یاسای ڕاکێشان چییە؟
یاسای ڕاکێشان فەلسەفەیەکە کە باس لەوە دەکات کە بیرکردنەوە ئەرێنییەکان ئەنجامە ئەرێنییەکان لە ژیانی مرۆڤدا دێنن لە کاتێکدا بیرکردنەوە نەرێنییەکان ئەنجامە نەرێنییەکان دەهێنن.
پێی وایە بیرکردنەوە جۆرێکە لە وزە و وزەی ئەرێنی دەبێتە هۆی سەرکەوتن لە هەموو بوارەکانی ژیاندا بە تەندروستی و دارایی و پەیوەندییەکانەوە.
لەسەر بنەمای ئەم بەڵێنە بەرزانە، پرسیارێک دێتە ئاراوە، ئایا یاسای ڕاکێشان ڕاستەقینە؟ لە کاتێکدا یاسای ڕاکێشان لە ساڵانی ڕابردوودا بەهۆی کتێبەکانی وەک (نهێنی)ەوە سەرنجی ڕاکێشاوە، بەڵام بەڵگەی زانستی بۆ بانگەشەکانی نییە و بە گشتی وەک زانستی ساختە سەیر دەکرێت.
مێژووی یاسای ڕاکێشان:
لە کاتێکدا یاسای ڕاکێشان لەم ساڵانەی دواییدا سەرنجێکی زۆری بەدەستهێناوە، بەڵام چەمکەکە بە تەواوی نوێ نییە. ئەم بیرۆکانە ڕەگ و ڕیشەی فەلسەفییان هەیە کە دەگەڕێتەوە بۆ ڕێبازی سەرەتای سەدەی نۆزدەهەم کە بە “بیری نوێ” ناسراوە.
لە سەدەی بیستەمدا سەرهەڵدانەوەی گرنگیدان بەو بیرۆکەیە ڕوویدا، دیارترینیان بە بڵاوبوونەوەی فیلمی نهێنی لە ساڵی ٢٠٠٦ کە دواتر بووە پڕفرۆشترین کتێبی هەمان ناونیشان و بەدواداچوونەکەی لە ساڵی ٢٠١٠دا بەناوی The Power.
یاسای ڕاکێشان چۆن کاردەکات؟
لە بنەڕەتدا وزەی بیرکردنەوەکانت ئەزموونەکانت دەردەخات. بۆیە بیرکردنەوە ئەرێنییەکان ئەزموونە ئەرێنییەکان ئاشکرا دەکەن و بە پێچەوانەشەوە. لایەنگران پێشنیاری ئەوە دەکەن کە بنەما گشتگیرە سەرەکییەکان هەن کە یاسای ڕاکێشان پێکدەهێنن.
بنەماکانی یاسای ڕاکێشان:
شتە هاوشێوەکان یەکتر ڕادەکێشن:
لەم یاسایەدا هاتووە کە وەک شتەکان یەکتر ڕادەکێشن. ئەمەش بەو مانایەیە کە مرۆڤەکان مەیلیان بۆ ڕاکێشانی ئەو کەسانە هەیە کە هاوشێوەی خۆیانن – بەڵام ئەوەش ئەوە پیشان دەدات کە بیرکردنەوەی مرۆڤەکان مەیلیان بۆ ڕاکێشانی ئەنجامە هاوشێوەکانە.
پێدەچێت بیرکردنەوەی نەرێنی ئەزموونی نەرێنی بۆ خۆی ڕادەکێشێت، لەکاتێکدا بیرکردنەوەی ئەرێنی وا بیردەکرێتەوە کە ئەزموونی لەبار دروست دەکات.
سروشت ڕقی لە بۆشایییەک دەبێت:
ئەم یاسایەی ڕاکێشان ئەوە پیشان دەدات کە لابردنی شتە نەرێنییەکان لە ژیانتدا دەتوانێت شوێن بۆ شتە ئەرێنییەکانی زیاتر بکاتەوە کە جێگەی خۆیان بگرن. لەسەر ئەو تێڕوانینە دامەزراوە کە مەحاڵە فەزایەکی تەواو بەتاڵ لە مێشک و ژیانتدا هەبێت.
لایەنگرانی ئەم فەلسەفەیە دەڵێن، بەو پێیەی هەمیشە شتێک ئەم بۆشاییە پڕدەکاتەوە، گرنگە ئەو بۆشاییە پڕبکرێتەوە بە ئەرێنی.
ئێستا هەمیشە تەواو و بێ کەموکوڕییە:
ئەم یاسایە تیشک دەخاتە سەر ئەو بیرۆکەیەی کە هەمیشە شتێک هەیە کە دەتوانیت بیکەیت بۆ باشترکردنی ساتەوەختی ئێستا.
لە کاتێکدا ڕەنگە هەمیشە هەست بکەیت کە ئێستا بە جۆرێک لە جۆرەکان ناتەواوە، بەڵام ئەم یاسایە پێشنیاری ئەوە دەکات کە لەبری ئەوەی هەست بە ترس یان ناڕەحەتی بکەیت، پێویستە وزەت لەسەر دۆزینەوەی ڕێگاکان بێت بۆ ئەوەی ساتەوەختی ئێستا باشترین بێت.
چۆنیەتی بەکارهێنانی یاسای ڕاکێشان
کەواتە چۆن دەست دەکەیت بە یاسای ڕاکێشان؟
لەسەر بنەمای ئەم فەلسەفەیە، تۆ واقیعی خۆت دروست دەکەیت. ئەوەی کە سەرنجی لەسەر دەدەیت ئەوەیە کە بۆ ناو ژیانت ڕادەکێشیت. ئەوە نیشان دەدات کە ئەوەی تۆ باوەڕت وایە لە ژیانتدا ڕوودەدات، ئەوەیە کە ڕوودەدات.
هەندێک شت کە دەتوانیت بیکەیت بۆ ئەوەی یاسای ڕاکێشان بخەیتە ناو ژیانتەوە بریتین لە:
سووپاس گوزاربە
ئامانجەکانت بە خەیاڵتدا ببینە
لە دۆخێکدا بەدوای ئەرێنییەکاندا بگەڕێ
فێربە چۆن بیرکردنەوەی نەرێنی دەستنیشان بکەیت
دووپاتکردنەوەی ئەرێنی بەکاربهێنە
ڕووداوە نەرێنییەکان بە شێوەیەکی ئەرێنیتر بگێڕەوە
هەرچەندە یاسای ڕاکێشان ڕەنگە چارەسەرێکی خێرا نەبێت بۆ هەموو تەحەددیاتی ژیان، بەڵام دەتوانێت یارمەتیت بدات بۆ پەرەپێدانی تێڕوانینێکی گەشبینانەتر بۆ ژیان. هەروەها ڕەنگە یارمەتیت بدات کە پاڵنەرەکەت بمێنیتەوە بۆ ئەوەی بەردەوام بیت لە کارکردن بۆ ئامانجەکانت.
لایەنە جۆراوجۆرەکانی بەکارهێنانی یاسای ڕاکێشان:
پەیوەندییەکان:
دەتوانیت هەندێک توخم لە یاسای ڕاکێشان بەکاربهێنیت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی پەیوەندییەکەت. یەکێک لە ڕێگاکانی ئەم کارە ئەوەیە کە ئاگاداری ئەو شتانە بیت کە ڕەنگە ڕێگریت لێبکەن لە ڕێگەدان بە خۆشەویستی بچێتە ژیانتەوە.
ئەگەر بۆت دەرکەوت کە پرسەکانی وەک ترست لە لاوازی ڕێگریت لێدەکەن لە دروستکردنی پەیوەندی سۆزداری بەهێز، دەتوانیت هەنگاو بنێن بۆ زاڵبوون بەسەر ئەم ترسانەدا. نزیکبوونەوە لە پەیوەندییەکانتان بە ئەرێنی ڕەنگە یارمەتیت بدات پەیوەندییەکی تەندروستتر دروست بکەیت.
کار:
هەروەها یاسای ڕاکێشان دەتوانێت یارمەتیت بدات بۆ گەیشتن بە ئامانجە پیشەییەکانت. لە کاتێکدا خەڵک هەندێک جار بە هەڵە پێیان وایە کە تەنها بیرکردنەوەیەکی ئەرێنی لە ئاواتەکانی پیشەکەت گۆڕانکاری ئەرێنی بەدوای خۆیدا دەهێنێت، کلیلەکە ئەوەیە کە ئامانجە درێژخایەنەکانت بەکاربهێنیت بۆ ئەنجامدانی گۆڕانکاری کۆنکرێتی و بەرجەستە لە ئێستادا کە پێت دەبەخشێت یارمەتیت دەدات بەرەو ئامانجەکانت هەنگاو بنێیت.
بۆ نمونە تەنها هیوای موچەیەکی زیاتر بەس نییە. گرتنەبەری کردارەکانی وەک بەدەستهێنانی کارامەیی بازاڕیی، داوای پلەبەرزکردنەوە، یان تەنانەت بەدواداچوون بۆ پۆستێکی نوێ، ئەو کردارانەن کە دەتوانیت بیکەیت کە لە داهاتوودا سوودیان دەبێت. بەپێی یاسای ڕاکێشان، چڕکردنەوەی وزەت بە شێوازی ئەرێنی دەبێتە هۆی گۆڕانکاری ئەرێنی لە ژیانتدا لە داهاتوودا.
پارە:
دەرخستنی گۆڕانکارییە داراییەکان لە ژیانتدا پێویستی بە هەنگاوی بچووک و پێشکەوتنی بەردەوام هەیە. لەبری ئەوەی تەنها ئاواتی زیاتر بخوازیت، گرنگە ژیانی دارایی خۆت هەڵسەنگێنیت و ئامانج بۆ ئەو شتانە دابنێیت کە دەتەوێت لە ئێستا و داهاتوودا بەدەستی بهێنیت.
یاسای ڕاکێشان هانی خەڵک دەدات لە بیرکردنەوەی کەمییەوە بگۆڕدرێن بۆ بیرکردنەوەی زۆری. لەبری ئەوەی سەرنجت لەسەر ئەو شتانە بێت کە کەمیان هەیە، مەشق بکە کە سوپاسگوزار بیت بۆ ئەوەی کە هەتە. بەم کارە باشتر ئامادە دەبیت لە کاتی هەوڵدان بۆ گەیشتن بە ئامانجە داراییەکانت و سوود لەو دەرفەتانەی کە پێشکەش دەکرێن.
کاریگەری یاسای ڕاکێشان:
لە کاتێکدا یاسای ڕاکێشان پشتگیری زانستی نییە، لایەنگرانی پێشنیاری ئەوە دەکەن کە دەتوانێت گۆڕانکاری ئەرێنی لە ژیانی مرۆڤدا بکات. هەندێک لەو هۆکارانەی کە ڕەنگە مرۆڤەکان سوود لەم فەلسەفە وەربگرن بریتین لە:
کاریگەرییە ڕۆحییەکان:
ڕەنگە یاسای ڕاکێشان ئەنجامەکانی بهێنێت چونکە کاریگەری لەسەر ڕۆحانییەتی مرۆڤەکان هەیە. ڕۆحانیەت خۆی پەیوەندی بە سوودە تەندروستییە جیاوازەکانەوە هەیە، لەوانە کەمبوونەوەی فشار، تەندروستی باشتر، کەمتر خەمۆکی و باشتربوونی باشی گشتی.
زۆر کەس پێیان وایە ئەم فەلسەفەیە بە یەکخستنی خودا یان گەردوون لەگەڵ ئارەزووەکانمان کاردەکات. ئەم تێڕوانینە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە مرۆڤەکان هەموویان لە وزە دروستکراون و وزە لە فرێکوێنسی جیاوازدا کاردەکات. هەر لەبەر ئەم هۆکارە گرنگە بە بیرکردنەوەی ئەرێنی فرێکوێنسی وزە بگۆڕین، بەتایبەتی قەدرزانی بۆ ئەوەی ئێستا هەمانە.
بە بەکارهێنانی بیرکردنەوە و هەستی ئەرێنی و سوپاسگوزارانە و بە گرنگیدان بە ئارەزووەکانمان لەبری نائومێدی، دەتوانین فرێکوێنسیی وزەمان بگۆڕین و یاسای ڕاکێشان شتە ئەرێنییەکان دەهێنێتە ژیانمانەوە.
ئەوەی ئێمە سەرنجی ڕادەکێشین، پەیوەستە بەوەی کە سەرنجمان لە کوێ و چۆن چڕ دەکەینەوە، بەڵام دەبێت باوەڕمان بەوە هەبێت کە لە ئێستاوە هی ئێمەیە یان بەم زووانە دەبێت.
خۆشگوزەرانی باشتر:
بەکارهێنانی یاسای ڕاکێشان ڕەنگە کاریگەری ئەرێنی لەسەر تەندروستی دەروونیش هەبێت. بە گرنگیدان بە گەیشتن بە واقیعێکی نوێ، و بە باوەڕبوون بەوەی کە دەکرێت، مەیلی ئەوەمان هەیە کە مەترسی زیاتر بکەین، سەرنجی دەرفەتی زیاتر بدەین و مێشکمان بۆ دەرفەتی نوێ بکەینەوە.
بە پێچەوانەوە کاتێک باوەڕمان بەوە نییە کە شتێک لە چوارچێوەی ئەگەرەکاندا بێت بۆ ئێمە، ئێمە مەیلی ئەوەمان هەیە دەرفەتەکان بە بێ ئاگاداری تێپەڕێنین.
کاتێک باوەڕمان وایە شایەنی شتی باش نین، بەجۆرێک مامەڵە دەکەین کە چانسی بەختەوەریمان تێکدەدات. بە گۆڕینی قسەی خۆمان و هەستەکانمان سەبارەت بە ژیان، شێوازە نەرێنییەکانی ژیانمان پێچەوانە دەکەینەوە و شێوازی ئەرێنی و بەرهەمدار و تەندروستتر دروست دەکەین.
شتێکی باش بەرەو شتێکی تر دەبات و ئاراستەی ژیانێک دەتوانێت لە خولگەی خوارەوە بگۆڕێت بۆ سەرکەوتن بەرەو سەرەوە.
لێکۆڵینەوەکان لەسەر گەشبینی دەریدەخەن کە کەسانی گەشبین تەندروستی باشتر و دڵخۆشی زیاتر و سەرکەوتنی زیاتریان لە ژیاندا هەیە. ئەوان خاوەنی سیفەتێکن کە ڕێگەیان پێدەدات بیرکردنەوەکانیان لەسەر سەرکەوتنەکانیان چڕبکەنەوە و لە ڕووی دەروونییەوە کەمترین شکستەکانیان بکەن.
یەکێک لە بناغەکانی زۆر جۆری چارەسەر ئەوەیە کە گۆڕینی قسەی خۆت دەتوانێت ژیانت بە شێوەیەکی ئەرێنی بگۆڕێت.
چارەسەری مەعریفی-ڕەفتاری (CBT) کە چارەسەرێکی بەرفراوان و کاریگەرە بۆ زۆرێک لە حاڵەتەکان، لەسەر ئەو بیرۆکەیە دامەزراوە کە دەستنیشانکردن و گۆڕینی بیرکردنەوە نەرێنییەکان بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی بەرهەم بهێنێت و یارمەتی مرۆڤ بدات بۆ بەدەستهێنانی تەندروستی دەروونی باشتر.
ئامۆژگاری بۆ پراکتیزەکردنی یاسای ڕاکێشان:
ڕاهێنان هەیە کە دەتوانێت یارمەتیت بدات یاسای ڕاکێشان لە ژیانتدا جێبەجێ بکەیت. هەندێک بیرۆکە بریتین لە:
نووسینی بیرکردنەوە:
نووسینی بیرکردنەوەکانت دەتوانێت یارمەتیت بدات فێربیت باشتر شێوازی بیرکردنەوەکانت بناسیتەوە، بزانیت ئایا مەیلی گەشبین یان ڕەشبینیت هەیە، هەروەها زیاتر فێربیت دەربارەی گۆڕینی شێوازی بیرکردنەوەی نەرێنی.
دروستکردنی بۆردی مەزاج:
بیرخستنەوەیەکی بینراو دروست بکە کە یارمەتیت بدات بە ئەرێنی بمێنیتەوە، پاڵنەرەکەت بمێنیتەوە و سەرنجت لەسەر ئامانجەکانت بێت.
پراکتیزەکردنی قبوڵکردن:
لەبری ئەوەی سەرنجت لەسەر ئەوە بێت کە ئێستا چی هەڵەیە یان چی پێویستە بگۆڕدرێت، کار لەسەر ئەوە بکە کە شتەکان وەک خۆیان قبوڵ بکەیت. ئەمە بەو مانایە نییە کە تۆ بەردەوام نابیت لە کارکردن بۆ داهاتوویەکی باشتر، تەنها مانای ئەوەیە کە تۆ گیر ناخۆیت بە ئاواتخوازی ئەوەی ئێستا شتەکان جیاواز بوونایە.
مەشق بە قسەکردنی ئەرێنی خۆت بکە:
ئەگەر لەگەڵ ڕەخنەگرتنی زۆر لە خۆتدا خەبات دەکەیت، ئەوە بکە بە ئامانج کە هەموو ڕۆژێک قسەی ئەرێنی خۆتت هەبێت. بە تێپەڕبوونی کات، ڕەنگە ئەمە زۆر بە ئاسانی ڕووبدات و ڕەنگە پاراستنی بیرکردنەوەی نەرێنی قورستر بێت.
بۆ ئەوەی بیروباوەڕەکان کاریگەرییان لەسەر ڕەفتار هەبێت، پێویستە ئەمانەی خوارەوە هەبێت:
ئامانجەکان
وردبینی
ناچارکردن
هاندان
خشته‌ی کات
تەحەددیاتەکان
پشتیوانی
کێشە ئەگەرییەکانی یاسای ڕاکێشان:
لێکدانەوەی هەندێک کەس بۆ یاسای ڕاکێشان ئەوەیە کە شتە باشەکان بۆمان دێن کە هەموو شتێکمان بۆ دەهێنن کە دەمانەوێت بەبێ هیچ کردارێک.
ڕەخنەگرانی کتێبەکانی یاسای ڕاکێشان ئاماژە بە نیگەرانییەکی ڕاستەقینە دەکەن کە ڕەنگە خەڵک دەست بکەن بە تاوانبارکردنی خۆیان بۆ ڕووداوە نەرێنییەکان کە لە دەرەوەی کۆنترۆڵی خۆیانن.
وەک ڕووداو و برینداربوون، دەرکردنی کار بەهۆی دابەزینی دارایی، یان نەخۆشییە گەورەکان، هەمیشە ناتوانین کۆنتڕۆڵی بارودۆخەکانمان بکەین، بەڵام دەتوانین کاردانەوەکانمان بەرامبەریان کۆنتڕۆڵ بکەین.
لەم ڕووەوە یاسای ڕاکێشان دەتوانێت ئەو گەشبینی و هەڵوێستی پێشوەختە دابین بکات کە پەیوەندی بە خۆڕاگرییەوە هەیە لە بارودۆخە سەختەکاندا، بەڵام نابێت وەک ئامرازێک بۆ خۆلۆمەکردن بەکاربهێنرێت.
وەڵامدانەوەت بۆ ئەو تەحەددایانەی کە ڕووبەڕووت دەبنەوە دەتوانێت بەهێزترت بکات. بەم شێوەیە یاسای ڕاکێشان دەتوانێت سوودی هەبێت کاتێک هاندەری ئەو جۆرە هێزە بێت. بەڵام نابێت بە شێوەیەکی نەرێنی بەکاربهێنرێت یان دەتوانێت زیانبەخشتر بێت نەک یارمەتیدەر.
