گرنگترین تایبەتمەندییەکان شووتی چیە؟
شووتی یەکێکە لە میوە بەسوودەکان بۆ چاککردنەوەی لەش. زۆر کەس خەیاڵ دەکەن شووتی تەنها میوەیەکی شەربەتی و شیرینە کە لە وەرزی هاویندا ڕێگری دەکات لە تووشبوون بە گەرما، بێ ئاگا لەوەی کە سوودە تەندروستییەکانی شووتی لە دەرەوەی خەیاڵدایە.
شووتی جۆرەها مادەی خۆراکی تێدایە لەوانە پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم و ڤیتامینەکانی A و C. هەروەها ڕێژەی کالۆری تاڕادەیەک کەمی هەیە، تەنها 46 کالۆری لە هەر کوپێکدا (152 گرام) هەیە، ئەمەش وایکردووە بۆ ڕێجیمەکانی دابەزاندنی کێش گونجاو بێت.
سوودە تەندروستییەکانی شووتی هەموو شتێک دەگرێتەوە لە مێشکەوە تا خانەکانی ناو پێیەکان. شووتی لەڕادەبەدەر شێدارکەرەوە و چەوری کەمی تێدایە. تایبەتمەندییە باشەکانی شووتی بریتین لە باشترکردنی تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان و خۆراکدانی چاو و بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش.
جگە لە شووتی، بابەتی زۆریشمان هەیە دەربارەی تایبەتمەندی خۆراکەکان، وەک: خورما، هەنگوین، سیر، سێو، هەنار، کە بانگهێشتتان دەکەین بۆ خوێندنەوە. بەڵام ئێستا باس لە 10 سوودی شووتی بۆ تەندروستی مرۆڤ.
1. تایبەتمەندییەکانی شووتی بۆ بەهێزکردنی کۆئەندامی دەمار و ماسولکە:
شووتی دەوڵەمەندە بە پۆتاسیۆم کە ئەلکترۆلایتێکی سروشتی نایاب و ناوازەیە. ئەم میوەیە زۆر یارمەتیدەرە لە ڕێکخستنی کاری دەمار و ماسولکەکانی لەش لەگەڵ بوونی پۆتاسیۆم. پۆتاسیۆم کۆنتڕۆڵی گرژبوونی ماسولکەکان دەکات. ئەم کانزایە بەسوودە ماددەیەکی چاککەرەوەیە بۆ باشتر کارکردنی خانەکانی دەمار.
2. بەهێزکردنی ماسولکەکانی دڵ بە خواردنی شووتی:
زۆرجار بیستوومانە شووتی چارەسەرە بۆ دڵی نەخۆش. بەڵێ شووتی ڕۆڵێکی زۆر گرنگی هەیە لە تەندروستی دڵدا. بە جێبەجێکردنی چەند ڕێنماییەک، وەک خۆراکی دروست، دابەزاندنی پەستانی خوێن و ئاستی کۆلیسترۆڵ، ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشک زۆر کەم دەبێتەوە. شووتی چەند ماددەیەکی خۆراکی هەیە کە دڵ بە تەندروستی دەهێڵێتەوە.
لێکۆڵینەوەکان دەریدەخەن، لیوکۆپین، کە ڕەنگی سووری شووتی، کاریگەری ئەرێنی هەیە لەسەر باشترکردنی سوڕی خوێن و کەمکردنەوەی پەستانی خوێن بە کەمکردنەوەی کۆلیسترۆڵ. هەروەها ڕێگری دەکات لە تێکچوونی ئۆکسجین لە جەستەدا کە بەهۆی ناتەواوی میتابۆلیزمەوە دروست دەبێت.
هەروەها شووتی ترشە ئەمینییەکی تری بەهێزی تێدایە کە پێی دەوترێت سیترولین، کە تەنانەت لە تەمەنی پیریدا پەستانی خوێن کۆنتڕۆڵ دەکات بە فراوانکردنی خوێنبەرەکانی ناو لەش. بێگومان دڵ ڤیتامین و کانزاکانی تری تێدایە وەک مەگنیسیۆم و ڤیتامین سی و بی 6 و ئەی کە هەموویان گەرەنتی تەندروستی دڵ دەکەن.
3. تایبەتمەندییەکانی شووتی بۆ خانمانی دووگیان:
ڤیتامین B6 و ڤیتامین C و ڤیتامین A و بڕێکی زۆر لە پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم لە شووتیدا هەموویان ڤیتامین و کانزای پێویستن لە کاتی دووگیانی دا. مەگنیسیۆمی پێویست لە لەشدا ڕێگری دەکات لە گرژبوونی ماسولکەکان لە مانگی سێیەم و گرژبوونی پێشوەختە لە کاتی دووگیانیدا.
جگە لەوەش شووتی زۆر ڕێگری لە دڵەکزێ دەکات کە دەبێتە هۆی سکچوون. شووتی بە ڕێژەی 92% ئاو و ماددە تواوەکان زۆر کاریگەرە بۆ کوژاندنەوەی تینوێتی ئافرەتانی دووگیان.
4. شووتی تەواوکەرێکی ناوازەیە و شێدارکەرەوەیەکی بەهێزە بۆ پێست:
شووتی جگە لە تامی شیرین و بۆن خۆشەکەی چەندین سوودی هەیە بۆ تەندروستی ئافرەتان. شووتی ترشێکی ئەمینی هەیە کە بە سیترولین ناسراوە. ئەرکی گرنگی سیترولین بریتییە لە فراوانکردنی خوێنبەرەکان. کاتێک خوێنبەرەکان فراوان دەبن، سوڕی خوێن باش دەبێت. باشترکردنی سوڕی خوێن دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی فشار و دڵەڕاوکێ و ئەمەش وا دەکات خانمان تازە و وزەیان هەبێت.
خانمان دەتوانن بە خواردنی پەرداخێک ئاوی شووتی، دوای ئیسراحەت و وەرزشکردن، بەبێ ئەوەی کالۆری زۆر بۆ جەستە زیاد بکەن، دەتوانن وزەی لەدەستچوو دابین بکەن و شێدار بکەنەوە. شووتی شێدارکەرەوەیەکی بەهێزە بۆ پێست، بۆیە ئەو چرچ و لۆچیانە لادەبات کە بەهۆی وشکبوونەوە لەسەر پێست دروست دەبێت.
لە لایەکی ترەوە شووتی بە دروستکردنی کۆلاجین پێست دووبارە دروست دەکاتەوە. هەروەها هەرسکردنی خۆراک بە ڕیشاڵی ناو شووتی باشتر ئەنجام دەدرێت. لە کاتی توێژینەوەکاندا خواردنی شووتی، بەهۆی بوونی دژە ئۆکسانی بەهێز، بە توندی ڕێگری دەکات لە ئەستووری دیواری بۆریەکان لە خانمانی دوای وەستانی سوڕی مانگانە و قەڵەو.
5. شووتی دژە هەوکردنە و بەسوودە بۆ گەشەی منداڵ:
شووتی، وەک میوەیەکی شەربەتی و بەتام، چەندین سوودی هەیە بۆ تەندروستی منداڵەکانتان. لەم بەشەدا بە کورتی باس لە سوودە سەرسوڕهێنەرەکانی شووتی دەکەین بۆ تەندروستی منداڵان:
- شووتی میوەیەکی کاریگەرە بۆ باشترکردنی کارکردنی کۆئەندامی هەناسەدان و ڕێگریکردن لە نەخۆشی تەنگەنەفەسی.
- باشترکردنی سوڕی خوێن و دابینکردنی ئۆکسجین بۆ ئەندامەکانی لەش
- شووتی و هەرسکردنی ئاسانی خۆراک و پاراستنی جوڵەی ڕیخۆڵە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک
- شووتی شێدارکەرەوەیەکی بەهێزە بۆ ڕێگریکردن لە جەڵتەی گەرما
- خواردنی شووتی ڕێگری دەکات لە ئازاری ماسولکەکان (بەتایبەت لە کاتی گەشەکردندا)
- پاراستنی تەندروستی پێست
- میوەی دژە هەوکردن
٦- شووتی، زیاتر بێتا کارۆتین و دژە ئۆکسێنەرێکی زۆر بەهێز:
شووتی سوور سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە ماددەی لایکۆپین، هەمان دژە ئۆکسانی بەهێزی دژە پیربوونە کە ڕەنگی سووری بە تەماتە دەبەخشێت. شووتی زەرد لایکۆپینی تێدا نییە، بەڵام لەبری ئەوە شیرینتر و بۆنخۆشترە لە شووتی سوور.
شووتی زەرد پێستێکی ئەستوورتری هەیە لە شووتی سوور، وە جێگای سەرنجە بزانین شووتی زەرد پێش شووتی سوور چێنراوە، بەڵام بەهۆی کەمی لیکۆپینەوە وەک شووتی سوور بەناوبانگ نییە. بەڵام لە ڕووی بەهای خۆراکییەوە، شووتی زەرد بەبێ لایکۆپین هێشتا لە ڕیزبەندی باشی میوەکانی تردایە. شووتی زەرد لە یەک کوپدا 46 کالۆری تێدایە.
شووتی زەرد، لەگەڵ ڤیتامین A و C، سیستەمی بەرگری لەش بەهێز دەکات و هەروەها تەندروستی پێست بەهێز دەکات. شووتی زەرد لایکۆپینی تێدا نییە، بەڵام زیاتر بێتا کارۆتینی تێدایە لە شووتی سوور. ئەم دژە ئۆکسێنەرە بەهێزە لەش لە شێرپەنجەی درێژخایەن و نەخۆشیەکانی چاو دەپارێزێت. شووتی زەرد نەک هەر تامێکی بەهێزتری هەیە لە شووتی سوور، بەڵکو میوەیەکی ناوازەیە لە پاککردنەوەی ژەهراویکردنی لەش و ڕێگریکردن لە ئاوسانی سک.
7. شووتی، لابردنی هەوکردنی سییەکان – پاککەرەوەی جگەر:
دەبێ زۆر جار بیستبێتت کە دەڵێن شووتی بخۆ تا جگەرەکەت هەست بە خۆشی بکات؟ شووتی سروشتێکی سارد و شێداری هەیە و میوەیەکی ناوازەیە بۆ کەمکردنەوەی گەرمی جگەر. سەرەڕای دژە ئۆکسێنەرە بەهێزەکانی، شووتی یارمەتی جگەر دەدات لە هەرسکردنی پڕۆتینەکاندا و وا دەکات ئەو ئامۆنیایەی لە ئەنجامی میتابۆلیزمی پڕۆتینەکانەوە دروست دەبێت بە ئاسانی دەربچێت.
خواردنی شووتی زۆر پێشنیار دەکرێت بۆ ئەو کەسانەی بەدەست نەخۆشی تەنگەنەفەسیەوە دەناڵێنن – نەخۆشییەکانی سییەکان وەک شێرپەنجە و تەنانەت هەناسە تەنگی. شووتی هەروەها له پاککردنەوەی ژەهر زۆر بەسوودە بۆ ئەوانەی بەدەست نەخۆشیەکانی جگەرەوە دەناڵێنن.
بوونی هەندێک لە دژە ئۆکسێنەرەکان وەک ڤیتامین سی دەتوانێت مەترسی تووشبوون بە تەنگەنەفەسی کەم بکاتەوە. خۆراکی تەندروست لەگەڵ ئەو خۆراکانەی کە پڕن لە ڤیتامین سی وەک شووتی یان ئاوی شووتی، دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی لەسەر کۆئەندامی هەناسەدانی لەش هەبێت.
8. شووتی میوەیەکی بەناوبانگە بۆ لەشجوانی:
ئەگەر تۆ لەنێو ئەو کەسانەدایت کە هەمیشە بەدوای خواردنێکی تەندروست و بەتام و کەم کالۆریدا دەگەڕێیت بۆ لەشجوانی، ئەوا شووتی میوەی دڵخوازی تۆیە. لەسەدا نەوەدی شووتی ئاوە و لە هەر 100 گرامێکدا نزیکەی 30 گرام کالۆری تێدایە.
سەرەڕای هەموو ئەو کانزا و ڤیتامینانەی کە لەش پێویستی پێیەتی، شووتی مادەیەکی تایبەتی چەوری سووتێنەری هەیە کە پێی دەوترێت ئارجینین، ئەمەش وا دەکات هەموو ئەو کەسانەی بەدوای لەشجوانیدا دەگەڕێن خواردنی شووتی لە خۆراکەکانیاندا بگرێتەوە. ئاوی شووتی وەک خواردنەوەیەکی ڕێجیم زۆر کاریگەرە و دەتوانێت لەگەڵت بێت لە پرۆسەی لەشجوانیدا لەگەڵ تامە خۆشەکەیدا.
9. شووتی، میزهەڵگر و ژەهر پاککەرەوەی زۆر بەهێزە بۆ گورچیلە:
تایبەتمەندییەکانی شووتی بۆ گورچیلە: شووتی میزهەڵگرێکی سروشتییە و بە پێچەوانەی ئەلکهول و کافاین، یارمەتیدەرە بۆ زیادکردنی میزکردن بەبێ ئەوەی فشار بخاتە سەر گورچیلە. لەڕاستیدا پاڵپشتی شووتی بۆ گورچیلە لە کارەکەیەوە دەست پێدەکات لە جگەردا، یارمەتی جگەر دەدات بۆ دەرهێنانی ئامۆنیا (ماددەی پاشماوەی هەرسکردنی پڕۆتین) بەباشی، ئەم کردارە نابێتە هۆی هیچ فشارێک لەسەر گورچیلە و شلەی زیادە لە جەستە دەردەچێت. ئەم کردارە لەلایەن لیکۆپینی دژە ئۆکسێنەری بەهێز و ناسراوەوە ئەنجام دەدرێت.
10. بەهێزکردنی هێزی سێکسی پیاوان بە خواردنی شووتی:
بەداخەوە لەم ڕۆژانەدا زۆرێک لە پیاوان تووشی شێرپەنجەی پرۆستات دەبن و نیگەرانی لەم بابەتە وایکردووە خەڵک بیر لە خۆپاراستن لەم نەخۆشییە بکەنەوە. شووتی یەکێکە لەو خۆراکانەی پیاوان لە شێرپەنجەی پرۆستات دەپارێزێت. لایکۆپین دژە ئۆکسێنەرێکی گشتگیرە. ئەم دژە ئۆکسێنەرە ئەوەندە بەهێزە تەنانەت زۆرێک لە پزیشکان پێشنیاری بەکارهێنانی وەک تەواوکەری خۆراک دەکەن.
بەڵام بە خواردنی پەرداخێک ئاوی شووتی یان قاشەک شووتی لە ڕۆژێکدا، دەتوانیت ئەم ماددە بەنرخە بە شێوەیەکی ئۆرگانیک لە جەستەدا دابین بکەیت. شووتی سوور و تەماتە دەوڵەمەندن بە ماددەی لایکۆپین، پیاوان دەتوانن پاڵپشتی تەندروستی خۆیان بکەن بە خواردنی شووتیکی بەتام.
دوا وشە:
شووتی بە درێژایی ساڵ بەردەستە، بەڵام هیچ وەرزێک لە هاوین باشتر نییە بۆ خواردنی شووتی! شووتی دەوڵەمەندە بە ئەلکترۆلایت (کانزاکانی وەک مەگنیسیۆم و پۆتاسیۆم کە لە جەستەدا دەبنە ئایۆن) و ئاو.
ئەم شتانە یارمەتیدەرن بۆ ئەوەی جەستەت بە تەواوی شێدار بێت یان بە واتایەکی تر بۆ شێدارکردنی جەستەت. شووتی لە %92 لە ئاو پێکهاتووە و لەگەڵ هەموو ماددە تواوەکان کە هەیەتی، میوەیەکی کەم کالۆرییە، بۆیە دەتوانیت لە ڕۆژانی گەرمی هاویندا ئەم میوەیە بەکاربهێنیت و چێژی لێ وەربگریت بەبێ ئەوەی هەست بە تاوانباری بکەیت لە زیادبوونی کێشدا.
