فێربوونی گەڕان چییە؟
فێربوونی گەڕان، شێوازێکی نوێی فێرکردن و فێربوونە لەسەر بنەمای ئەزموون. لەم جۆرە شێوازە پەروەردەییەدا، لەبری ئەوەی ناوەڕۆکەکە دیکتە بکرێت بۆ خەڵک و ئەوانیش بەبێ هیچ هۆکارێک ناوەڕۆکەکە فێربن و لەبیربکەن، فێرخوازان ڕێگەیان پێدەدرێت پرسیار بکەن و وەڵام و هۆکارەکانی کێشەکان خۆیان بدۆزنەوە بە بیرهێنانەوە و بەکارهێنانی کەرەستەی پەروەردەیی پێشوو.
ئەم ماددانە زۆر گرنگن بۆ بەهێزکردنی داهێنان و زیرەکی منداڵان. ئەگەر تۆ یەکێک بیت لە مامۆستا یان دایک و باوک، دەتوانیت سوودێکی زۆر لەم کەرەستانە وەربگریت.
مێژووی فێربوونی گەڕان:
فێربوونی گەڕان و بەدواداچوون جۆرێکە لە شێوازی پەروەردەیی کە لەسەر بنەمای بەشداری چالاکانەی خوێندکاران لە ڕێگەی پرسیار و وەڵام و تاقیکردنەوە و گفتوگۆی گروپی و پێداچوونەوە و ئەنجامدان و پێداچوونەوەی کۆتایی لەلایەن تاک خوێندکارەوە دامەزراوە. لەبری ئەوەی تەنها لە پۆلدا دەربکەون و گوێ لە وانەوتنەوەکانی مامۆستا بگرن، پاشان دەروون مەرجدار بکەن و مادەکە لەبیربکەن، خوێندکاران چالاکانە بەشداری لە فێرکردن و فێربووندا دەکەن لە شێوازی فێربوونی گەڕان. بە واتایەکی تر خوێندکار خۆی گەورەترین ڕۆڵی هەیە لە پرۆسەی فێربووندا.
تیۆری فێربوونی گەڕان بۆ یەکەمجار لەلایەن جیرۆم برۆنەر، دەروونناسێکی ئەمریکییەوە پێشنیارکرا. جیرۆم برۆنەر ساڵانێکی زۆری بەسەر برد لە لێکۆڵینەوە لە قۆناغەکانی گەشەکردن و فێربوون لە منداڵاندا، لە کۆتاییدا تیۆری فێربوونی گەڕانی خستەڕوو، کە لە سەرانسەری جیهاندا وەڵامێکی باشی وەرگرت.
بەپێی تیۆری فێربوونی گەڕانی برۆنەر، پێیوابوو لە بابەتی فێربوون و فێرکردندا، مامۆستا تەنها پێویستە ئامراز و ئاسانکارییەکانی پێویست بۆ گەڕان و لێکۆڵینەوە و بەدەستهێنانی ئەزموون بۆ خوێندکار دابین بکات. وە هەموو هەنگاوەکانی فێربوون پێویستە لە لایەن خودی خوێندکارەوە ئەنجام بدرێت لە ڕێگەی تاقیکردنەوە و بەدەستهێنانی ئەزموون و دۆزینەوەی وەڵام و چارەسەری نوێ بە تێکەڵکردنی فێربوونی نوێ لەگەڵ زانیاری پێشوو. بەپێی تیۆری فێربوونی گەڕانی برۆنەر، خوێندکار بەرپرسیارە لە بەدەستهێنانی زانیاری نوێ و فێرکردن و فێربوون و مامۆستا تاکە سەرپەرشتیار و ڕێنوێنی پەروەردەیە.
5 بنەمای فێربوونی گەڕان:
فێربوونی گەڕان دەتوانرێت لە 5 بنەمادا بەم شێوەیە کورت بکرێتەوە:
1. شیكاری كێشه
پێویستە مامۆستایان ڕێنمایی و هاندانی خوێندکاران بکەن بۆ دۆزینەوەی چارەسەری نوێ لە کاتی چارەسەرکردنی کێشەکان بە تێکەڵکردنی زانیاری پێشوەختە و زانیاری نوێ. بەم شێوازە “خوێندکاران” فاکتەری سەرەکی و کاریگەرن لە پرۆسەی فێربووندا، کە بە پەرەپێدانی تواناکانیان و بەشداریکردن لەگەڵ کێشەکەدا چارەسەری نوێ دەدۆزنەوە.
2. ڕێنمایی فێرخوازان
پێویستە مامۆستایان ڕێگە بە فێرخوازان بدەن کە بە فێربوونی گەڕان بەسەر خۆیاندا یان بە هاوکاری کەسانی دیکە و بە خێرایی گونجاودا تێپەڕن. ئەم شێوازە بە پێچەوانەی شێوازە ئاساییەکانی فێرکردن، سترێسی فێرخوازان کەمدەکاتەوە و ڕێگەیان پێدەدات بە ئاسانی فێربن.
3. تێکەڵکردن و یەکگرتن
پێویستە مامۆستایان فێری فێرخوازان بکەن بە ڕێگا و بنەمای دروستی تێکەڵکردنی زانیاری پێشوو لەگەڵ داتا نوێیەکان و هانیان بدەن بۆ دۆزینەوەی بەکارهێنان بۆ ئەوەی دۆزراونەتەوە.
4. شیکاری و لێکدانەوەی داتاکان
فێربوونی گەڕان فێربوونێکی پرۆسێس-ئاڕاستەکراوە نەک ناوەڕۆک-ئاڕاستەکراو. بۆیە فێرخوازان لەبری ئەوەی ئەو شتانەی فێربوون لەبیربکەن، پێویستە فێری شیکردنەوە و لێکدانەوەی داتا بەدەست هێنراوەکان بن.
5. فیدباکی شکست
فێربوون تەنها کاتێک ڕوونادات کە وەڵامی ڕاست بدۆزینەوە. فێربوونی گەڕان تەنیا لەسەر دۆزینەوەی وەڵام و چارەسەری دروست نییە؛ بەڵکو دەرفەت دەدات بە فێرخوازان بە هەڵەکردن فێربن. لێرەدا ئەرکی مامۆستا پێشکەشکردنی فیدباکە.
سوودەکانی فێربوونی گەڕان:
- بەهێزکردنی هەستی سەربەخۆیی و متمانە بەخۆبوون؛
- هاندانی پاڵنەر و بەهێزکردنی داهێنەری خوێندکاران؛
- هێنانی فێرخوازان بۆ ئاستە بەرزەکانی فێربوون؛
- هەماهەنگی شێوازەکان لەگەڵ خێرایی فێربوونی خوێندکاران؛
- ڕێگای دروست بۆ فێرکردنی ئەو منداڵانەی کێشەی ڕەفتار و تێکچوونی فێربوونیان هەیە.
سنوورەکانی فێربوونی گەڕان:
- پێویستی ڕاهێنانی تەواو بۆ مامۆستایان بە مەبەستی دۆزینەوەی لێهاتوویی پێویست بۆ جێبەجێکردنی؛
- پێویستی چوارچێوەیەکی ورد و ڕێک و پێک، چونکە گەڕان و هەوڵی بێ ئامانج ڕەنگە فێرخوازان سەرلێشێواو بکات؛
- لە هەندێک حاڵەتدا فێرخوازان لەوانەیە ئەو هەڵەیە بکەن کە پێویست ناکات کۆمەڵێک بابەت و کارامەیی گرنگ فێربن و هەرچی فێری بوون بەسە؛
نابێت فێربوونی گەڕان وەک پایەی سەرەکی بەرنامەی پەروەردەیی بەکاربهێنرێت، چونکە جێبەجێکردنی لە پراکتیکدا ڕووبەڕووی سنووردارکردنی جۆراوجۆر دەبێتەوە و فێربوون کەمدەکاتەوە.
گرنگی ڕاهێنان و بەهێزکردنی مامۆستایان لە تیۆری فێربوونی گەڕان:
ڕۆڵی مامۆستایان لە جێبەجێکردنی سەرکەوتووانەی فێربوونی گەڕان زۆر گرنگە. مامۆستایان نابێت تەنها نەرم و نیان بن، بەڵکو پێویستە ئامادەکارییەکی باشیان هەبێت بۆ جێبەجێکردنی میتۆدەکانی ئەم تیۆرییە. دەبێت لەوە تێبگەن کە چۆن بابەتێکی پەروەردەیی لەلایەن خوێندکارانەوە بدۆزرێتەوە و یارمەتیدەر بن لە پێشخستنی وانەکانیان.
پێویستە مامۆستایان ڕێگەی دروستی پرسیارکردن بزانن و فیدباک بدەن بۆ ڕێنماییکردنی دۆزینەوەکانی خوێندکاران لەکاتی ئەنجامدانی ئەم کارەدا. بۆ بەدەستهێنانی ئەو لێهاتووییانە پێویستە مامۆستایان خولی دەروونناسی گەشەپێدان و فێربوون وەربگرن و ماوەی تەمەن و قۆناغە جیاوازەکانی گەشەکردنی فێرخوازان بزانن.
چۆن فێربوونی دۆزینەوە لە پۆلدا بەکاربهێنین؟
بۆ جێبەجێکردنی ئەم تیۆرییە لە پۆلدا و بەکارهێنانی بۆ بەهێزکردنی فێربوونی فێرخوازان، پێشنیاری 5 شێوازتان بۆ دەکەین:
1. چاوپێکەوتنەکە بەکاربهێنە بۆ هاندانی کنجکاوی
قسەکردن و ئاڵوگۆڕی بیرۆکە لەگەڵ کەسانی تر هەمیشە زانیاری بەخشە. داوا لە فێرخوازان بکە چاوپێکەوتن لەگەڵ گەورەکان یان مامۆستاکانی تر بکەن سەبارەت بە بابەتگەلی تایبەت. لەم چاوپێکەوتنەدا زۆر شت فێر دەبن. داوایان لێبکە کە وەرگێڕانی چاوپێکەوتنەکە بنووسن و ئەو شتانەی فێربوون کورت بکەنەوە.
2. تاقیگەی مەجازی بەکاربهێنە
هەندێک جار ئاسانکاری یان کاتێکی پێویست نییە بۆ ئەنجامدانی فێربوونی گەڕان بە شێوازی ئاسایی. لەم دۆخەدا دەتوانیت سیمولەیتەرەکان بەکاربهێنیت؛ بۆ نموونە بە یارمەتی نەرمەکاڵای پەروەردەیی کلاسێکی پشکنینی جەستە بۆ خوێندکاران بەڕێوەببە و داوایان لێبکە دەستیان پێبکەن و بە چەقۆی مەجازی کاربکەن.
3. پڕۆژەی داتا-بزوێنەریان پێ بدە
داتاکانی پەیوەست بە بابەتێک پێشکەش بە خوێندکاران بکە و داوایان لێبکە داتاکان شی بکەنەوە و لێکبدەنەوە و پۆلێنیان بکەن، و پێشبینی لەسەر دەرئەنجام و تیۆرییە ئەگەرییەکان بکەن. بەم شێوەیە جگە لە بەرەوپێشبردنی فێربوونی گەڕان، تۆ فێری گرنگی شیکاری داتاکانیان دەکەیت.
4. هاندانی فێرخوازان بۆ ئەنجامدانی توێژینەوەی تاکەکەسی
بابەتێک بدە بە فێرخوازەکانت و داوایان لێ بکە لەسەر خۆیان لێکۆڵینەوە بکەن. هانیان بدەن کە سەرچاوەی جیاواز بەکاربهێنن بۆ لێکۆڵینەوە لەسەری. پاشان هەمووان ئەنجامەکانی خۆیان لەگەڵ کەسانی تردا باس دەکەن.
5. دەرفەتی هەڵەکان بەکاربهێنە بۆ دەوڵەمەندکردنی فێربوون
کاتێک خوێندکاران لە پرۆسەی دۆزینەوەدا کۆنترۆڵی فێربوون دەکەن، هەڵەکردن حەتمییە. لەم دۆخەدا هەموو هەڵەیەک وەک دەرفەتێک بۆ فێربوون بەکاربهێنە. لە کاتی خۆیدا فیدباک بدە. یارمەتی فێرخوازان بدە بۆ دەستنیشانکردن و ڕاستکردنەوەی هەڵەکان و هانیان بدە لە هەڵەکردن نەترسن.
دوا وشە:
تیۆری فێربوونی گەڕان لە نێو دەروونناسانی گەشەکردن و فێربووندا زۆر بەناوبانگە. ئەوان پێیان وایە فێربوون بە ئەنجامدان بەدەست دێت. ئەگەر مامۆستا پێی وابێت قوتابیەکەی زانیاری و ئەزموونی پێشوەختەی هەیە، ئەوا دەتوانێت نیشانی بدات کە ناوەڕۆکی پەروەردەیی پەیوەندی بە زانست و ئەزموونەکەیەوە هەیە.
جێبەجێکردنی سەرکەوتووانەی ئەم شێوازە پێویستی بە زانیاری و هەوڵی مامۆستایان هەیە. پێویستە وریا بن کە چالاکیەکی پەروەردەیی تەنها لەبەر ئەوەی چالاکیەک ئەنجام دەدرێت جێبەجێ نەکەن؛ بەڵکو سەرنج بدەنە ئاراستەکردنی چالاکییەکان بۆ گەیشتن بە ئامانجە پەروەردەییەکان.
