بیرەوەری بینراوی کورتخایەن و درێژخایەن زۆرجار لە ژیانی ڕۆژانەدا بەکاردەهێنرێت و بە هۆکاری گرنگی تایبەت دادەنرێت بۆ توانای فێربوونمان. تێکچوونی بیرەوەری بینراو دەتوانێت ببێتە هۆی تەحەدای ئاڵۆز. بەڵام دەتوانرێت بە شێوازی جۆراوجۆریش کاراییەکەی باشتر بکرێت. لە خوارەوە باس لە بیرەوەری بینراو و چۆنیەتی کارکردنی بیرەوەری دەکەین.
بیرەوەری بینراو چییە؟
ئەم زاراوەیە بە گشتی ئاماژەیە بۆ بیرهێنانەوەی شتێک کە بینیومانە، وەک نەخشەی بینراو، وشە، هێما، ژمارە، یان جۆرەکانی تری هاندەری بینراو. بیرەوەری بینراو میکانیزمێکی گرنگە کە لە ڕێگەیەوە زانیاری فێر دەبین و لەبیرمان دێتەوە.
بیرەوەری بینراوی کارکردن:
بیرەوەری بینراوی کارکردن فۆرمێکی کورتخایەنی پرۆسێسی بیرەوەریه کە یارمەتیمان دەدات بۆ ماوەیەکی کورت زانیاری لە هاندەری بینراوی جیاوازەوە هەڵبگرین و بەکاریان بهێنین. زۆرجار بیرەوەری بینراوی کارکردن لە ژیانی ڕۆژانەماندا بەکاردەهێنرێت. بۆ نموونە ڕەنگە هونەرمەندێک شتێک لە ژینگەکەیدا ببینێت و یەکسەر بیکێشێت، خوێندکارێک دەتوانێت بە خێرایی دەقێک کۆپی بکات کە دەیخوێنێتەوە، یان چاوەڕێی وشەی نهێنی نوێی تۆڕی وای فای بکات تاوەکو بتوانێت بینووسێت، لەبیری بێت.
زۆربەمان لە ژیانی ڕۆژانەماندا بڕێکی کەم لە زانیاری بینراو وەردەگرین، بۆیە زۆربەی ئەو زانیاریانەی لە یادەوەری کورتخایەنماندا پرۆسێس دەکرێن بە خێرایی نامێنن، بەتایبەتی ئەگەر چالاکانە هەوڵی ڕاگرتنی نەدەین. بەڵام هەندێک هۆکار دەتوانن بیرەوەری بینراوی کورتخایەن بگۆڕن بۆ بیرەوەری بینراوی درێژخایەن، لەوانەش دووبارەبوونەوەی بەرکەوتن یان پەیوەندی سۆزداری بە زانیارییەکانەوە.
بیرەوەری بینراوی درێژخایەن:
بیرەوەری بینراوی درێژخایەن سیستەمێکی یادەوەرییە کە توانایەکی گەورەی هەیە و دەتوانێت یارمەتیدەرمان بێت بۆ وەبیرهێنانەوەی ئەو زانیاریانەی کە مێشکمان لە هەڵگرتنی کورتخایەنەوە بۆ هەڵگرتنی درێژخایەن گواستوویەتییەوە. بۆ نموونە لەوانەیە یادەوەرییەکانی منداڵیت هەبێت کە دەتوانیت بە زیندووی بیریان بهێنیتەوە. یان کاتێک کە چەندین جار بە ئۆتۆمبێل دەچیتە شوێنێک، لەوانەیە لە کۆتاییدا فێری ڕێگاکە بیت بەبێ بەکارهێنانی جی پی ئێس. زۆرجار وەرگرتنەوەی ئەم زانیاریانە بەهۆی بیرەوەری درێژخایەنی بینراوەوە ئاسانکاری دەکرێت.
نموونەی بیرەوەری بینراو بریتین لە:
- بیرهێنانەوەی دەموچاو یان جل و بەرگی ئەو کەسانەی کە تەنها جارێک بینیوتە
- بیرهێنانەوەی وردەکارییە تایبەتەکان سەبارەت بە شتەکان، بیناکان، شوێنەکان و هتد.
- ژمارە تەلەفۆنەکان بە ڕیزبەندی دروست لەبیرت بێت دوای خوێندنەوەی جارێک یان دووجار
- بیرهێنانەوەی وشەی تایبەت، وێنە، پیت و هتد دوای بینینی بە کورتی
بیرەوەری بینراو و زمانی بینراو:
بیرەوەری بینراو زۆر گرنگە بۆ توانای پەیوەندیکردنمان. لەگەڵ فێربوونی منداڵان بۆ خوێندنەوە و نووسین، بەگشتی ئەو وێنە وشەییانەی کە لە ڕێگەی بیرەوەری بینراویانەوە دەیبینن پرۆسێس دەکەن. ئەگەر مانا بەو وێنانە بدەن، بەم شێوەیە یارمەتیان بدەن لە پاراستنی زانیارییەکان، ئەوا ئەگەری ئەوە زیاترە کە وشەکان بناسنەوە (و بیانخەنە ناو چوارچێوەیەکەوە) کاتێک جارێکی دیکە دەیانبیننەوە. لەوانەیە لەبیرت بێت کە فێری وشەی بینین بوویت- ئەو وشانەی کە زۆرجار دووبارە دەکرێنەوە و زۆرجار منداڵان فێری ناسینەوە دەکرێن بۆ ئەوەی خوێندنەوە ئاسانتر بێت- کاتێک گەنج بوویت.
پاشان لەگەڵ فێربوونی نووسین و ڕێنووسی منداڵان، دەتوانن دەرکەوتنی هەر پیتێک لە وشەدا لەبیر بکەن. بە هەمان شێوە کاتێک فێری تایپکردن دەبین، ڕەنگە سەیری کیبۆردەکە بکەین بۆ دۆزینەوەی هەر پیتێک. بەڵام لەگەڵ بەردەوامبوونمان لە مەشقکردنی تایپکردن، بەزۆری دەست دەکەین بە بیرهێنانەوە کە هەر پیتێک لە کوێیە، بۆیە چیتر پێویست ناکات سەیری کیبۆردەکە بکەین. سەرەڕای ئەوەش، کاتێک هەوڵدەدەین چۆن ڕێنووسی وشەیەک لەبیر بکەین، زۆرێک لە ئێمە بە وێنەگرتنی وشەکە لە مێشکماندا یان بە بینینی خۆمان لە نووسین یان تایپکردنی وشەکەدا، ئەوە دەکەین.
دەستنیشانکردنی کەموکوڕی لە بیرەوەری بینراو:
دەستنیشانکردنی تێکچوونی بیرەوەری بینراو دەتوانێت گرنگ بێت چونکە دەتوانێت نیشانەی تێکچوونی فێربوون یان تەحەدای هاوشێوە بێت لە منداڵاندا. کەسێک کە کەمی بیرەوەری بینراوی هەیە لەوانەیە ئەم نیشانانەی خوارەوەی هەبێت:
- سەختی تێگەیشتن لە خوێندنەوە، لەوانەش پێویستی بە بێژەکردنی هەر وشەیەک
- هەڵە لە ڕێنووسی بیرەوەریدا
- ململانێی بیرکاری
- سەختی کۆپی کردنی وشە و وێنەی تر
- سەختی نووسین، لەوانەش تێکەڵکردنی پیتەکان
کەسێک کە کەمی بیرەوەری بینراوی هەیە لەوانەیە جۆرەکانی تری بیرەوەری وەک بیرەوەری بیستن بەکاربهێنێت بۆ قەرەبووکردنەوە. بۆ نموونە لە کاتی هەوڵدان بۆ ڕێنووسی شتێک، کەسێک کە بیرەوەری بینراوی هەیە، ڕەنگە لەبری بینینی هاندەرە بینراوەکان، گوێی لە پیتەکانی ناو سەری بێت. ڕەنگە بیرگەی بیستن هەمیشە وەک بیرەوەری بینراو کاریگەر نەبێت، بۆیە دەتوانێت تەحەدا دروست بکات لە کاتی پرۆسێسکردن و وەرگرتنەوەی زانیاری گرنگ.
هۆکارە باوەکانی تەحەدای بیرەوەری بینراو:
زیانگەیاندن بە هەندێک بەش لە مێشکدا- بەتایبەتی قۆڵۆنی بینین- دەتوانێت توانای مرۆڤ بۆ پرۆسێسکردنی زانیارییە بینینەکان تێکبدات. هەروەها ململانێکان لەگەڵ پرۆسێسی بیرەوەری بینراو پەیوەندییان بە ADHD، ئۆتیزم، ناڕێکی خوێندنەوە و حاڵەتە هاوشێوەکانەوە هەیە کە فێربوون کاریگەری لەسەرە. هۆکارەکانی تر کە دەتوانن کاریگەری نەرێنی لەسەر توانای سیستەمی بینین هەبێت بۆ پرۆسێسکردنی بیرەوەری بریتین لە خراپ خەوتن، بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان و پیربوون.
دوا وشە:
وەک دەزانن مێشک پێویستی بە وەرزشکردن هەیە هەروەک جەستە. تا زیاتر بیرگە بەکاربهێنیت، زیاتر لێهاتوو دەبێت. تەکنیک و ڕاهێنانی جۆراوجۆر هەیە بۆ چاندنی دەروون و بەهێزکردنی بیرەوەری، لەوانە بیرەوەری، کە لە بابەتێکی تردا باسی دەکەین بەناونیشانی ٧ ڕێگا بۆ بەهێزکردنی بیرەوەری بینراو.
ئێوەی ئازیزان دەتوانن لە ڕێگەی بەشی کۆمێنتەوە بۆچوونی خۆتان لەسەر ئەم بابەتە و بابەتەکانی دیکە کە لە ماڵپەڕی بۆزانین بڵاوکراونەتەوە دەرببڕن. بەم کارە دەتوانیت کاریگەری ئەرێنی لەسەر کوالیتی ناوەڕۆکی ئەم ماڵپەڕە هەبێت.
