بۆ دەستپێکردن، بەڵگە هەیە کە باوەشکردن وەک لە هاوبەشی ژیان، کەسێکی ئازیز، یان هاوڕێیەک- ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی فشاری ڕۆژانە، کەمکردنەوەی نیگەرانییەکانمان، تەنانەت یارمەتیدەر بێت لە نەخۆش نه کەوتن.
باوەش چییە؟
باوەشێکی باش دەتوانێت ئینتیما و ناسکی و سۆز نیشان بدات. بێ قسە، باوەشکردن دەڵێت ئێمە ئاگاداری کێشەی یەکترین. وە یارمەتیمان دەدات وەک مرۆڤ پەیوەندیمان هەبێت.
باوەشکردن بە منداڵان لە ڕووی دەروونزانی وه تەندروستی دەروونییان باشتر دەکات و هەروەها تەندروستی جەستەیی باشتر دەکات.
لەسەر ئاستی جەستەیی، بۆچی پێدەچێت باوەشکردن ڕۆحمان ئارام بکاتەوە؟
یەکێک لە وەڵامەکان لەوانەیە هۆرمۆنەکانی هەستکردن بە باشی بن- وەک سیرۆتۆنین و ئۆکسیتۆسین. شارەزایان دەڵێن باوەشکردن ئازادیان دەکات و ئاستی هۆرمۆنی سترێس دادەبەزێنێت. جگە لەوەش، ڕەنگە باوەشکردن پەستانی خوێن و لێدانی دڵمان دابەزێنێت، ئەمەش وامان لێدەکات هەست بە ئارامیی زیاتر بکەین.
هەروەها گرتنی دەستی کەسێک یان دەست لێدانی بە نەرمی (تەنانەت دانانی دەستت بۆ ماوەیەکی کورت لەسەر شانێکی ماندوو) دەتوانێت ئەم کاریگەریانە بەرهەم بهێنێت.
حەزت لە باوەشکردنە یان تەوقەکردن؟
ئەگەر وەڵامەکەت نەخێر بوو، لەوانەیە بتەوێت بەو هێزەدا بچیتەوە کە باوەشکردن دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی لەسەر تەندروستیت هەبێت. وەک دەردەکەوێت هەموومان دەزانین کە باوەشکردن دەتوانێت لە کاتە سەختەکاندا ئاسوودەبەخش بێت، بەڵام بۆچی نەیکەینە بەشێکی ئاسایی ڕۆژەکەمان؟
باوەشێک بۆ خۆشی و تەندروستی؟
توێژینەوەکان دەریدەخەن کە باوەشکردن یان دەست لێدان کۆمەڵێک شتی ئەرێنی بەرەوپێش دەبات. بۆ نموونە:
1- باوەشکردن یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی فشاری دەروونیمان لە ڕۆژدا.
دەزانن زۆر خواردنەوەی قاوە چۆن دەتوانێت بۆ چەند کاتژمێری داهاتوو تووشی کێشەمان بکات؟ باشە، لە ڕاستیدا باوەشکردن دەتوانێت کاردانەوەی هەبێت. وەک زۆرێک لە سوودە نەبینراوەکانی تر، هەمووی دەگەڕێتەوە بۆ هۆرمۆنە باشەکان.
هەندێک لە توێژەران پێیان وایە کە باوەشکردن و بەرکەوتنی دیکەی نێوان کەسەکان دەتوانێت هۆرمۆنێک بە ناوی ئۆکسیتۆسین بەرز بکاتەوە و هەروەها کاریگەری لەسەر سیستەمی ئۆپیۆیدی ناوخۆییمان هەبێت.
تەنها لە ڕێگەی کردەی ئامێزگرتنەوە، مێشکمان دەتوانێت ماددە کیمیاییە ئارامکەرەوەکان بەرهەم بهێنێت کە یارمەتیمان دەدات هەست بە سەلامەتی و کەمتر هەڕەشە بکەین بە درێژایی ڕۆژ. بۆیە کاتێک شتێکی سترێساوی ڕوودەدات، وەڵامی شەڕمان نییە.
توێژینەوەیەک دەریخستووە دەست لێدان دەتوانێت یارمەتی ئەو کەسانە بدات کە لەگەڵ هەستکردن بە مردندا کێشەیان هەیە. لە بەشێکی توێژینەوەکەدا بەشداربووان لێدانێکی کورتیان لەسەر شان وەرگرتووە.
ئەوانەی کە خۆبەگەورەزانینیان کەم بووە، کەمتر دڵەڕاوکێی بوونیان هەبووە بە بەراورد بەوانەی دەستیان لێنەدراوە. توێژەران پێیان وایە دەتوانرێت دەست لێدان بە هاوبەشی لەگەڵ ڕاوێژکاری بەکاربهێنرێت بۆ یارمەتیدانی چارەسەرکردنی کەمی خۆبەگەورەزانین و ڕەنگە تەنانەت دڵەڕاوکێ و خەمۆکی.
2- باوەشکردن دەتوانێت سیستەمی بەرگری لەشمان بەهێز بکات.
باشە ئەم سوودە شانبەشانی ئەوانەی سەرەوە دەڕوات. لەوانەیە تێبینی ئەوەت کردبێت کە زۆر ئاسانترە نەخۆش بیت کاتێک سترێست هەیە. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە کاتێک سترێسمان لەسەرە، سیستەمی بەرگریمان دەچێتە ناو ئۆڤەردرایڤەوە و لە ڕاستیدا دەتوانێت کاردانەوەی پاشەکشەی هەبێت و زیاتر ئامادەمان بکات بۆ نەخۆشی.
لە توێژینەوەیەکدا دەرکەوتووە ئەو کەسانەی لە باوەشیان گرتووە و هەستیان بە پشتیوانی کۆمەڵایەتی کردووە، نیشانەکانی نەخۆشیشیان کەمترە.
لە توێژینەوەیەکی تردا دەرکەوتووە ئەو کەسانەی سترێسیان هەبووە بەڵام بە بەردەوامی لە باوەشیان گرتووە، سەرمابوونیان کەمترە لە چاو ئەو کەسانەی کەمتر لە باوەشیان گرتووە.
ڕوونکردنەوەکە تاڕادەیەک سادەیە. سترێس وامان لێدەکات تووشی ڤایرۆسەکان بین. بەڵام باوەشکردن هەستکردن بە پشتیوانی دەگەیەنێت، کە ڕەنگە بەرپەرچی کاریگەرییە نەرێنییەکانی فشار لەسەر سیستەمی بەرگریمان بداتەوە.
3- باوەشکردن تەنانەت ڕەنگە لێدانی دڵ و پەستانی خوێن کەم بکاتەوە.
زانکۆی کارۆلینای باکوور توێژینەوەیەکی لەسەر ٥٩ ژن ئەنجامدا و چەند ئەنجامێکی سەرنجڕاکێشیان دۆزیەوە. دوای زنجیرەیەک پرسیاری کورت و گفتوگۆیەکی گشتی دەربارەی هاوبەشی ژیانیان، هەندێک لە خانمان بە باوەشکردنێکی ٢٠ چرکە کۆتاییان بە هەر دانیشتنێک هێنا.
ئەو ژنانەی هاوبەشی ژیانیان لە باوەش گرتبوو، لە کاتی بەشە سترێسییەکانی پشکنینەکەدا پەستانی خوێن و لێدانی دڵیان دابەزیوە. توێژەران پێیان وایە ئۆکسیتۆسین (کە پێشتر باسمان کرد) ڕەنگە هۆکاری تەندروستی دڵیان بێت.
توێژینەوەکانی تر باس لەوە دەکەن کە باوەشکردن یان جۆرەکانی تری دەست لێدانی ئینتیمیتر ڕەنگە چەندین سوودی هەبێت، وەک کەمکردنەوەی ئازار، کەمکردنەوەی فشار و بەرزکردنەوەی باری دەروونی دوای دەمەقاڵە.
4- چەند فشارێکی باش دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی خەمۆکی.
خانەی بەساڵاچووان لە نیویۆرک بڕیاریدا ئەم بیرۆکەیە بەرەو ئاستێکی سیستماتیکی ببات و بەرنامەیەک بە ناوی “باوەش پێبدات” جێبەجێ بکات، پاڵنەرەکە بریتی بوو لە دامەزراندنی پەیوەندی زیاتر لە نێوان دانیشتوانی بەساڵاچوو و کارمەندان بە مەبەستی باشترکردنی خۆشگوزەرانی دانیشتووان.
وەک دەرکەوت ئەو دانیشتووانەی کە ڕۆژانە سێ جار یان زیاتر لە باوەشیان دەگرت، کەمتر هەستیان بە خەمۆکی دەکرد، وزەی زیاتریان هەبوو، توانیویانە بە ئاسانی سەرنجیان لەسەر خۆیان بێت و باشتر دەخەون.
بۆیە جارێکی تر کە دەچیت بۆ دەستگرتن، هەوڵبدە باوەشێک بکەیت و بزانە دوای ئەوە هەستت چۆنە!
سوودەکانی باوەشکردن بۆ منداڵان:
هەرگیز لەبیرت ناچێت یەکەم جار کە منداڵەکەت گرتبوو. گرتنیان لە باوەش و هەستکردن بە گەرمی جەستەیان ئەزموونێکی نایاب و سەرنجڕاکێشە. هیچ شتێکی هاوشێوەی نییە! بەڵام ئایا دەزانی جگە لە هەستکردن بە گەرمی و تەمومژاوی، سوودی زانستیشی هەیە؟ ڕاستە.
پێدەچێت ئەو هەستە گەرم و تەمومژاویانە پەیوەست بن بە گۆڕانکارییە جەستەیی و دەروونییە ئەرێنییەکان لە جەستەماندا. ئەمەش بە تایبەتی بۆ گەشەی سۆزداری و مەعریفی و جەستەیی منداڵەکەت گرنگە.
پێنج سوودی باوەشکردن بۆ منداڵان:
1. باوەشکردن منداڵ زیرەکتر دەکات
منداڵان پێویستیان بە هاندانی هەستیاری زۆرە لەگەڵ گەشەکردن و گەشەکردنی مێشکیان. توێژینەوەکانی کۆرپە لە خانەی هەتیوەکان کە بە دەگمەن چاودێرییان دەکرا، تێکچوونی مەعریفی توندیان نیشان دا. بەڵام کاتێک ڕۆژانە تەنها ٢٠ خولەک بۆ ماوەی ١٠ هەفتە ڕاگیران، لە هەڵسەنگاندنی گەشەکردنی مێشکدا نمرەی بەرزتریان بەدەستهێنا.
لەبەر ئەوەی کۆرپە سەرەتا لە ڕێگەی دەست لێدان فێری گەشتکردن بە جیهاندا دەبێت، بەرکەوتنی جەستەیی وەک باوەشکردن و بەرکەوتنی پێست بە پێست گرینگە بۆ گەشەکردن.
لە پێنج هەستەکەمان دەست لێدان یەکەم هەستە کە گەشە دەکات، بۆیە دەست لێدانی پەروەردەکەر ئەو هاندەرە دابین دەکات کە مێشکی گەنج پێویستی پێیەتی بۆ گەشەکردن و گەشەکردنی ئاسایی.
لەگەڵ گەشەکردنی کۆرپەکەت، بەردەوام دەبن لە سوودمەندبوون لە وەرگرتن و پێدانی سۆز و خۆشەویستی جەستەیی. لێکۆڵینەوەکان دەریدەخەن ئەو منداڵانەی زۆرتر باوەشیان پێدەکرێت، مێشکیان زیاتر گەشەسەندووە.
2. باوەشکردن کۆرپە بە تەندروستی دەهێڵێتەوە
منداڵان پێویستیان بە مادەی خۆراکی زیاترە لە پێویست بۆ گەشەکردن. کاتێک منداڵان لە بەرکەوتنی جەستەیی بێبەش دەبن، جەستەیان شکست دەهێنێت لە بەدیهێنانی بەربەستە چاوەڕوانکراوەکانی گەشەکردن.
ئەمەش دەتوانێت بەشداربێت لە حاڵەتێکدا کە پێی دەوترێت شکستهێنان لە گەشەکردن. بەڵام کاتێک باوەشکردن دابین دەکرێت، منداڵان دەتوانن زۆر بە خێرایی لە ناتەندروستەوە بۆ تەندروست بوون بگۆڕین.
زانست: باوەشکردن هۆرمۆنێکی ئۆکسیتۆسین دەردەدات کە پەیوەندی بە متمانە و ئاسایش و خۆشەویستییەوە هەیە. کاتێک ئەم هۆرمۆنە دەردەچێت، هەروەها هاندەری هەندێک هۆرمۆنی گەشەکردنە لە جەستەدا.
لە کاتێکدا توێژەران بەردەوامن لە لێکۆڵینەوە لە کاریگەرییە ئاڵۆزەکانی ئۆکسیتۆسین لەسەر جەستە، پێدەچێت ڕوون بێت کە دەردانی ئەم هۆرمۆنە لە مێشکماندا بەشدارە لە گەشەکردنی جەستەیی لە تەمەنێکی بچووکەوە.
3- باوەشکردن دەتوانێت توڕەیی بوەستێنێت
باوەشکردن تەنها سوودی بۆ گەشەکردنی مێشک و گەشەکردنی جەستەیی منداڵ نییە، بەڵکو پاڵپشتی گەشەکردنی سۆزداریش دەکات. هیچ شتێک خێراتر لە باوەشێکی گەرمی گەورەساڵێکی پڕ لە خۆشەویستی منداڵێکی گریان ئارام ناکاتەوە.
جگە لەوەش باوەشکردن کاریگەرترین ڕێگایە بۆ کۆتاییهێنان بە توڕەیی. زۆرێک لە گەورەکان نیگەرانن لەوەی باوەشکردن بە منداڵێک کە توڕە دەبێت ڕەفتاری خراپ بەهێزتر دەکات.
بەڵام ئەمە ئەفسانەیە. کاتێک منداڵێکی ساوا تووشی تووڕەیی سۆزداری دەبێت، هەستەکانی خۆی ئازاد دەکات لە وەڵامی شتێکدا لە ژینگەکەیدا. ئەوان سەرسەخت نین یان هەوڵی تێکدانی ڕۆژی کەسانی تر نادەن.
منداڵان کۆنترۆڵی هەستەکانیان لەدەست دەدەن، هەروەک چۆن هەندێک جار گەورەکان کۆنترۆڵی هەستەکانیان لەدەست دەدەن. جیاوازییەکە ئەوەیە کە منداڵان فێر نەبوون چۆن هەستەکانیان ڕێکبخەن. ئەمە بڕگەیەکی گەورەی گەشەکردنی سۆزدارییە و تا کۆرپەکەت دەگاتە ئەم قۆناغەی گەشەکردن، هەستەکانی وەک شەمەندەفەرێکی هەڵهاتوو وایە.
باوەشکردن بە منداڵەکەت لەم ساتانەی تەقینەوەی سۆزداری چڕدا، ئارامی دەکاتەوە، فێری دەکات کە تۆ پشتگیریی دەکەیت لە کاتە سەختەکاندا، یارمەتی دەدات لە کەوتنەخوارەوەی سۆزداری دوور بکەوێتەوە.
4- باوەشکردن وا دەکات منداڵ زیاتر نەرم و نیان بێت
لە ساتەکانی ناڕەحەتی و سترێسدا ئەدرنالین و کۆرتیزۆڵ لە جەستە و مێشکدا دەردەچن. لەبەر ئەوەی منداڵان فێر نەبوون چۆن هەستەکانیان ڕێکبخەن، فشاری دەروونی لە جەستەی منداڵاندا کۆدەبێتەوە تا ئاستێکی ژەهراوی. کاتێک ئەمە ڕوودەدات، ئەم هۆرمۆنانەی سترێس کاریگەرییان لەسەر تەندروستی دەروونی و جەستەیی منداڵ هەیە.
توێژینەوەکان دەریدەخەن کە بەرکەوتن بە ئاستی بەرزی هۆرمۆنەکانی فشار دەتوانێت ببێتە هۆی دەرئەنجامە نەرێنییەکانی لە تەمەنی گەورەییدا، وەک زیادبوونی مەترسی نەخۆشی جەستەیی و هەروەها خەمۆکی و حاڵەتە نەرێنییەکانی دیکە.
ئامێزگرتن ئۆکسیتۆسین دەردەدات و ئاستی هۆرمۆنی فشار کەمدەکاتەوە و لە بەرامبەر ئەم کاریگەرییە نەرێنیانە دەتپارێزێت و یارمەتی منداڵان دەدات بۆ پەرەپێدانی خۆڕاگری.
5- ئامێزگرتن یارمەتیت دەدات پەیوەندیت لەگەڵ منداڵەکەت هەبێت
جگە لەو سوودە زانستیانەی بۆ منداڵەکەت هەیە، ئامێزگرتنی منداڵەکەت پەیوەندییەکی بەهێزتر لەگەڵ تۆدا دروست دەکات.
باوەشکردن متمانە باشتر دەکات و ترس کەم دەکاتەوە و پەیوەندییەکان بەهێز دەکات. وە ئەمەش سوودی یەکترە. بەخشین و وەرگرتنی سۆز و خۆشەویستی جەستەیی هەم بۆ تۆ و هەم بۆ منداڵەکەت باشە.
هەر لە یەکەم جارەوە کە منداڵەکەت دەگریت، پەیوەندییەکی تایبەت دروست دەکەیت و ئەم پەیوەندییە سەرەتاییە پێویستە بە درێژایی منداڵی پەروەردە بکرێت. لەگەڵ گەشەکردنی منداڵەکەتدا، پەیوەندییەکەت پەرەدەستێنێت، بەڵام پێویستی هەستکردن بە دەست لێدانی پەروەردەیی تۆ هەرگیز کۆتایی نایەت.
یەک تێبینی کۆتایی: پێویست ناکات بڵێین، بەڵام ئەو سوودە ئەرێنییانەی سەرەوە هەموویان لە ئامێزگرتنی ئارەزووەوە سەرچاوە دەگرن. هەروەها بێگومان دەمانەوێت جەخت لەسەر گرنگی سەربەخۆیی جەستە بکەینەوە.
فێرکردنی منداڵان چۆن بە ئەدەبەوە باوەشکردن ڕەتبکەنەوە و مامەڵە لەگەڵ دەرئەنجامە ناخۆشەکان بکەن، وانەیەکی باشی دیکەیە.
بۆیە جارێکی تر کە منداڵەکەت لە باوەش دەگریت بە مۆڵەتی ئەوان، ئەوەت لەبیربێت کە تۆش کاری گەورە بۆ تەندروستی جەستەیی و دەروونی ئەویش دەکەیت.
