گەشتوگوزار یەکێکە لە پێداویستییە سەرەتاییەکانی مرۆڤ. ڕەنگە ئەم پێویستییە بۆ زۆر کەس بووبێتە ئاواتێک. زۆرجار خەڵک بەدوای شوێنی جوان و دیمەنداردا دەگەڕێن بۆ سەفەرکردن، دەمانەوێت باشترین وڵاتان بۆ گەشت و گەشتیاری بە ئێوە بناسێنین.
بەهۆی فراوانی ناوەڕۆکەوە ئەم بابەتەمان لە سێ بەشدا خستووەتە ڕوو، دوای ئەم بەشە کە بەشی یەکەمە، دەتوانن بەدواداچوون بۆ بەشی دووەم و سێیەمی باشترین وڵاتان بکەن بۆ گەشت و گوزار.
وڵاتی جوان بۆ گەشتکردن: بەشی یەکەم
1- پاریس، فەرەنسا
پاریس شارێکی گەورەیە و چەند سەدەیەک هەوراز و نشێوی تێدایە و سەردانکردنی گۆشەکانی شارەکە و چێژوەرگرتن لە جوانییەکانی پاریس و کافێ کۆنەکان و چێشتخانە ئەستێرەکان و مۆزەخانەی سەرنجڕاکێش تەمەنێکی دەوێت.
پاریس، پایتەختی مۆدەی جیهان، یەکێکە لە شارە بەناوبانگەکانی جیهان بۆ گەشتیاران، شارێکە کە زۆرێک لە شاعیران، نووسەران، شانۆنامەنووس و ڕۆژنامەنووسان لەسەر پاریس و جوانییە ناوازەکەی نووسیویانە و ئارەزووی خۆیان بۆ ئەم شارە نیشانداوە.
سەختە عاشقی پاریس نەبیت. ڕۆشنبیری و هونەر، سۆز و هەموو ئەو شتانەی کە لە بەرزترین ئاستدا بیری لێدەکەیتەوە، لە هەموو گۆشەیەکی پاریسدا دەبینرێن و دەبێت بگوترێ کە پاریس سەرنجڕاکێشترین شوێنی گەشتیاری فەرەنسایە، لە مۆزەخانەی لۆڤەرەوە تا بورجی ئیڤڵ، نۆترێ کاتدراڵی دامێ، شامپس ئێلیزێ، ساکرێ سوا و…
پیاسەکردن لە شەقامەکانی و خواردنەوەی قاوە لە کافێیەکانیدا لە شوێنە گەشتیارییەکانی پاریسن، هەروەها هۆتێل و میوانخانەی جۆراوجۆر بە نرخێکی جیاواز لەم شارەدا هەیە.
هەروەها گواستنەوە لەم شارەدا ئاسان و نایاب و ناوازەیە و میترۆ گرنگترین ڕۆڵی هەیە لە جوڵەی سەرنشینانی ئەم شارەدا.
شوێن و دانیشتوانی پاریس:
پاریس پایتەختی فەرەنسایە، کە دەکەوێتە باکووری ئەم وڵاتە و ڕووباری سێنی پێیدا تێدەپەڕێت، ئەم شارە کە ژمارەی دانیشتووانی زیاتر لە 12 ملیۆن کەسە، یەکێکە لە گەورەترین شارە گەورەکانی ئەوروپا، و تەمەنی نزیکەی دوو هەزار ساڵە، پاریسی پایتەختی فەرەنسا، ئەمڕۆ بووەتە یەکێک لە ناوەندە بازرگانی و کولتوورییەکانی جیهان.
بارەگای زۆرێک لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک یونسکۆ لەم شارەدایە، هەروەها کۆمپانیا بازرگانییە گەورەکان نوێنەرایەتیان لەم شارەدا هەیە، هەروەها پاریس یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە بەناوبانگەکانی جیهان و ساڵانە نزیکەی 30 ملیۆن گەشتیار سەردانی دەکەن.
دیمەنەکانی پاریس:
1-تاوەری ئیڤڵ، 2-مۆزەخانەی لۆڤەر، 3-کاتدراڵی نۆتردام پاریس، 4-بۆلیڤار شامپس ئیلیسی، 5-مۆزەخانەی ئۆرسای، 6-ئۆپێراخانە و مۆزەخانەی گارنیەر-7-کتێبخانەی ئۆپێرا، 8-پلاس دی کۆنکۆرد لا کۆنکۆرد) ، 9-ئارک دی تریۆمف، 10-باخچەی لوکسمبۆرگ، 11-ساکرێ کۆر و گەڕەکی مۆنمارتر، 12-کڵێسای سانت-شاپێل، 13-پانتیۆن، 14-فۆسگێس سکوێری
لە نێو شوێنە گەشتیارییەکانی تری پاریس، دوای سەیرانکردن و شوێنە مێژووییەکان دەتوانین ئاماژە بە شوێنە سەرنجڕاکێشە سروشتییەکانی ئەم شارە بکەین.
ڕووباری ئارام و ئارام لە ناوەڕاستی شارەکەدا بە هێواشی دەڕژێت، لە تەنیشت مۆزەخانە شایستە و کڵێسا و بلۆکە کۆنەکان بە تەلارسازی جوانی ڕۆکۆکۆ و نیوکلاسیکی، و کەمێک دوورتر، دارە شلەمەنیەکان و چرای گەشاوەی شەقامەکانی پاریس هەموو… بینەر عاشقی ئەم شارە دەبێت.
ناتوانیت ڕۆیشتن بەدرێژایی ڕێڕەوی قیرتاوی ڕووباری سێن و پردە خۆشەکانی لەدەست بدەیت، هەروەها دەتوانیت هاوڵاتی پاریسی بناسیت بەدرێژایی ڕێگاکە کە لە ڕێگادان بۆ کافێ، سینەما، یان فرۆشگا، و زانیاری باش لەسەر بازاڕکردن و… یادگاری لە بەدەستهێنانیان
کەش و هەوای شاری پاریس:
پاریس کەشوهەوای ئۆقیانوسی هەیە و لەژێر کاریگەری بەرەکانی ئاسمانی باکووری ئەتڵەسیدایە، بارانبارین بە درێژایی ساڵ لە پاریس ڕوودەدات، پاریسیش بە بارانبارینی لەناکاو بەناوبانگە.
وەرزی هاوین قەرەباڵغترین و گرانترین وەرزە بۆ گەشتکردن بۆ پاریس، بۆ ئەوەی تێچووی گەشتەکەت کەم بکەیتەوە و چێژ لە شوێنە گەشتیارییەکانی پاریس وەربگریت لە ئاسوودەیی و ئارامی شارەکەدا، باشتر وایە گەشت بکەیت بۆ پاریس لە… وەرزی پایز و چێژ لە زۆرترین جوانی شارەکە وەربگرە لە پایزدا زیاتر بەکاری بهێنە کاتێک گەڵا جوانەکانی پاییز پاریس دادەپۆشن.
2-لەندەن، بەریتانیای مەزن
ئەگەر پلانت هەیە گەشت بکەیت بۆ شارێک کە بۆ هەمیشە لە مێشکتدا بمێنێتەوە، پێشنیار دەکەم جانتاکانت بۆ گەشتێک بۆ لەندەن کۆبکەیتەوە بۆ ئەوەی شایەتحاڵی جوانی هونەری و تەلارسازی بەرزی پیشەیی ئەم شارە نائاساییە ببینیت.
لەندەن بە زمانی ئینگلیزی لە ڕاستیدا پایتەختی بەریتانیایە کە بە شانشینی یەکگرتووی بەریتانیاش ناسراوە. جێگای سەرنجە بزانین ئەم شارە گەورەترین و پڕ دانیشتووترین شاری بەریتانیایە و گەورەترین ناوچەی شارییە لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئەوروپا.
ئەم شارە یەکێکە لە شارە کۆنەکانی جیهان. ئەم شارە گەورەترین شارە گەورەکانی بەریتانیایە و ناوەندی ئابووری و ڕۆشنبیری ئینگلتەرایە.
هاتوچۆی گەشتیاران بۆ سەردانی شوێنە سەرنجڕاکێشەکان زۆر بەرزە، هەر شوێنێکی گەشتیاریش بە درێژایی ساڵ لەنێوان یەک بۆ حەوت ملیۆن سەردانکەر بۆ خۆی ڕادەکێشێت و لەنێو ئەو شوێنانەشدا دەکرێت کۆشکی باکینگهام، مۆزەخانەی بەریتانی، گەلەری نیشتمانی، مادام توسۆد، تاوەر لەندەن ئاماژەی پێکردووە.
شوێن و دانیشتوانی لەندەن:
لەندەن دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئینگلتەرا، لە کەناری ڕووباری تەمز، 80 میل (80 کم) لە دەریای باکوورەوە دوورە. تایبەتمەندییەکی دیاری لەندەن، نەبوونی فۆرمێکی گشتییە لە پێکهاتەی شارەکەدا.
تا ساڵی 1800 ژمارەی دانیشتوانی لەندەن یەک ملیۆن کەسی تێپەڕاند و دوای سەدەیەک گەیشتە 6.5 ملیۆن کەس. چۆڵکردن و بۆردومانکردن لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا خاڵی وەرچەرخان بوو لە مێژووی لەندەن چونکە سەردەمێکی دوور و درێژی بە شارنشینی بەرفراوان لە دەرەوەی شاردا کۆتایی بە کتوپڕ هێنا.
دیمەنەکانی لەندەن:
لە لەندەن ئەوەندە شوێنی گەشتیاری زۆرە کە تەنانەت ناتوانیت لە ماوەی هەفتەیەکدا تەواویان بکەیت، بەڵام چەند ناوچەیەکی ئەفسانەیی هەیە کە پێویستە سەردانی بکەیت.
1- کۆشکی باکینگهام، 2. تاوەری لەندەن، 3. بیگ بێن، 4. کۆشکی کێنسنگتۆن، 5. کۆشکی وێستمینستەر، 6. مۆزەخانەی بەریتانی، 7. مۆزەخانەی ڤیکتۆریا و ئەلبێرت، 8. چاوی لەندەن، 9. ڕووباری تامز و گۆڕەپانی لێستەر. ئەم شوێنانە بەناوبانگترین شوێنی گەشتیاری و گەشتیارین لە لەندەن کە دەتوانیت سەردانیان بکەیت و بۆ هەمیشە لە یادەوەری خۆتدا بمێنیتەوە.
کەش و هەوای شاری لەندەن:
بەهار لە لەندەن لە مانگی ئادار تا مانگی مه گولان دەبێت. هێشتا تێکچوونی کەشوهەوا زۆر ڕوودەدات. تێکڕای پلەکانی گەرما هێواش هێواش بەرز دەبنەوە و یەکەم ڕۆژە گەرمەکان بە گەڕانەوەی هەوای سارد جێگەی دەگرێتەوە.
لە مانگی ئادار دا هێشتا کەم تا زۆر بەفر دەبینیت. لە مانگی ئاوریل هێشتا دەکرێت پلەکانی گەرما سارد و زستانە بن. بە شێوەیەکی ئاسایی لە نیوەی دووەمی مانگی گولان دا پلەکانی گەرما جێگیرتر دەبن.
هاوین لە لەندەن لە مانگی پوشپهر تا مانگی گهلاویژ دەبێت و کەش و هەوا زۆر گەرم نییە. بەڵام لەم وەرزەدا لەندەن گەرمترین شاری ئینگلتەرایە. لە مانگەکانی تیرمه و گهلاویژدا نزمترین پلەی گەرما لە دەوروبەری 14 پلەی سەدی و بەرزترین پلەی گەرما لە دەوروبەری 23.5/23 پلەی سەدییە.
پاییز لە مانگی گهلارێزانەوە تا مانگی سرماوهزە. پلەکانی گەرما وردە وردە کەم دەبێتەوە. هێشتا کەش و هەوا لە مانگی گهلارێزان دا زۆر فێنک و سارد و سڕە؛ بەتایبەت لە نیوەی یەکەمی مانگدا و پاشان وردە وردە ساردتر و هەور و باراناویتر دەبێت. لە مانگی سرماوهزدا ڕۆژەکان کورتن و بەس ساردن. خۆر بە دەگمەن دەبینرێت و زۆرجار با دەهەژێت.
زستانی لەندەن، لە مانگی بهفرانبار تا رهشهمی، کەش و هەوا ساردە و بارانێکی زۆر دەبارێت. تێکڕای پلەی گەرما لە مانگی یەکدا نزیکەی 5 پلەی سەدییە.
3-ڕۆما، ئیتاڵیا
ڕۆما پایتەختی ئیتالیا و گەورەترین و پڕ حەشیمەتترین شاری ئەم وڵاتەیە، ئەم شارە بە مێژووی 2500 ساڵەی خۆیدا چەندین ڕووداوی بەخۆیەوە بینیوە و گەورەیی و شارستانیەتی دەوڵەمەند و هونەری بەنرخی ڕۆمای کۆنیش لە زۆربەیان بە ڕوونی دەبینرێت و هەستی پێدەکرێت لە بەشەکانی.
سەردانی ڕۆما سەردانی گەورەترین مۆزەخانەی بێ سەقفە لە جیهاندا. ئەم شارە لە جیهاندا بە مێژووی هەزار ساڵەی و کولتووری ئیتاڵی و مرۆڤە دڵگەرمەکانی و پیتزا و مەعکەرۆنی و ئایسکرێم و فرۆشیارەکانی و کڵێساکانی ناسراوە.
لە ساڵی 2007 ڕۆما لەلایەن گەشتیارانەوە ناسێندرا وەک یازدەهەمین شوێنی زۆرترین سەردانکەر لە جیهاندا، سێیەمیش لە ئەوروپا و یەکەمین لە ئیتاڵیا.
شوێن و دانیشتوانی ڕۆما:
شاری ڕۆما دەکەوێتە تەنیشت ڕووباری تیبەر و نزیک دەریای ناوەڕاست. ئەم شارە ژمارەی دانیشتووانی 4161943 کەسە و ڕووبەرەکەی 5352 کیلۆمەتر چوارگۆشەیە. ڕۆما پایتەختی یەکێک لە پارێزگاکانی ناوچەی لازیۆیە لە ئیتاڵیا، هەروەها شاری ڤاتیکان دەکەوێتە ناو شاری ڕۆما.
شوێنە گەشتیارییەکان لە ڕۆما:
1- کریپتەکانی پریسیلا 2- کاتژمێرەکە دەکەوێتە زمانی پینسیان و بە ئاوی سیحراوی کاردەکات 3- گەلەری بۆرگێس 4- کریپتەکانی دەروێشەکانی کاپوچین 5- جادەی ئەپیان 6- چارەکی کوپ 7- هۆڵی شانۆی ئەمفی؛ شوێنەواری گلادیاتۆرەکان، 8- ئەنتیکا فارماسیا دێلا سکالا 9- بازیلیکای سانت ستیڤن 10- باخچەی پرتەقاڵ ئاکا پارکۆ ساکلۆ 11- پەرستگای پشیلە
12- شوڕشگێڕانی گۆڕەپانی ماڵتا 13- پاڵازۆ کۆڵۆنا 14- مۆزەخانەی ناوەندی مۆنتمارتینی 15- ڤیلا فارێنسینا 16- ئۆراتۆریۆ دێل گۆنفالۆن 17- مۆزەخانەی کاسینا دێل کوێت، ماڵی جۆگەلە 18- گردی جانیکولۆم، جیانا کۆلۆ 19- ڤیلا دۆریا پامفیلی 20- حەمامەکانی… کاراکالا 21- کۆلۆمباریۆمی پۆمپۆنیۆس هایلاس 22- ترامجاز، چێشتخانەی مۆبایل، 23- چێشتخانەی مۆزەخانەی کانۆڤا تادۆلینی
کەش و هەوای شاری ڕۆما:
تێکڕای پلەی گەرمی شاری ڕۆما بەزۆری لە ڕۆژدا لە دەوروبەری 20 پلە و لە شەودا لە دەوروبەری 10 پلەدایە. لە مانگی یەکدا تێکڕای پلەی گەرما لە ڕۆژدا دەگاتە 12 پلە و لە شەودا دەگاتە 3 پلە.
مانگی تیرمه و گهلاویژ گەرمترین مانگەکانی ساڵن کە پلەی گەرما لە ڕۆژدا دەگاتە 30 پلە و شەوانەش 18 پلە. ڕێژەی بەفربارین لەم شارەدا زۆر کەمە و سووکە.
دوایین بەفربارینی زۆر لەم شارەدا لە ساڵی 2012 ڕوویدا. بۆیە باشترین وەرز بۆ گەشتکردن بۆ ڕۆما وەرزی بەهار و پایزە. چونکە کەش و هەوا هاوسەنگ و خۆرگیرە.
بێگومان ئاگاداربە لە کاتی سەفەرکردن لە وەرزی هاویندا بەیانی زوو وەک ئیتاڵیەکان بچیتە دەرەوە و لە نیوەڕۆدا بگەڕێیتەوە بۆ شوێنی نیشتەجێبوونت بۆ ئەوەی کەشوهەوای خۆر بێزارت نەکات.
4-ئەستەنبوڵ، تورکیا
ئەستەنبوڵ دەتوانێت شوێنێکی زۆر خۆش و گونجاو بێت بۆ ئێوەی گەشتیاران، شارێک کە تێکەڵەیەک لە توخمە ئایینی و نەریتییەکان تێکەڵکراوە لەگەڵ دیمەنێکی مۆدێرن و شیک کە چاوی هەموو گەشتیارێک سەرسام دەکات.
شاری ئیستانبوڵ لە ڕووی جوگرافییەوە دەکەوێتە نێوان دەریای مەڕمەڕە و دەریای ڕەش و بەو پێیەی ناوەندە مێژوویی و بازرگانییەکانی ئەستەنبوڵ لە بەشی ئەوروپی شارەکەدا هەڵکەوتوون، زیاتر لە دوو لەسەر سێی دانیشتوانی شارەکەش تێیدا دەژین بەشی ئەوروپی ئەستەنبوڵ، و ساڵانە هەزاران گەشتیار سەردانی شارەکە دەکەن، ئەوان گەشت دەکەن بۆ ئەم شارە.
شوێن و دانیشتوانی ئیستانبوڵ:
ئەستەنبوڵ شارێکە کە مێژووەکەی دوو هەزار و 500 ساڵە، کە لە جیهانی کۆندا بە قوستەنتینیە ناسراوە. لە ڕووی جوگرافیاوە ئیستەنبوڵ بە شێوەیەک هەڵکەوتووە کە بەشێکی دەکەوێتە کیشوەری ئاسیا و بەشێکی دیکەی دەکەوێتە کیشوەری ئەوروپا و ئەم دوو بەشەش بە پردی بەناوبانگی بۆسفۆر بەیەکەوە گرێدراون و هەر لەبەر ئەم هۆکارەش شاری ئەستەنبوڵ پێی دەوترێت پردێک لە نێوان دوو کیشوەردا.
ئەستەنبوڵ پڕ حەشیمەتترین شاری تورکیایە، هەروەها ناوەندی ڕۆشنبیری و مێژوویی و ئابووری تورکیایە. 14.1 ملیۆن کەس لە شاری بەرفراوان و قەرەباڵغی ئەستەنبوڵ نیشتەجێن، ئەمەش وایکردووە ئیستەنبوڵ ببێتە حەوتەم گەورەترین و پڕ حەشیمەتترین شاری ئەوروپا، ئایینی زۆرینەی خەڵکی تورکیا و ئەستەنبوڵ ئیسلام و ئایینی سوننەیە.
دیمەنەکانی ئەستەنبوڵ:
1. ئایا سۆفیا 2. مزگەوتی سوڵتان ئەحمەد 3. خەزنەی مێژوویی باسیلیکا، قەسری وارۆنێ 4. کۆشکی تۆپکاپی. میراتێک لە سەردەمی بیزەنتین 5. مزگەوتی ڕۆستەم پاشا؛ مزگەوتێکی پڕ لە گوڵی قەرنابیت.
6. مۆزەخانەی هونەری مۆدێرن لە ئەستەنبوڵ؛ بۆ هەوادارانی هونەری مۆدێرن 7.شەقامی ئیستقلال و گۆڕەپانی تەقسیم 8. مزگەوتی سلێمانی 9. گەرووی بۆسفۆر 10. مزگەوتی فەتحی ئەستەنبوڵ 11. مۆزەخانەی شوێنەواری ئەستەنبوڵ 12. مۆزەخانەی ئەستەنبوڵ پێرا 13. تاوەری دێخت 14. حەمامی خوڕەم سوڵتان 15. مزگەوتی ئۆرتاکۆی 16. موڵک و ماڵی ئەستەنبوڵ
17. مۆزەخانەی مۆڵڤی هاوس گالاتا؛ هۆڵی دانیشتن 18. گردی پیر لۆتی ئەستەنبوڵ 19 قەڵای یدیکۆلێ 20. چارەکی بێبێک 21. گۆڕەپانی هیپۆدرۆم 22. بازاڕی بەهارات 23. دارستانی بەلگراد 24. پارکە بچووکەکان 25. کۆشکی بیلبێربی 26. مۆزەخانەی بێتاوانی27. کاپادۆسیا فڕین لە شارەکەدا لە باڵۆنەکان.
28. ئاوی ڤالێنس، ڕێڕەوێکی ئاوییە لە ڕۆمەوە بۆ تورکیا 29. ئەکواریۆمی ژیانی دەریایی ئەستەنبوڵ 30. گەڕەکی بەلات، پیاسەیەک لە دڵی مێژوودا 31. کڵێسای ئایا ئیرێن 32. نافورەی سوڵتان ئەحمەد سێیەم 33. کەوانە یڵدز 34. مۆزەخانەی فەرشی ئەستەنبوڵ 35. مۆزەخانەی تانکی ئاو.باسیلیا
کەش و هەوای شاری ئەستەنبوڵ:
بەهاری ئیستەنبوڵ ڕۆژانی گەرمی هەیە و شەوان ئەزموونی کەش و هەوایەکی فێنک و سووک و خۆشەویست دەکەن، هەندێکجاریش بارانبارینی بەهار دەست دەکات بە بارین، بۆیە لەم وەرزەدا ئەم شارە ڕەنگاوڕەنگتر و زیندووتر لە جاران دەبینیتەوە، دەبینیت، تێکڕای پلەی گەرمییەکەی لەم وەرزەدایە وەرزەکە لە نێوان 18 بۆ 27 پلەی سەدییە.
ڕۆژانی هاوینی ئیستەنبوڵ گەرم و شێدارە، هەرچەندە زۆربەی دانیشتوانی شارەکە بۆ دەربازبوون لە گەرما ڕوو لە دوورگە و سەیرانگاکانی نزیکی ئەستەنبوڵ دەکەن، لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەیان هاوین هەڵدەبژێرن بۆ گەشتکردن بۆ ئەستەنبوڵ.
تێکڕای پلەی گەرمی هاوین لە ئیستەنبوڵ لە نێوان 28 بۆ 30 پلەی سەدییە و باشترین ڕێگا بۆ گەشتکردن بۆ ئەستەنبوڵ لە هاویندا بارودۆخی لەباری کەشتییە گەشتیارییەکانی بۆسفۆر و گەشتکردنە لەگەڵیان.
لە پاییزی ئەستەنبوڵدا پلەی گەرمی هەوا لە دەوروبەری 23 پلەدایە، بەڵام چاوەڕێی ئەو سەرسوڕهێنەرە ناوبەناوانەی سروشت بن کە بەڕاستی سەرسامت دەکەن، واتە ڕۆژێک لەوانەیە گەرم و وشک بێت، ڕۆژی دواتر، زۆر فێنک بێت لەگەڵ پلەی گەرمییەک لە 15 پلە یان بارانێکی کورت.دوو هێندە چێژت پێدەبەخشێت.
ڕۆژانی زستان لە ئیستەنبوڵ سارد و بەفراوییە، تێکڕای پلەی گەرمی ڕۆژانە لەنێوان 8 بۆ 12 پلەدایە، زۆرجاریش بارینی بەفرێکی سووک دوور نییە لەوەی پێشبینی دەکرێت.