خورما:
خورما میوەیەکی بەردین، واتە تۆوێکی هەیە کە بە میوەیەکی گۆشتاوی دەرەوە دەورە دراوە (وەک شۆفان و بامێ و زەیتوون). مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی زۆر دوور.
ئێمەی مرۆڤ لە میزۆپۆتامیا بەخێرایی لە سیحری سوودە تەندروستییەکانی خورما فێربووین، لەو کاتەوە ئەم میوە خۆراکییە لە ناوچەکەدا (عێراق، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باکووری ئەفریقا) جێی بایەخی ماوەتەوە.
ئەمڕۆ میسر گەورەترین بەرهەمهێنەری خورمایە و نزیکەی هەموو وڵاتێکی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە پلەی دووەمدایە. تایبەتمەندی خورما بۆ تەندروستی و دوورکەوتنەوە لە هەموو جۆرەکانی شێرپەنجە و تەندروستی پێست و زیادکردنی وزە سەلمێنراوە.
لە جیهانی گەورەی ئەمڕۆدا کە هەموو شتێک لە ڕێگەی پەیوەندییەوە بەیەکەوە گرێدراوە، دەستڕاگەیشتن بە میوەیەکی وەک خورماش لەبەردەستی هەموو کەسێکدایە. میوەیەک کە وەک ژەمێکی تەواو کاردەکات.
جگە لە خورما، بابەتی زۆریشمان هەیە دەربارەی تایبەتمەندی خۆراکەکان، وەک: هەنگوین، سیر، سێو، هەنار، کە بانگهێشتتان دەکەین بۆ خوێندنەوە. بەڵام ئێستا باس لە ٢٢ سوودی خورما دەکەین بۆ تەندروستی مرۆڤ.
سوودە تەندروستییەکانی خورما:
1. خورما دەوڵەمەندە بە ڕیشاڵ
وەرگرتنی ڕیشاڵی پێویست بۆ جەستەیەکی تەندروست زۆر گرنگە. ١٠٠ گرام خورما ٧ گرام ڕیشاڵی تێدایە. بۆیە یەکێکە لە باشترین ڕێگاکان بۆ زیادکردنی وەرگرتنی ڕیشاڵ لە خۆراکی ڕۆژانەدا.
ڕیشاڵ دەتوانێت یارمەتی تەندروستی کۆئەندامی هەرس بدات بە ڕێگریکردن لە قەبزی. بە یارمەتیدانی دروستکردنی پیسایی، جووڵەی ڕێکوپێکی ڕیخۆڵە بەرەوپێش دەبات.
ڕیشاڵەکان هەرسکردن خاو دەکەنەوە و دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ئەوەی شەکر لە خوێندا زۆر بەرز نەبێتەوە دوای خواردن. هەر لەبەر ئەم هۆکارە، خورماکان ڕێژەی گلایسیمیک (GI)ی کەمیان هەیە. ئیندێکسی گلایسیمیک ڕێژەی بەرزبوونەوەی شەکری خوێن دەپێوێت دوای خواردنی خۆراکێکی دیاریکراو.
2. خورما دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسانی دژە نەخۆشی
خورما چەندین مادەی دژە ئۆکسانی تێدایە کە سوودێکی زۆری هەیە بۆ تەندروستی لەش و ڕێگری لە ڕوودانی نەخۆشی دەکات. دژە ئۆکسێنەرەکان خانەکان لە ڕادیکاڵە ئازادەکان دەپارێزن، کە بریتین لە مۆلیکولە ناجێگیرەکان کە مۆلیکولەکانی تر ناسەقامگیر دەکەن و لەوانەیە کاردانەوەی زیانبەخش لە جەستەدا دروست بکەن و ببنە هۆی نەخۆشی. بە بەراورد لەگەڵ جۆرە میوە هاوشێوەکانی وەک هەنجیر و پڕۆن، خورما زۆرترین ڕێژەی دژە ئۆکسانی تێدایە.
3. خورما دەتوانێت یارمەتی تەندروستی مێشک بدات
خواردنی خورما یارمەتی باشترکردنی کارکردنی مێشک دەدات. توێژینەوە تاقیگەییەکان دەریانخستووە کە خورما سوودبەخشە بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی هەوکردن وەک ئینتەرلوکین 6 (IL-6) لە مێشکدا.
ئاستی بەرزی IL-6 پەیوەندی بە مەترسی زیاتری تووشبوون بە نەخۆشییە دەمارییەکانی وەک ئەلزەهایمەرەوە هەیە. سەرەڕای ئەوەش، توێژینەوەکانی تر، لەنێویاندا توێژینەوە لەسەر ئاژەڵان، دەریانخستووە کە خورما سوودبەخشە لە کەمکردنەوەی چالاکیی پڕۆتینەکانی ئامیلۆید بێتا کە دەتوانن پلاکی مێشک دروست بکەن.
کاتێک پلاکی مێشک لە مێشکدا کۆدەبێتەوە، لەوانەیە پەیوەندی نێوان خانەکانی مێشک تێکبدات و لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی مردنی خانەکانی مێشک و نەخۆشی ئەلزەهایمەر. تایبەتمەندی پۆتانسێلی بەرزکردنەوەی مێشک لەڕێگەی خورما دەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕۆکی دژە ئۆکسێنەر کە ناسراوە بە کەمکردنەوەی هەوکردن، لەنێویاندا فلاڤۆنۆیدەکان.
4- خورما شیرینکەرەوەیەکی سروشتییە
خورما سەرچاوەی فرۆکتۆزە کە شەکرێکی سروشتییە و لە میوەدا هەیە. بەهۆی ئەمەوە خورما زۆر شیرینە و هەروەها تامێکی ناسکی هاوشێوەی کارامێلی هەیە. خورما بەدیلێکی زۆر باشە بۆ شەکری سپی بەهۆی ئەو ماددە خۆراکی و ڕیشاڵ و دژە ئۆکسێنەرانەی کە هەیەتی.
گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە هەرچەندە خورما دەوڵەمەندە بە ڕیشاڵ و ماددە خۆراکیەکان، بەڵام هێشتا کالۆری تاڕادەیەک بەرزە و پێویستە بە ڕێژەیەکی مامناوەند بخورێت.
5. خورما یارمەتی تەندروستی ئێسک دەدات
خورما چەندین کانزای تێدایە لەوانە فسفۆر و کالیسیۆم و مەگنیسیۆم. هەموو ئەمانە لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە بۆ ئەوەی توانای ڕێگریکردنیان لە حاڵەتەکانی پەیوەست بە ئێسک وەکو پووکانەوەی ئێسک.
بۆیە خواردنی خورماش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ باشترکردنی تەندروستی ئێسک. بەسوودە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی شەکری خوێن، بەهۆی کەمی بوونی ڕێژەی گلایسیمیک، خورما یارمەتیدەرە بۆ ڕێکخستنی شەکری خوێن بەهۆی ڕیشاڵ و دژە ئۆکسێنەرەوە. بۆیە خواردنیان یارمەتیدەرە بۆ بەڕێوەبردنی نەخۆشی شەکرە. بەڵام دەبێت ڕەچاوی بڕی بەکارهێنانی بکرێت.
6- خورما یارمەتی تەندروستی چاو دەدات
خورما دەوڵەمەندە بە ڤیتامین (ڤیتامین A و ڤیتامین K)، کانزاکان، ئاسن، کالیسیۆم، مەگنیسیۆم، ڕیبۆفلاڤین، تیامین، زینک و فۆلات. ئەم تایبەتمەندیانە خورما دەکاتە خۆراکێکی نایاب بۆ پاراستنی بینینێکی باش.
هەروەها خورما زۆر کاریگەرە لە پاراستن لە شەوکوێربوون. ڕێگەیەکی زۆر باش بۆ خواردنی خورما بۆ ئەوەی هەموو سوودەکانی بەدەست بهێنیت ئەوەیە کە شەوێک لە ئاو یان شیردا بیخۆیت و بەیانیان بیخۆیت.
خورما هەر لە کۆنەوە لە ناوچە گوندنشینەکان بۆ باشترکردنی بینایی چاو بەکارهێنراوە. خەڵک بۆ کەمکردنەوەی فرێکوێنسیی شەو کوێربوون، گەڵای خورما بەکاردەهێنا.
لە بنەڕەتدا گەڵاکانی دارخورمایان ورد دەکرد بۆ ئەوەی هەویرێکی نەرمیان دەست بکەوێت و دواتر لە دەوری چاو و لەسەر چاویان لێدەدەن. ئەم چارەسەرە ئەنجامێکی زۆر باشی لە چارەسەری شەوکوێریدا نیشان دا.
7. خورما یارمەتی تەندروستی دەم و ددان دەدات
کاتێک باس لە خواردنی شیرینی دەکرێت زۆربەیان بۆ ددانەکان خراپن. مادەی سروشتی خورما یارمەتی بەهێزکردنی مینای ددان دەدات و هەروەها لە پلاکی ددان دەپارێزێت. خورما ئارەزووی خواردنی خواردنی شیرینی ناتەندروست کەمدەکاتەوە.
فۆڕمی توخمیی فلۆرین بە شێوەیەکی زۆر لە خورمادا دەبینرێت. فلۆراید سوودبەخشە بۆ پێکهاتەی ددان بەتایبەتی مینای ددان و وەک دژە بۆشایی کاردەکات. وەک خورما، کشمشی زۆر بەسوودە بۆ تەندروستی ددانەکان. فیتۆکیمیاییەکانی ئەم جۆرە میوەیە ڕۆڵیان هەیە لە ڕێگریکردن لە گەشەی بەکتریا.
ڤیتامین سی لە خورمادا یارمەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەکانی پووک دەدات و خوێنبەرە لاوازەکان بەهێز دەکات و ڕێگری لە کەمخوێنی دەکات، ئەمەش لە بەرامبەردا سوودی هەیە بۆ تەندروستی گشتی.
توێژینەوەکان دەریانخستووە کە خورما بۆ چارەسەری شێرپەنجەش بەسوودە. ڤیتامین B لە خورمادا بەسوودە بۆ چارەسەرکردنی هەوکردن و هەروەها چاککردنەوەی برینەکانی سەر لێو و پووک و پەردەی چڵکدار.
8- خورما بۆ دابەزاندنی کێش بەسوودە
دابەزاندنی کێش تایبەتمەندییەکی تری خورمایە. توێژەران لە توێژینەوەکەدا ئاماژەیان بەوە کردووە، ڕێگەیەکی سەرەکی بۆ ڕێگریکردن لە قەڵەوی بریتییە لە ڕێگریکردن لە لیپازی پەنکریاس کە ئەنزیمێکە لەلایەن پەنکریاسەوە بەرهەمدەهێنرێت.
لەم توێژینەوەیەدا توێژەران چەندین دەرهێنراوی خورمایان تاقیکردەوە و بۆیان دەرکەوت کە ئەم ئەنزیمە سەرکوت دەکەن. هەروەها خورما دەتوانێت یارمەتی باشترکردنی کۆلیسترۆڵ و کەمکردنەوەی هەوکردن بدات، کە هەردووکیان کاریگەری ئەرێنییان لەسەر دابەزاندنی کێش هەیە.
9- خورما زۆر باشە بۆ تەندروستی دڵ
خورما ڕێژەیەکی کەمی سۆدیۆم و پۆتاسیۆمی زۆری تێدایە، ئەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی باش ئەگەر پەستانی خوێنت بەرز بێت. 4 خورما لە بنەڕەتدا بێ سۆدیۆم و نزیکەی 700 میلیگرام پۆتاسیۆمی تێدایە کە 25%ی بەهای ڕۆژانەی دابین دەکات.
پۆتاسیۆم یارمەتی کەمکردنەوەی پەستانی خوێن دەدات بە یارمەتی دەرکردنی سۆدیۆم لە جەستە و کەمکردنەوەی گرژی لە خوێنبەرەکاندا. کۆمەڵەی دڵی ئەمریکی پێشنیاری خواردنی زیاتری ئەو خۆراکانە دەکات کە دەوڵەمەندن بە پۆتاسیۆم وەک خورما بۆ تەندروستی دڵ.
خورما وەک میوەیەکی وشککراوە سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بۆ دژە ئۆکسێنەر. دژە ئۆکسێنەرەکان بریتین لە ماددە خۆراکیەکان کە خانەکانت لە زیانەکانی ڕادیکاڵە ئازادەکان دەپارێزن.
ئەو کەسانەی ئەو خۆراکانە دەخۆن کە دەوڵەمەندن بە دژە ئۆکسێنەر، ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشییەکانی دڵ کەمترە. هەروەها خورما تایبەتمەندی دژە هەوکردنی هەیە کە لە نەخۆشیەکانی دڵ دەتپارێزێت بە کەمکردنەوەی هەوکردنی درێژخایەن لە جەستەدا.
10- خورما یارمەتی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەش دەدات
ئایا دەزانی خورما دەتوانێت یەکێک بێت لە باشترین شتەکان کە دەتوانیت بیخۆیت بۆ بەرزکردنەوەی تەندروستی سیستەمی بەرگری لەشت و یارمەتی بەڕێوەبردنی هەوکردنی درێژخایەن؟
هاوکات لەگەڵ پراکتیزە ناسراوەکانی پشتگیری بەرگری لەش وەک خەوتنی پێویست، خواردنی خۆراکە دەوڵەمەندەکان بە ڤیتامین D و سنووردارکردنی خواردنەوەی کحول، باوەڕ بکەن یان نەیکەن، تێکەڵکردنی خورما لە شێوازی ژیانی تەندروستتدا دەتوانێت یارمەتیت بدات لە نەخۆشی دوور بکەویتەوە.
وەک زۆرێک لە میوەکان خورما دەوڵەمەندە بە ڤیتامین و کانزا سروشتییەکان و زۆرێک لەم ماددە خۆراکییە بچووکانە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە پاڵپشتیکردنی تەندروستی سیستەمی بەرگری لەش.
لە مەگنیسیۆمەوە تا مس تا سیلینیۆمی دژە ئۆکسێنەر، ئەم میوە بچووکانە پڕن لە هۆکاری بەرزکردنەوەی بەرگری کە جەستەت پێویستی پێیەتی بۆ چالاککردنی وەڵامە گرنگەکانی بەرگری. کاتێک باس لە ئاسن دەکرێت، کە کانزایەک کە دەتوانێت کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر تەندروستی سیستەمی بەرگری لەش هەبێت، خورما سەرچاوەیەکی سروشتییە و بە ئاسانی دەستدەکەوێت.
ئەوەش لەبەرئەوەی داتاکان دەریدەخەن کەمی ئاسن ڕەنگە کاریگەری نەرێنی لەسەر توانای هەندێک خانە هەبێت بۆ وەڵامدانەوەی نەخۆشی، بۆیە دڵنیابوون لە ئاستی ئاسنی تەندروست زۆر گرنگە ئەگەر بتەوێت جەستەت بە تەندروستی بمێنێتەوە.
یەکێکی دیکە لە ماددە خۆراکییە گرنگەکان بۆ سیستەمی بەرگری لەش بریتییە لە ڤیتامین B6. ڤیتامین B6 بەرپرسە لە بەرهەمهێنانی خڕۆکە سپییەکانی خوێن، بۆیە زۆر پێویستە بۆ ئەوەی بەشی پێویست بۆ لەش بەدەست بهێنیت، خورماش سەرچاوەیەکی سروشتی ئەم ڤیتامینە سەرەکییە (B)یە.
کالیسیۆم یەکێکی ترە لە ماددە خۆراکییە دیارەکان کە بە شێوەیەکی سروشتی لە خورمادا هەیە. وەک یاریزانێکی سەرەکی لە چالاککردنی وەڵامی بەرگری، ئاستی تەندروست لەم کانزایە یارمەتیدەر دەبێت کاتێک وەرزی سەرما و ئەنفلۆنزا دەگۆڕێت.
بێگومان لە باسکردنی ماددە خۆراکییە بچووکەکان و تەندروستی سیستەمی بەرگری لەشدا، نادادپەروەرانە دەبێت ئەگەر باسی ڤیتامین سی بەناوبانگ نەکرێت. هەندێک خورما بڕێکی کەم لە ڤیتامین C لەخۆدەگرێت – کە ماددەیەکی خۆراکییە و پشتگیری سیستەمی بەرگری لەش دەکات.
11- خورما جەنجاڵی دروست دەکات بۆ زیادکردنی وزەی لەش
خورما سەرچاوەیەکی ڕاستەقینەی وزەیە! ١٠٠ گرام خورما زیاتر لە ٦٠ گرام کاربۆهیدراتی تێدایە. جگە لەوەش خورما چەندین مایکرۆخۆراکی پێویستی تێدایە لەوانە کالیسیۆم، پۆتاسیۆم، مەگنیسیۆم و ڤیتامینەکانی بی. ئەمەش یەکێکە لەو هۆکارانەی کە خورما بە سەرچاوەیەکی تەواو و وزە لە نێو وەرزشوانان و کەسانی چالاک دادەنرێت.
12- خورما بۆ قەبزی بەسوودە
خورما لە زۆر ڕووەوە سوودی هەیە بۆ تەندروستی، لەوانەش شلکەرەوەیەکی سروشتییە و دەتوانێت قەبزی ڕزگار بکات. خورما وەک یەکێک لە کاریگەرترین چارەسەرە سروشتییەکان بۆ قەبزی دادەنرێت.
خورما ڕێژەیەکی بەرزی ڕیشاڵی نەتواوەی تێدایە، ئەمەش قەبارەی پیسایی زیاد دەکات و ئاسانکاری دەکات بۆ جوڵەی خۆراک لە ڕیخۆڵەکاندا. خورما ڕێژەی ئاو زیاد دەکات کە دەکێشرێتە ناو کۆئەندامی هەرسەوە.
ئەمەش وا دەکات پیسایی خێراتر بجوڵێت و ناهێڵێت ڕەق بێت. تەنانەت دەرکەوتووە کە خورما یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی قەرەباڵغی قۆڵۆن کە بە شێوەیەکی باو لەگەڵ قەبزی درێژخایەندایە.
13. خورما یارمەتی بەهێزکردنی قژ و پێست دەدات
خورما سەرچاوەیەکی نایابی ڤیتامین C و D یە، کە بەرهەمهێنانی کۆلاجین زیاد دەکات و دەبێتە هۆی زیادبوونی لاستیکی. هەروەها خورما دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسێنەر بەتایبەت تانین کە ڕێگری دەکات لە تێکچوونی خانەکان و ئۆکساندن و یارمەتی کەمکردنەوەی هەوکردن دەدات.
خورما مادەی خۆراکی تێدایە کە هێزی شانەکانی ژێر پێست زیاد دەکات، ئەمەش دەبێتە هۆی نەرمبوونی پێست. دژە ئۆکسێنەرەکان لە خورمادا کاریگەرییەکانی ڕادیکاڵە ئازادەکان کۆنتڕۆڵ دەکەن و دەرکەوتنی چرچ و لۆچی و هێڵە وردەکان دوادەخەن.
خورما ترشی پانتۆتینیکی تێدایە کە پێست لە ناوەوە چاک دەکاتەوە و درەوشاوەیی پێدەبەخشێت. یەکێکی تر لە سوودەکانی خورما چارەسەرکردنی حەساسیەتی پێستە کە بەزۆری لە هەموو جەستەدا ڕوودەدات.
خواردنی خورما (ڕۆژانە دوو بۆ سێ جار) دەبێتە هۆی بەھێزکردنی قژت لە ماوەیەکی کورتدا. بەو پێیەی خورما دەوڵەمەندە بە ئاسن، سوڕی خوێن لە پێستی سەر باشتر دەکات، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ گەشەکردنی خێرای قژ.
ئەمەش کاتێک ڕوودەدات کە ئۆکسجین بە شێوەیەکی دروست بەسەر جەستەدا دابەش بێت و لە کۆتاییدا ڕێگری لە هەڵوەرینی قژ دەکات و هاندەری گەشەی قژی نوێ دەبێت. خواردنی خورما تاڵەکانی قژ و ڕەگی قژ بەهێز دەکات و ڕێگری دەکات لە شکان و هەڵوەرینی قژ.
14- خورما دەبێتە هۆی زیادکردنی ژمارە و کوالێتی سپێرمەکانی پیاوان
خورما ئیسترادیۆل و فلاڤۆنۆیدەکانی تێدایە. ئەم دووانە کاریگەری ئەرێنییان هەیە کە کوالیتی و ژمارەی سپێرم زیاد دەکەن. یەکێک لە سوودە گرنگەکانی خواردنی خورما بۆ پیاوان باشترکردنی تەندروستی سێکسییە.
ئەم میوەیە تۆوکراوە توانای سێکسی زیاد دەکات و ژیانی سێکسی چێژبەخشتر دەکات. خورما بۆ پیاوان زۆر بەسوودە و پێویستە بەشێک بێت لە ڕێجیمەکە. لە کۆندا مرۆڤەکان خورمایان بەکارهێناوە بۆ بەهێزکردنی هێزی سێکسی.
ئەنجامی توێژینەوە نافەرمیەکان دەریدەخەن کە خورما و ڕۆنەکەیان کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ئەدای سێکسی هەیە. خورما ڤیتامینە پێویستەکانی وەک A و B6 و کانزا و ترشە ئەمینیەکانی تێدایە کە ئاستی شەکری میوە باشتر دابین دەکەن و توانای سێکسی بەرز دەکەنەوە.
١٥-تایبەتمەندی خورما لە نەخۆشیەکانی ئافرەتان
بەپێی داتاکانی شێرپەنجەی جیهانی، نزیکەی ١٠ ملیۆن ژن لە جیهاندا تووشی شێرپەنجە دەبن. باوترین شێرپەنجە لە ئافرەتان بریتین لە شێرپەنجەی ملی ڕەحم و سییەکان و مەمک و پێست.
خورما دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسێنەر کە خانەکانت لە زیانەکانی ڕادیکاڵە ئازادەکان دەپارێزێت. ئەم ماددە کیمیاییە ناجێگیرانە کە بە ڕادیکاڵە ئازادەکان ناسراون، توانای زیانگەیاندن بە جەستەیان هەیە و تووشی شێرپەنجە دەبن.
16. تایبەتمەندی خورما لە کاتی دووگیانیدا
بە بەراورد لەگەڵ میوەکانی تر، خورما ڕێژەیەکی بەرزی دژە ئۆکسانی تێدایە. ترشی فینۆلیک و کارۆتینۆید و فلاڤۆنۆید دژە ئۆکسێنەرە سەرەتاییەکانن کە لە خورمادا هەن. هەر لە کۆنەوە ئامۆژگاری دایکانی دووگیان کراون کە خورما بخۆن بە هۆکاری جۆراوجۆر. خورما دەوڵەمەندە بە ڕیشاڵ و پۆتاسیۆم، هەردووکیان پێویستن بۆ دووگیانییەکی تەندروست.
17. تایبەتمەندی خورما بۆ منداڵبوون
خورما ڤیتامین و کانزاکانی تێدایە کە یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە کەموکوڕی لەدایک بوون و کێشەکانی تر لە کاتی دووگیانیدا. جگە لەوەش، خورما دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی مەترسی ئاڵۆزییەکان لە کاتی منداڵبووندا، ئەمەش وایکردووە ببێتە بەشێکی سەرەکی لە خۆراکی هەموو دایکێکی چاوەڕوانکراودا.
18. تایبەتمەندی خورما لە کاتی شیرپێدان
خورما سەرچاوەیەکی نایابی خۆراکە بۆ خانمانی دووگیان. سەرچاوەیەکی باشی کالیسیۆم، کە پێویستە بۆ گەشەی ئێسک. یەک خورما نزیکەی ١٥٠ میلیگرام کالیسیۆمی تێدایە کە ٤ هێندەی ئەو بڕە زیاترە لە پەرداخێک شیردا.
خواردنی خورما ڕۆژانە دەتوانێت ئێسکەپەیکەری بەهێز بەهێز بکات بۆ گەشەکردنی تەندروستانەی منداڵ. هەروەها خورما ترشی ئەمینی و کاربۆهیدراتی تێدایە کە ئافرەتانی دووگیان لە کاتی دووگیانیدا پێویستیان پێیەتی. خورما یارمەتی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری دایک و منداڵ دەدات و هەروەها ئاستی ئاسایی هیمۆگلۆبین باشتر دەکات.
19-تایبەتمەندی خورما بۆ خۆپاراستن لە توشبوون بە ئیمۆرۆیدی دووگیانی
توشبوون بە خوێنبەربوون بەهۆی زیادبوونی فشار لەسەر خوێنبەرەکانی کۆم (ڕیخۆڵە گەورە) دروست دەبێت و دەتوانێت زۆر ئازاری هەبێت. زۆرێک لە خانمان بۆیان دەردەکەوێت کە زیادکردنی وەرگرتنی ڕیشاڵەکانیان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە ئیمۆرۆید. خورما سەرچاوەیەکی نایابی ڕیشاڵی خۆراکییە و چەندین سوودی دیکەی هەیە.
خورما دەوڵەمەندە بە ماددەی ئاسن کە بۆ خانمانی دووگیان زۆر پێویستە، هەروەها پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم و کالیسیۆمی تێدایە. لەبەر هەموو ئەم هۆکارانە، خواردنی خورما وا بیردەکرێتەوە کە سوودی هەبێت بۆ ژنانی دووگیان لە کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە ئیمۆرۆید.
20. تایبەتمەندی خورما بۆ منداڵان
خورما خواردنێکی کەم و زۆر باشە بۆ منداڵانیش. تەنها دڵنیابە کە منداڵەکەت توانای جوینی باشی هەیە: خورما سەرچاوەیەکی سروشتی ڕیشاڵییە بۆ ئەوەی کۆئەندامی هەرس بە تەندروستی بهێڵێتەوە. بەپێی تەمەنی منداڵ پێویستە ڕۆژانە ١٥ گرام ڕیشاڵ وەربگرێت.
ئەگەر منداڵان ڕیشاڵی پێویست لە خۆراکەکانیاندا بەدەست نەهێنن، لەوانەیە تووشی کێشەی هەرسکردن ببن کە هیچ خۆشییەک بۆ کەس نییە. سەرەڕای ئەوەش، ڕیشاڵ دەتوانێت یارمەتی منداڵان بدات هەست بە تێری بکەن بۆ ماوەیەکی زیاتر.
وەرگرتنی ئاسن بەداخەوە زۆرێک لە منداڵان بەدەست کەمی ئاسنەوە دەناڵێنن. ئەو منداڵانەی کە ئاسنی پێویستیان دەست ناکەوێت لەوانەیە هەست بە ماندوێتی بکەن و ئارەزووی خواردنیان خراپ بێت – دوو شت کە بە دڵنیاییەوە لە قوتابخانە نامانەوێت.
خورما تامێکی شیرین دەدات بەبێ زیادکردنی شەکر (یان تام و ڕەنگی دەستکرد). کاتێک منداڵان سواڵ دەکەن بۆ شیرینی، هەوڵبدە لەبری ئەوە ئەم میوە تازەیانە پێشکەش بکەیت.
21. یارمەتی بەهێزکردنی ئێسکی منداڵ دەدات
ئێسکی منداڵ بەردەوام لە گەشەکردندایە و پێویستیان بە کانزایەک هەیە کە پێی دەوترێت کالیسیۆم بۆ پاڵپشتی هێزەکانیان. خورما ئێسکی منداڵ بەهێز دەکات بەم کانزایە گرنگە بۆ ئەوەی یارمەتی تەندروست و بەهێزی بمێنێتەوە.
22. بەکارهێنانی خورما لە لەشجوانیدا
خورما دەوڵەمەندە بە کاربۆهیدرات و شەکر و کانزا و ڤیتامینەکان. هەر لەبەر ئەم هۆکارە لە نێو وەرزشوانان و لەشجوانیدا بەهایەکی زۆری هەیە. کاریگەری خورما لە وەرزش و لەشجوانیدا بە جۆرێکە کە وەرزشوانان و لەشجوانی دەتوانن پشت بەم میوەیە ببەستن کە دەوڵەمەندە بە کانزاکان و هەمیشە هەوڵیان داوە بیخەنە ناو خۆراکی خۆیانەوە.
خواردنی چەند خورمایەک لە ڕۆژێکدا ئەو ئاسنە بۆ جەستە دابین دەکات کە لە کاتی وەرزشکردندا پێویستی پێیەتی و سوودی هەیە بۆ تەندروستی دڵ و ڕێگری دەکات لە دروستبوونی کێشەکانی دڵ لە کاتی وەرزشکردندا. بۆیە زۆر باشترە وەرزشوانان و لەشجوانی پێش ڕاهێنان ٢ بۆ ٤ خورما بخۆن.
پۆتاسیۆم یەکێکی ترە لە کانزاکان کە لە خورمادا هەیە. کانزاکانی ناو جەستەمان لە کاتی وەرزشکردندا کەم دەبنەوە و کەمی پۆتاسیۆم دەبێتە هۆی لاوازی و گرژبوونی ماسولکەکان. سەرنجڕاکێشترین شت ئەوەیە کە لە هەر خورمایەکدا پۆتاسیۆمی زیاترە لە چاو ئەو کانزایانەی کە لە خواردنەوە وزەبەخشەکاندا هەن.
دوا وشە:
خورما میوەیەکی خۆراکییە، بەڵام لە لایەکی ترەوە دەبێت ئاگاداری بڕی خواردنی بین. باشتر وایە ڕۆژانە ٣ بۆ ٥ خورما بخۆیت (لەگەڵ چا یان قاوە لەبری شەکر و شەکر) بۆ ئەوەی چێژ لە سوودەکانی وەربگریت بۆ تەندروستی خۆت و زۆر بەکارنەهێنیت.
