چۆن عەقڵی نائاگای خۆت بەرەو ڕێگای خەونەکانت ببەیت؟

عەقڵی نائاگا، کۆگای هەست و بیرکردنەوە و ئاوات و یادگارییەکانە کە ئێمە بە تەواوی ئاگاداری نین. نزیکەی هەموو ئەو شتانەی کە لە عەقڵی نائاگادا بوونیان هەیە، وەک هەستکردن بە ئازار، دڵەڕاوکێ یان ململانێ و هتد، قبوڵ ناکرێت یان ناخۆشن.

عەقڵی نائاگا چییە؟

عەقڵی نائاگا پێکدێت لە پرۆسەی دەروونی کە بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ڕوودەدەن و هۆشیاری ئێمە هیچ کاریگەرییەکی لەسەر ئەو پرۆسانە نییە. ئەم پرۆسە دەروونیانە لە خوار ئاستی هۆشیاریمانەوەن و کاریگەرییان لەسەر ڕەفتارە هۆشیارەکانمان هەیە و بیرکردنەوە و یادەوەری و ئارەزوو و پاڵنەرەکانی ناوەوە لەخۆدەگرن.

ئەگەر پێکهاتەی عەقڵی نائاگا بە شاخێکی سەهۆڵین بچوێنین، عەقڵی نائاگا لە بنی شاخدا دەبێت و عەقڵی هۆشیاریش لە لوتکەی شاخدا دەبێت. بەم شێوەیە زانیارییە هۆشیارەکانمان لە عەقڵی هۆشیاردا لە نوکی شاخی سەهۆڵینەکەدا هەڵکەوتوون و زانیارییە گرنگ و سەرەکییەکانی ئێمەش لە عەقڵی نائاگا و لە بنی شاخی سەهۆڵینەکەدا هەڵکەوتوون. لەوانەیە ئەو زانیاریانەی لە عەقڵی نائاگا دا هەن لەبەردەستدا نەبن، بەڵام هێشتا کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر ڕەفتاری ئێستامان هەیە.

لە یەکێک لە بابەتەکانماندا بەناونیشانی 100 دووپاتکردنەوەی ئەرێنی، تا ڕادەیەک باسمان لە کاریگەریی دووپاتکردنەوەکان لەسەر عەقڵی نائاگا کردووە، بەڵام لەم بابەتەدا، دەمانەوێت تێگەیشتنێکی باشتر لە عەقڵی نائاگاتان بۆ دابین بکەین . بۆیە لەگەڵمان بمێنەرەوە و سەرلەنوێ پلانی ژیانتان دابنێن.

تایبەتمەندییەکانی عەقڵی نائاگا:

1. وەک ئەرشیفێک وایە:

عەقڵی نائاگا بەشێکە لە عەقڵ و ئەرشیفێکی تەواوەتی دیاردە دەروونییە جۆراوجۆرەکانە، ئەم دیاردانانە بە شێوەیەکی نائاگا لە مێشکی هەر مرۆڤێکدا هەڵدەگیرێن. نائاگایی ئێمە هەست و لێهاتوویی و بیری نائاگا و خووی نائاگا و کاردانەوەی ئۆتۆماتیکی و ترس و ئارەزووی شاراوە لەخۆدەگرێت.

2. دەتوانرێت جێگرەوەی بگۆڕدرێت:

یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی عەقڵی نائاگا، سروشتی گۆڕاو و نەرم و نیانییە؛ هەر مرۆڤێک دەتوانێت ژیانی خۆی بە گشتی بگۆڕێت بە بەرنامەدانان بۆ عەقڵی نائاگا خۆی و ژیانی خۆی بە ئاراستەیەکی ئەرێنی و نەرێنی بجوڵێنێت بەپێی ئەو گۆڕانکارییەی لەسەر عەقڵی نائاگا خۆی کردوویەتی.

زۆرێک لە زانایان و چالاکوانانی بواری دەروونزانی درکیان بەوە کردووە کە تەنها 5%ی چالاکییە مەعریفیەکانمان (بڕیار، هەست، کردار، ڕەفتار) هۆشیارن، لەکاتێکدا 95%ی دیکەش لەلایەن عەقڵی نائاگاییەوە ئەنجام دەدرێن؛ واتە ئەگەر عەقڵی نائاگا خۆمان نەگۆڕین ژیانمان ناگۆڕێت.

3. هەمیشە چالاکە:

یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرنجڕاکێشەکانی عەقڵی نائاگایی ئەوەیە کە بەردەوام چالاکە. ئەم بەشەی عەقڵ کۆمەڵێک «ڕێنماییە بنەڕەتی» یان نەخشەی بنەڕەتی بیرکردنەوە لەخۆدەگرێت؛ ئەو چوارچێوە دەروونییانەی کە ڕێنمایی ڕەفتار و کاردانەوە سروشتییەکانمان دەکەن.

عەقڵی نائاگایی یادەوەرییەکانمان ڕێکدەخات و وەک فیلمێک یان هێڵی کاتیی لە مێشکدا هەڵیاندەگرێت. پاشان لە ژیانی ڕۆژانەدا ئاماژەیە بۆ ئەم ئەزموونانەی ڕابردوو، کاریگەری لەسەر کاردانەوە و بڕیار و لێکدانەوەکانمان هەیە. هەر لەبەر ئەوەشە، تەنانەت بەبێ هەوڵی هۆشیاریش، عەقڵی نائاگا هەمیشە لە پشت پەردەوە چالاکە، ژیانمان لە قاڵب دەدات.

ڕێگاکانی ڕاهێنانی عەقڵی نائاگا بۆ گەیشتن بە ئارەزووەکان:

مێشکت بۆ بەرزکردنەوە و ڕێکخستنی ژیانت دروستکراوە. مێشکی نائاگایت شتێکی هەیە کە پێی دەوترێت ئیمپاڵسی هۆمۆستاتیک کە ئەرکەکانی وەک پلەی گەرمی جەستە و لێدانی دڵ و هەناسەدان ڕێکدەخات. برایان تریسی بەم شێوەیە ڕوونی دەکاتەوە: «ئیمپاڵسە هۆمۆستاتیکەکانت، لە ڕێگەی سیستەمی دەماری ئۆتۆنۆمیتەوە، سەدان مادەی کیمیایی لە ملیارەها خانەکەتدا هاوسەنگ دەکەن بۆ ئەوەی هەموو ئامێرە فیزیاییەکانت زۆربەی کاتەکان بە هاوئاهەنگییەکی تەواو کاربکەن.»

عەقڵی نائاگا تۆ دەروازەپارێزی ناوچەی سەلامەتی تۆیە. هەروەها عەقڵی نائاگا ئەو کایەیە کە چاوەڕوانییەکانت دەگۆڕیت بۆ خوو و دووبارە و ڕۆژانە بیر لەو چالاکییانە دەکەیتەوە کە دەتوانن گەورەترین سەرکەوتن و بەختەوەری و کۆی و چاکبوونەوەت بۆ دروست بکەن و لە ژیانتدا بهێنن. چەند ڕێگەیەک هەیە کە دەتوانیت مێشکت ڕابهێنیت بۆ ئەوەی ببێتە هاوپەیمانت نەک دوژمنت. با پێکەوە پێداچوونەوەیان بۆ بکەین:

1. تامەزرۆی بینینی گۆڕانکارییە نەگۆڕەکان:

یەکەم هەنگاو بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری گەورە لە ژیاندا باوەڕبوون نییە بە ئەگەری گۆڕانکاری؛ بەڵکو بەسە کە بە تامەزرۆییەوە بزانین ئایا گۆڕانکاری دەکرێت یان نا. لەناکاو لە گوماناوییەکی تەواوەوە ناگۆڕێیت بۆ باوەڕدارێکی تەواو. لە نێوان ئەم دوو دۆخەدا هەنگاوێک هەیە و ئەویش ئەوەیە کە کراوە بین بۆ بینینی هەر جۆرە گۆڕانکارییەک.

بۆ نموونە دەتوانیت چەند ئیمەیڵێک بۆ چەند کڕیارێک یان هاوبەشێکی بازرگانی بنێریت و شتگەلێک پێشنیار بکەیت کە دەزانیت هیچ هۆکارێکیان نییە بۆ وەڵامدانەوەیان. لەوانەیە چەند جارێک نامەکانت پشتگوێ بخرێن، بەڵام لە کۆتاییدا کەسێک وەڵامی دەداتەوە. لێرەدا شتەکە ئەوەیە: دەتەوێت بزانیت ئایا شتێک دەکرێت…ئەمەیە ژیانت دەگۆڕێت.

2. ڕێگە بە خۆت بدە سەرکەوتوو بیت:

لەبری ئەوەی ئەو باوەڕە کۆنانە دووبارە بکەمەوە کە ئەگەر بگەمە کێشێکی دیاریکراو، ئەگەر هەندێک ڕووداو لە ژیانمدا ڕووبدات، ئەگەر لە کارەکەمدا پلەم بەرز بکەمەوە، دڵخۆش دەبم؛ سەرنجت لەسەر گۆڕینی قسەی خۆت بێت بۆ «ڕێگە دەدەم ژیانم باش بێت». ئەم ڕستەیە کاریگەری ئەرێنی لەسەر عەقڵی نائاگا هەیە.

ڕێگە بە خۆت بدە دڵخۆش و سەرکەوتوو بیت و هەست بە تاوانباری نەکەیت لەو بارەیەوە. ئەگەر بە نائاگایی سەرکەوتن بە بێ ئەخلاقی یان گەندەڵ بوونەوە ببەستیتەوە، هەرگیز ناتوانیت ژیان بە تەواوی بژیت. لەبری ئەم بیرکردنەوانە ڕێگە بەخۆت بدە هەنگاو بنێیتە ناو بوونێکی مانادار و تەندروست و بەختەوەر و تەواو.

3. مەهێڵە ترسی کەسانی تر گومانت لێبکات:

ئەو شێوازانەی کاردانەوەی خەڵک بەرامبەر بە هەواڵی سەرکەوتنەکانت پێت دەڵێت ژیانیان چۆنە. ئەگەر ڕایبگەیەنیت کە دەستگیرانداریت، ئەوا ئەوانەی دڵخۆشن بە ژیانی هاوسەرگیریان هەست بە دڵخۆشی دەکەن بۆت. ئەو کەسانەی کە لە ژیانی هاوسەرگیریاندا ناڕازین، ئاگادارت دەکەنەوە کە ئەمە دۆخێکی سەختە و پێویستە چێژ لە زۆرترین دەرفەت وەربگریت کە وەک «تاک»یەک بەجێت هێشتووە. مەسەلەکە ئەوەیە کە ترسەکانی ئەوانیتر پێشبینی دۆخەکانی خۆیانن. ئەم ترسانە هیچ پەیوەندییەکیان بە تواناکانتەوە نییە. بۆیە مەهێڵە ترسی ئەوانی تر بچێتە ناو عەقڵی نائاگاتەوە.

4. چواردەورت پڕ بکە لە هێزی ئەرێنی:https://bozanin.com/health/psychology/what-is-fear/

ماڵەکەت بکە بە پەناگەیەکی وزەی باش. هەندێک خواردنی کەمی خۆش لەناو سەلاجەدا هەڵبگرە و زەنگی مۆبایلەکەت بگۆڕە بۆ شتێکی هاندەرانە، وەک «پیرۆزبایی» بۆ ئەوەی ڕۆژەکەت بە شێوەیەکی ئەرێنی دەست پێ بکەیت. دڵنیابە لەوەی ئەو شتانەی زۆرترین جار دەیبینیت و دەستیان لێدەدەیت هەستی هیوا و ئارامی و پاڵنەرەکانت بەهێز دەکەن.

تێبینییەکی پاڵنەر یان قسەیەکی ئیلهامبەخش لە کۆمپیوتەرەکەتدا هەڵبگرە بۆ ئەوەی هەرکاتێک پێویستت پێی بێت بیرت بخاتەوە کە توانای گەشەکردن و گۆڕانکاریت هەیە. لە سۆشیال میدیادا واز لە فۆڵۆوکردنی ئەو کەسانە بێنە کە هەست بە خراپیی خۆت دەکەن و لەبری ئەوە فۆڵۆوی پەیجە ئیلهامبەخشەکان و ئەو کەسانە بکەن کە پەیامی پاڵنەر و بیرۆکەی داهێنەرانە بڵاودەکەنەوە. با سۆشیال میدیا شوێنێک بێت بۆ گەشەکردن و فێربوون و وزەی ئەرێنی، نەک شوێنێک کە بەهای تۆ بخاتە ژێر پرسیارەوە.

ئەم گۆڕانکارییە بچووکانە کاریگەرییان لەسەر مێشکی نائاگاییت دەبێت و یارمەتیت دەدات ئەزموونی باشتر و ڕوونتر و بەرهەمدارتر لە ژیانی ڕۆژانەتدا هەبێت.

5. باسی سەرکەوتن لە ئێستادا بکە نەک وەک پلانێک بۆ داهاتوو:

ئەگەر بەڕاستی ئۆتۆمبێلی کراوەت نییە یان سەرۆکی کۆمپانیایەک نیت، نابێت ڕستەی وەک «ئۆتۆمبێلێکی کراوەم هەیە» یان «من بەڕێوەبەری کۆمپانیایەکی دیاریکراوم» بەکاربهێنیت. بەڵام دەبێت خۆت لەو دۆخەدا خەیاڵ بکەیت کە چاوەڕێی ئەوە دەکەیت ژیانت تێیدا بێت و باسی ئەو دۆخە بکەیت وەک ئەوەی لە ئێستادا بە هەمان شێوە دەژیت.

لەبری ئەوەی بڵێیت «هیوادارم ڕۆژێک ئەو کارە بکەم»، بڵێ «من پلانم هەیە چۆن ئەوە بکەم». لەبری ئەوەی بیر لەوە بکەیتەوە کە «ئەگەر لە شوێنێکی جیاوازدا بومایە چێژ لە ژیان وەردەگرم»، بیر لەوە بکەرەوە «من توانای دڵخۆشیم هەیە لەم خاڵەدا و لەم کاتەدا و لەم شوێنەدا و هیچ شتێک ناتوانێت ڕێگریم لێبکات». بەم کارە، تۆ پێشنیار بۆ عەقڵی نائاگای خۆت دەکەیت کە تۆ لە ئێستادا دڵخۆشیت و عەقڵی نائاگاش خەریکە فرێکوێنسیی دڵخۆشی دەدرەوشێنێتەوە.

6. بینین:

بەتەواوی زۆر گرنگە سەرەتا ئەو جۆرە ژیانە لە خەیاڵتدا بێت کە حەز دەکەیت لە داهاتوودا هەتبێت. چونکە ئەگەر نەزانیت دەتەوێت بەرەو کوێ بچیت، نازانیت لە کوێوە دەست پێبکەیت. کاتێک وێنەیەکی ڕوون لە مێشکتدا دروست دەکەیت کە چیت دەوێت و چۆن دەگەیتە ئەوێ، ئەوا دەتوانیت هەنگاو بنێیت و دروستی بکەیت.

ئەگەر هێشتا وێنەیەکی ڕوونت نییە یان ئەگەر گومانت هەیە، ناتوانیت کردەی ڕاستەقینە و مانادار ئەنجام بدەیت بۆ گەیشتن بە ئارەزووەکەت. بە هەر شێوەیەک کە دەتوانیت، لەوانەش بلۆگکردن، جۆرناڵکردن، یان دانانی تەختەیەک لەسەر دیوارەکە، نەخشەیەک دابنێ کە دەتەوێت لە داهاتوودا چی بیت و چۆن دەتوانیت بگەیتە ئەوێ.

7. هۆکاری خۆڕاگریت دەستنیشان بکە:

عەقڵی نائاگای ئێمە ڕێگریمان لێدەکات لە شوێنکەوتنی ئەو شتەی کە خۆشمان دەوێت کاتێک بیروباوەڕی ناکۆکمان هەیە لەو بارەیەوە. بۆ ئەوەی هۆکاری بەرخۆدانەکەت دەستنیشان بکەیت، پرسیار لە خۆت بکە. لە خۆت بپرسە بۆچی بەردەوام دوادەخەیت؟ و بۆچی پێتوایە هەست بە لاوازی زیاتر دەکەیت ئەگەر ئەوەی دەتەوێت بەدەستی بهێنیت؟ پێویستە وەڵامی هەموو ئەم پرسیارانە بدەیتەوە و ئەگەر پێویست بوو ڕێگاکانی چارەسەرکردنی ئەم کێشانە بدۆزیتەوە.

8. پلانێکی تۆکمەت هەبێت بۆ ژیانت:

پلانی 5 ساڵە و 10 ساڵە لەبیر بکە. گۆڕانکاری زۆر بە تێپەڕبوونی کات ڕوودەدات، ئەمەش وا دەکات ئامانج دانان و پابەندبوون پێیانەوە مەحاڵ بێت. ئەگەری زۆرە کە دەرفەتی باشتر و نوێتر بە تێپەڕبوونی کات خۆیان بخەنە ڕوو و ژیانت بە تەواوی جیاواز بکەن لەوەی کە خەیاڵت پێیدا بوو. ڕاستە خۆت بۆ شتێکی تر ئامادە کرد، بەڵام ڕەنگە ئەم ژیانە باشتر بێت.

کەواتە لەبری ئامانجی 5 ساڵ و 10 ساڵە و کردارێکی لەو جۆرە، پلانێکی تۆکمەت هەبێت. بەها سەرەکییەکان و پاڵنەرەکانت دەستنیشان بکە. لە خۆت بپرسە ئەو ئامانجە کۆتاییەی کە دەتەوێت بەدەستی بهێنیت لەکاتێکدا لە ژیاندایت چییە؟ بیر لەو میراتە بکەرەوە کە بەجێی دەهێڵیت. کاتێک دەتوانیت وێنەی گەورەی بەهاکانت دەستنیشان بکەیت، دەتوانیت بڕیاری درێژخایەن بدەیت کە لەگەڵ خودی ڕاستەقینەی خۆتدا بگونجێت. عەقڵی نائاگا باشتر ئەمە قبوڵ دەکات.

9. یاداشتنامەیەک ئامادە بکە و قەدری خۆت تێیدا بزانە:

باشترین ڕێگە بۆ گۆڕینی دیدگاکەت لە «ویستن»ەوە بۆ «هەبوون» ئەوەیە کە دەست بکەیت بە سوپاسگوزاری. بە دەربڕینی سوپاسگوزاری بۆ ئەوەی کە هەتە، بیرکردنەوەت لە تینوێتی گۆڕانکارییەوە دەگۆڕیت بۆ ڕازیبوون بەو شتانەی کە ئێستا هەتە. هیچ شتێک لە سوپاسگوزاری و قەدرزانی زیاتر خۆشیتان بۆ ناهێنێت. وتەیەک هەیە کە کاتێک باوەڕت هێنا کە بەشی ئەوەت هەیە، قۆڵەکانت دەکرێنەوە بۆ ئەوەی زیاتر و زیاتر و زیاتر بەدەست بهێنیت. ئەم قسەیە بێ گومان ڕاستە.

10. تەرکیز لەسەر «چۆن» مەکە:

کاری تۆ ئەوەیە کە هەموو هەوڵێک بدەیت و ئەوەی لە تواناتدا بێت بیکەیت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانت. چۆن و لە ڕێگەی چ ئامرازێکەوە بڕیارە ئامانجەکەت بەدەست بهێنیت، هیچ شتێکی گرنگ نییە. بۆ نموونە کەسێک کە داوای بڕە پارەیەکی کردبێت کە زیاترە لە مووچەی مانگانەی خۆی، لەوانەیە بێهیوا بێت و بە خۆی بڵێت کە ئەمە مەحاڵە، بەڵام دەتوانێت لە ڕێگەی ئەو شتانەی باسمان کرد، کاریگەری لەسەر مێشکی نائاگایی خۆی هەبێت. بە ناردنی لەرزینێکی زیاتری سامان بۆ گەردوون، عەقڵی نائاگایی ئەوان دەبێتە هۆی ئەوەی ئەم بڕە پارەیە لە ڕێگەی یاسای ڕاکێشانەوە بگاتە دەستیان بە شێوەیەک کە هەرگیز بیریان لەوە نەدەکردەوە بتوانرێت.

11. دەوروبەرت پڕ بکە لەو کەسانەی لەگەڵتن:

کات بەسەر بەرە لەگەڵ کەسانێک کە خۆپەرست و پشتیوان و داهێنەرن. ئەگەر هەموو کۆتایی هەفتەیەک لەگەڵ کەسانێک بەسەر دەبەیت کە دڵخۆش نین بە ژیانیان، ئەوا ناتوانیت ئەو پشتگیرییە بەدەستبهێنیت کە پێویستە بۆ ئەوەی لەو ئاسۆیە ڕزگارت بێت. لەبیرت بێت، بەڕاستی تۆ دەبیتە ئەو کەسەی زۆرترین کاتی لەگەڵیدا بەسەر دەبەیت، بۆیە بە وریاییەوە هەڵیانبژێرە.

12. کاتی مردووت پڕ بکەرەوە لە دووپاتکردنەوە و پاڵنەر:

هەموو بەیانیەک لە ڕێگای کارکردنتدا گوێ لە پۆدکاستە پاڵنەرەکان بگرە. گوێ لە گفتوگۆکان بگرە دەربارەی کارە دڵخوازەکەت لەکاتێکدا قاپ دەشۆیت یان لێدەخوڕیت. تا دەتوانیت ژیانت پڕ بکە لە دووپاتکردنەوە و پاڵنەر. لەوانەیە پێویستت بە گوێگرتن لە هەندێک وانە زیاتر لە جارێک بێت، بەڵام لەگەڵ تێپەڕبوونی کاتدا دەچنە ناو مێشکتەوە و دوای ماوەیەک بە نائاگایی هەمان ئەو ڕێگایە دەگریتە بەر کە کەسانی سەرکەوتووی دیکە گرتوویانەتە بەر.

ئامۆژگاری سەبارەت بە عەقڵی نائاگا کە کەس پێت ناڵێت:

• عەقڵی نائاگایی تۆ نەک هەر کۆنتڕۆڵی هەموو پرۆسەکانی جەستە دەکات، بەڵکو وەڵامی زۆرێک لە کێشەکانی ژیانت دەزانێت و بە ئاسانی دەتوانێت هەموو کێشەکانت چارەسەر بکات.
• هەموو شەوێک پێش ئەوەی بخەویت پلانێکی گشتی بۆ ڕۆژی نوێ دابنێ بە ئاماژەدان بە عەقڵی نائاگایی.
• هەموو شتێک کە لە مێشکی نائاگایی تۆدا تۆمار کراوە، ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر هەست و بارودۆخ و ڕووداوەکانی ژیانت دەبێت. بۆیە دەبێت زۆر وریا بیت لە بیرکردنەوەکانت.
• فشار و دڵەڕاوکێ و ترس دەتوانێت ڕیتمی ئاسایی هەناسەدان و لێدانی دڵ و کاری هەموو بەشێکی تری جەستە تێکبدات. بیرکردنەوە ئەرێنی و بنیاتنەرەکان لە مێشکی نائاگایی خۆتدا بەهێز بکە، بەم شێوەیە هەموو کارەکانی جەستە دەگەڕێنەوە باری ئاسایی خۆیان.
• مێشکی نائاگایی خۆت پڕ بکە لە باشترین ئەزموون و هەستەکان و بیرکردنەوەکانت بکە بە واقیع بە تەرکیزکردن لەسەر تواناکانت.
• هەموو فانتازیا و هەستەکانت بە ڕوونی لەلایەن نائاگاییتەوە قبوڵ دەکرێن و دواتر لە ژیاندا جێبەجێ دەکرێن.