوە. هەموویان کۆبکەرەوە و دواتر ڕێکیان بخە بۆ ئەوەی دیدگایەک بۆ چۆنیەتی بەدیهێنانیان دروست بکەیت.
4. شیکاری هاندەرەکان:
لەگەڵ گروپەکەت کار بکە بۆ دۆزینەوەی هۆکارەکانی ئەو کێشەیەی کە چارەسەری دەکەیت. چی دڵسۆزی کڕیارەکان دەباتە پێشەوە؟ چی دەبێتە هۆی کێبڕکێ؟ چی ڕەوتەکە بەرەو کەمی بەرهەمهێنان دەبات؟ لەگەڵ دۆزینەوەی هاندەرەکان، دەتوانیت وردەکارییەکانی چارەسەرە ئەگەرییەکانیش ببینیت.
5. شیکاری SWOT:
شیکاری SWOT خاڵە بەهێزەکان، خاڵە لاوازەکان، دەرفەتەکان و هەڕەشەکانی ڕێکخراوێک دەستنیشان دەکات. ئەم شێوازە بە شێوەیەکی باو بەکاردەهێنرێت بۆ بڕیاردان لەسەر ئەوەی کە ئایا پڕۆژەیەکی ئەگەری شایەنی ئەنجامدانیە یان نا. هەروەها لە توفانی بیرکردنەوەدا بەکاردەهێنرێت بۆ هاندانی شیکاری هاوبەش. خاڵە بەهێزە ڕاستەقینەکانمان چین؟ ئایا خاڵی لاوازمان هەیە کە بە دەگمەن باسی دەکەین؟ بیرۆکەی نوێ دەتوانرێت بەم شێوەیە تاقیبکرێتەوە و ئەنجامەکانی هاوشێوەی ئەنجامە ڕاستەقینەکان دەربچن.
6. پێنج هۆکار:
ئامرازێکی دیکە کە زۆرجار لە توفانی بیرکردنەوەدا بەکاردەهێنرێت، پێنج هۆکارە. ئەم شێوازە دەتوانێت لە پێشخستنی پرۆسەی بیرکردنەوەشدا کاریگەر بێت. بۆیە دەست پێ بکە لەو کێشەیەی کە چارەسەری دەکەیت و بپرسە “بۆچی ئەمە ڕوودەدات؟” کاتێک وەڵامەکەت دەستکەوت، بپرسە “بۆچی ئەمە ڕوودەدات؟” ئەم پرۆسەیە پێنج جار (یان زیاتر) بەردەوام بە، هەر جارێک قووڵتر هەڵکەنە تا دەگەیتە ڕەگی کێشەکە.
7. ستاربێرست یان تەقینەوە ئەستێرە:
ئەستێرەیەکی شەش خاڵی دروست بکە. لە ناوەندی ئەستێرەکەدا ئەو تەحەدایە یان دەرفەتە بنووسە کە ڕووبەڕووت دەبێتەوە. لە هەر خاڵێکدا لەسەر ئەستێرەکە یەکێک لەم وشانە بنووسە: کێ، چی، لە کوێ، کەی، بۆچی و چۆن. ئەم وشانە بەکاربهێنە بۆ پێکهێنانی پرسیار. ڕازیترین کڕیارەکانمان کێن؟ کڕیارەکانمان چییان دەوێت؟ پرسیارەکان بەکاربهێنە بۆ دروستکردنی گفتوگۆ.
8. توفانی بیرکردنەوە بە شێوەی ئۆنلاین:
ئەمەش پێویستی بەوەیە کەسێک سیستەمێک دابنێت کە خەڵک بتوانن بۆچوونەکانیان بە شێوەیەکی تایبەت بەیەکەوە باس بکەن. بەڵام لە کۆتاییدا بە ئاشکرا پێداچوونەوەیان بۆ دەکرێت. کۆمپانیای نەرمەکاڵا هەیە وەک Slack یان Google Docs کە تایبەتمەندن بەم شتانە. ئەم شێوازە بە تایبەتی بۆ تیمە دوورەکان بەسوودە. بەڵام هەر تیپێک دەتوانێت بەکاری بهێنێت.
9. توفانی بیرکردنەوە بە نووسراو:
پرۆسەی نووسینی توفانی بیرکردنەوە بریتییە لە هەر بەشداربوویەک بەبێ ئەوەی ناوی خۆی بنووسێت بیرۆکەکان لەسەر کارتی ئیندێکس بنووسێت. پاشان دەتوانرێت بیرۆکەکان بە شێوەیەکی هەڕەمەکی لەگەڵ بەشداربووانی دیکەدا هاوبەش بکرێت کە بیرۆکەکان زیاد دەکەن یان ڕەخنەیان لێدەگرن. بە هەمان شێوە بیرۆکەکان دەتوانرێت لەلایەن تیمی بەڕێوەبردنەوە کۆبکرێنەوە و سکرین بکرێن. ئەم ڕێبازە بە ” Crawford Slip Writing”یش ناودەبرێت، چونکە چەمکە بنەڕەتییەکەی لە ساڵی 1920 لەلایەن پرۆفیسۆرێکەوە بەناوی کراوفۆرد داهێنراوە.
10. هاوکاری نووسین:
پرسیار یان نیگەرانی خۆت لەسەر کاغەزێکی گەورە بنووسە و لە شوێنێکی گشتی دایبنێ. داوا لە ئەندامانی تیمەکە بکە لە ماوەی هەفتەیەکدا بیرۆکەکانیان لەسەر بنووسن یان بە ئیمەیڵ بنێرن. بیرۆکەکان بە تەنیا یان لەگەڵ گروپەکەتدا بگەڕێ.
ئەنجام:
توفانی بیرکردنەوە تەکنیکێکی زۆر باشە بۆ درووستکردنی بیرۆکە و هاتنە پێشەوەی چارەسەری جیاواز و دۆزینەوەی کەموکوڕی کوشندە و دروستکردنی ڕێبازی داهێنەرانە. بەڵام ئەم کۆبوونەوەیە وەک هەر شێوازێکی تر تەنها دەتوانێت بەقەد بەشداربووان و ئاسانکارەکەی باش بێت. تا باشتر بیت لە هەڵبژاردنی بەشداربووان و دانانی قۆناغ و سەرکردایەتیکردنی گفتوگۆکە، ئەنجامێکی باشتر بەدەست دەهێنیت.
