ئینگلتەرا، دڵی شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا، یەکێکە لە وڵاتە مێژوویی و جوانەکانی جیهان بە شوێنە سەرنجڕاکێشەکانی بۆ سەردانکردن. گەشتوگوزار بۆ ئەم شوێنە، کولتوری دەوڵەمەند و هەمەچەشنی ئەم وڵاتەتان پێ ئاشنا دەکات.
شوێنە گەشتیارییەکانی ئینگلتەرا:
وڵاتێکە کە مێژوویەکی دوور و درێژ و کولتوورێکی دەوڵەمەند و دیمەنە سروشتییە سەرسوڕهێنەرەکانی هەیە، ئینگلتەرا یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە بەناوبانگەکانی جیهان. وڵاتەکە تێکەڵەیەکی نایابی شارە مۆدێرنەکان و شوێنەوارە مێژووییەکان و سروشتی پاک و خاوێنی پێشکەش دەکات. لە تاوەرە شاهانە و کڵێسا مێژووییەکانەوە تا دەگاتە دەریاچە و بەردەکانی سروشتی، هەموو گۆشەیەکی ئەم وڵاتە چیرۆکێکی هەیە بۆ گێڕانەوە و ئەزموونێکی لەبیرنەکراو بۆ گەشتیاران دابین دەکات. لەم بابەتەدا 10 شوێنی گەشتیاری سەرەکی لە ئینگلتەرا دەناسێنین.
1. تاوەری لەندەن (Tower of London):
تاوەری لەندەن یەکێکە لە شوێنەوارە مێژووییە بەناوبانگەکانی ئینگلتەرا، مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی 11 و سەردەمی ویلیامی فەتحکەر. تاوەرەکە بە درێژایی مێژوو خزمەت بە چەندین ئەرکی جۆراوجۆری کردووە؛ لە شوێنی نیشتەجێبوونی شاهانە و خەزێنەیەکەوە بۆ زیندانێکی ترسناک کە کەسانی بەناوبانگی تێدا زیندانی دەکران یان لە سێدارە دەدران. ئەمڕۆ تاوەری لەندەن شوێنێکی سەرەکی گەشتیارییە، میوانداری “گەوهەری شاهانە” و پێشانگای مێژوویی دەکات، گەشتیاران دەتوانن لە کاتی سەردانیکردنی تەلارسازی سەدەی ناوەڕاستدا زانیاری لەسەر مێژووی پڕ لە گێژاوی پاشا و شاژنە ئینگلیزەکان بزانن.
2. کۆشکی باکینگهام (Buckingham Palace):
کۆشکی باکینگهام یەکێکە لە هێما سەرەکییەکانی ئینگلتەرا و شوێنی نیشتەجێبوونی فەرمی شا یان شاژنە لە لەندەن. ئەم کۆشکە شایستە لە سەدەی 18 دروستکراوە و لە سەرەتای سەدەی نۆزدەهەمەوە بووەتە شوێنی نیشتەجێبوونی شاهانە. کۆشکی باکینگهام تەنها ناوەندی ئیداری و ڕێوڕەسمی دەسەڵاتی پاشایەتی بەریتانیا نییە، بەڵکو بە تەلارسازی جوان و هۆڵە گرانبەهاکان و باخچە فراوانەکانی بەناوبانگە. یەکێک لە شوێنە سەرنجڕاکێشەکانی گەشتیاران، مەراسیمی گۆڕینی پاسەوانەکانە لە بەردەم دەروازەکانی کۆشک، کە ڕۆژانە هەزاران کەس بۆ سەیرکردنیان بۆ خۆیان ڕادەکێشن.
3. وێستمینستەر ئەبی (Westminster Abbey):
وێستمینستەر ئابی یەکێکە لە گرنگترین کڵێسا مێژوویی و ئایینییەکانی ئینگلتەرا، دەکەوێتە دڵی لەندەن. ئەم بینا شایستە بە تەلارسازییە گۆتیکەکەیەوە تەمەنی نزیکەی هەزار ساڵە و لە سەدەی 11وە شوێنی تاج دانانی پاشا و شاژنەکانی بەریتانیا بووە. جگە لەوەش چەندین کەسایەتی دیاری مێژووی ئینگلیز، لەوانە نووسەر و زانا و سیاسەتمەدارە گەورەکان، لێرە بە خاک سپێردراون. سەردانی وێستمینستەر ئەبی دەرفەتێکی ناوازەیە بۆ دەست لێدانی مێژوو و هونەر و کولتوری ئینگلیزی لە شوێنێکی پیرۆز و ناوازەدا.
4. ستۆنهێنج (Stonehenge):
ستۆنهێنج یەکێکە لە شوێنەوارە کۆنە پڕ لە نهێنی و ناسراوەکانی جیهان، دەکەوێتە دەشتی سالزبێری لە ئینگلتەرا. کۆمەڵێک بازنەیە کە لە بەردی زەبەلاح دروستکراون و کێشی هەندێکیان چەند تەنێکە و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ دەوروبەری 3000 پێش زایین. تا ئێستاش ئامانجی ڕەسەنی ستۆنهێنج بە تەواوی تێنەگەیشتوون، بەڵام زۆر کەس پێیان وایە ئەو شوێنە ئامانجێکی ئایینی، فەلەکی یان ڕێوڕەسمی هەبووە. سەردانی ستۆنهینج ئەزموونێکی ناوازەیە کە گەشتیاران ڕووبەڕووی یەکێک لە نهێنیترین هێماکانی مێژووی مرۆڤایەتی دەکاتەوە.
5. دۆڤەر وایت بیچ (White Cliffs of Dover):
بەردەکانی سپی دۆڤەر یەکێکە لە شوێنە سروشتییە بەناوبانگەکانی ئینگلتەرا، دەکەوێتە کەنارەکانی باشووری ڕۆژهەڵاتی وڵاتەکە و ڕووی لە کەناڵی ئینگلیزییە. لە دوورەوە بە هۆی ڕەنگی سپی سەرسوڕهێنەریانەوە دیارە کە لە ئەنجامی بوونی بەردی لیمۆیە لە پێکهاتەکەیاندا، ئەم بەردانە هەمیشە هێمای بەرخۆدان و هیوا بوون بۆ گەلی بەریتانیا. ئەم ناوچەیە جگە لە بەهای مێژوویی و ڕەمزی خۆیان، دیمەنی سروشتی زۆر جوانی هەیە و شوێنێکی بەناوبانگە بۆ پیاسەکردن و وێنەگرتن و چێژوەرگرتن لە دیمەنی دەریا.
6. لێک دێسترێکت (Lake District):
ناوچەی دەریاچە ناوچەیەکی شاخاوی و گەشاوە لە باکووری ڕۆژئاوای ئینگلتەرا، بەناوبانگە بە دەریاچە ئارامەکانی و لوتکەی بەرز و دیمەنە شیعرییەکانی. بە یەکێک لە جوانترین شوێنە سروشتییەکانی بەریتانیا دادەنرێت و لە ساڵی 2017دا لە لیستی میراتی جیهانی یونسکۆدا تۆمارکراوە، خۆشەویستانی سروشت دەتوانن بچنە گەشت و سەیران و بەلەم و پاسکیل و تەنانەت سەرکەوتن بەسەر شاخەکاندا لە ناوچەی دەریاچە. هەروەها ئەم ناوچەیە ئیلهامبەخش بووە بۆ شاعیران و نووسەرانی گەورەی وەک ویلیام وۆردسوۆرس و کەشێکی تایبەتی ئەدەبی و هونەری هەیە.
7. باث (Bath):
باث شارێکی مێژووییە لە باشووری ڕۆژئاوای ئینگلتەرا، بەناوبانگە بە حەمامە کۆنەکانی ڕۆمانی و تەلارسازی جوانی جۆرجیا. شارەکە لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمدا گرنگییەکی زۆری بەدەستهێنا بەهۆی کانییە گەرمە سروشتییەکانییەوە و ئەمڕۆش حەمامە ڕۆمانییەکان وەک شوێنێکی سەرەکی گەشتیاری ماونەتەوە. شەقامە قیرتاو کراوەکان، کڵێسا مێژووییەکان، پردی دیمەندار و بینا کلاسیکییەکان کەشێکی ناوازە بە باث دەبەخشن. شارەکە میراتی جیهانی یونسکۆیە و شوێنێکی بەناوبانگە بۆ ئارەزومەندانی مێژوو و هونەر و کولتوور.
8. ستراتفۆرد-ئاپۆن-ئەڤۆن (Stratford-upon-Avon):
ستراتفۆرد ئاڤۆن شارۆچکەیەکی جوان و مێژووییە لە ناوەڕاستی ئینگلتەرا، زیاتر بە شوێنی لەدایکبوونی ویلیام شکسپیر، گەورەترین شاعیر و شانۆنامەنووسی ئینگلیزی ناسراوە. شارۆچکەکە بە خانووە کۆنەکانی نیوە دار و شەقامە نەریتییەکانی و ڕووباری ئارام و ڕووباری ئەڤۆن، کەشێکی شیعری و کولتووری هەیە. گەشتیاران دەتوانن سەردانی شوێنی لەدایکبوونی شکسپیر و ماڵەکانی خێزانەکەی بکەن یان سەیری شانۆگەرییە کلاسیکییەکان بکەن لە شانۆی شاهانەی شکسپیر. تێکەڵبوونی مێژووی ئەدەبی و تەلارسازی نەریتی و سروشتی هەناسەبڕکێ وا دەکات ستراتفۆرد ئاڤۆن شوێنێکی تایبەت و بەناوبانگ بێت بۆ خۆشەویستانی کولتوور و هونەر.
9. کامبریج و ئۆکسفۆرد (Cambridge and Oxford):
کامبریج و ئۆکسفۆرد دوو شاری زانکۆی بەناوبانگن لە ئینگلتەرا، لە سەرانسەری جیهاندا بە مێژوو و تەلارسازی شایستە و کەشێکی ئەکادیمی ناوازە ناسراون. زانکۆکانی ئەم دوو شارە لە کۆنترین و بەناوبانگترین ناوەندە پەروەردەییەکانن لە جیهاندا و زۆرێک لە زانا و نووسەر و سیاسەتمەدارە دیارەکان لەوێ خوێندنیان کردووە. شەقامە کۆبلستۆنەکان و کۆلێژە مێژووییەکان کە حەوشەی گەشاوەیان هەیە و کتێبخانە نایابەکان کەشێکی تایبەتیان بەم شارانە بەخشیوە. جگە لە سەردانیکردنی بیناکانی زانکۆ، گەشتیاران دەتوانن بە بەلەمی تەقلیدی کە بە پانتینگ ناسراون، بە ڕووبارەکانی کامبریج و ئۆکسفۆرددا گەشت بکەن و چێژ لە کەشوهەوای ئارام و ئارامی ئەم شارە ئەکادیمییانە وەربگرن.
10. مۆزەخانەی بەریتانی (British Museum):
مۆزەخانەی بەریتانی یەکێکە لە گەورەترین و بەناوبانگترین مۆزەخانەکانی جیهان، دەکەوێتە شاری لەندەن و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی 18. مۆزەخانەکە کۆمەڵەیەکی گەورەی زیاتر لە هەشت ملیۆن شوێنەواری مێژوویی و کولتووری لە سەرانسەری جیهان لەخۆدەگرێت؛ لە مۆمیا کۆنەکانی میسریەوە تا بەردی ڕۆزێتا و شوێنەوارە کۆنەکانی یۆنانی و ڕۆمانی و هونەری ئاسیا. سەردانکەران دەتوانن لە هۆڵە بێشومارەکانیدا زانیاری لەسەر مێژوو و شارستانییەتە جیاوازەکان بزانن. چوونە ژوورەوە بۆ مۆزەخانەکە بەخۆڕاییە، هەر بۆیە ساڵانە ملیۆنان کەس لە هەموو جیهانەوە سەردانی دەکەن بۆ بینینی گەنجینەی بەنرخی مرۆڤایەتی.
ئەنجام:
بە تێکەڵە سەرسوڕهێنەرەکەی لە مێژوو و کولتوور و سروشت، ئینگلتەرا شوێنێکە کە هەموو جۆرە گەشتیارێک ڕازی دەکات. لە شارە زیندووەکانەوە تا دیمەنە سروشتییە ئارامەکان و شوێنەوارە کۆنەکان، ئەم وڵاتە ئەزموونێکی ناوازە و لەبیرنەکراو بۆ هەموو سەردانکەرێک دابین دەکات. پلاندانان بۆ سەردانی ئەم شوێنە سەرنجڕاکێشانە گەشتەکەت بۆ ئینگلتەرا دەکاتە سەرگەرمییەکی لەبیرنەکراو.
